روایتی از فاجعه 12 تیر: ترور در آسمان

سرویس پرونده: مادر قبل از آنکه ساک سفری را به بار هواپیما تحویل دهد، عروسک دختر شیرین‌زبانش را از ساک درمی‌آورد و به او می‌دهد. دخترک عروسک را به بغلش می‌فشارد و ماچش می‌کند. متصدی کانتر پرواز، کارت پروازهای خانواده را به آنها تحویل می‌دهد و بعد از تحویل دادن ساک‌ها، دخترک همراه با خانواده‌اش، خوشحال از یک مسافرت خانوادگی به سمت هواپیما می‌روند.

کمربندها را می‌بندند و خدمه پرواز همه مسائل ایمنی را به دو زبان فارسی و انگلیسی، با حرکات دست به مسافران یادآوری می‌کنند. دخترک از حرکات خدمه پرواز خوشش آمده و ادایشان را درمی‌آورد.

هواپیما روی باند قرار می‌گیرد و دقایقی بعد، فرودگاه بندرعباس را به مقصد دوبی ترک می‌کند اما هیچ‌وقت از خاک ایران خارج نمی‌شود. همه این اتفاقات در صبح گرم روز 12 تیرماه اتفاق افتاده است.

این هواپیما با شماره پرواز 655 با دویست و نود سرنشین شامل 156 مرد، 53 زن، 57 کودک 2 تا 12ساله و 8 کودک زیر دو سال و 42 نفر با ملیت‌های یوگسلاو، پاکستانی، هندی، عرب و 16 خدمه پروازی در ساعت حدود 10 صبح به مقصد دوبی پرواز کرد.

تابستانِ سیاه

در تاریخ 7 تیرماه 1367، شش تیپ از نیروهای عراقی به ارتفاعات شاخ شمیران در منطقه سد دربندی‌خان حمله کردند ولی به دلیل مقاومت نیروهای خودی موفق به تصرف آن نشدند. همزمان با این حملات، ناوگان نظامی آمریکا در خلیج‌فارس جنگ گسترده‌ای علیه منافع ایران در خلیج‌فارس آغاز کرد. آمریکا در تلاش بود تا تمام محیط خلیج‌فارس را برای تولید و صدور نفت ایران و نیز برای تردد هواپیماهای ایرانی و همچنین حضور نیروهای دریایی ایران ناامن سازد. پس از برخوردهای آمریکا با ایران در روز 29/ 1/ 1367 برای مدت بیش از دو ماه برخوردی بین ناوگان جنگی آمریکا و واحدهای ایران پیش نیامد.

ساعت 9 صبح روز 12 تیرماه، تعدادی از قایق‌‏های تندروی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که مشغول گشت‏‌زنی ‏در جنوب قشم بودند، با تهاجم نیروهای آمریکایی مواجه شدند. رزمندگان ایرانی بلافاصله به مقابله با نیروهای آمریکایی مستقر در ناوها می‌‏پردازند. در جریان این درگیری، چند فروند چرخ‌بال آمریکایی برفراز قایق‏های‏ تندرو به پرواز درآمده و به سوی آن‏ها شلیک می‏‌کنند.

پاسداران، همزمان با مقابله با ناوهای آمریکایی به آتش چرخبال‌ها نیز پاسخ می‏‌دهند و در این درگیری یک فروند چرخ‌بال آمریکایی مورد هدف قرار گرفته و به قعر آب‏های خلیج‏‌فارس سقوط می‏‌کند.

ساعت 10 صبح (بندرعباس)، هواپیمای جمهوری اسلامی ایران با پرواز 655 با تأخیر در ساعت 10:5 از برج مراقبت فرودگاه بندرعباس تقاضای پرواز کرد، مدت پرواز تا دوبی 30 دقیقه و حداکثر 14 هزارپا تعیین شد.

در ساعت 10:17 دقیقه، هواپیمای ایرباس 300 به پرواز درآمد. دقایق نخستین پرواز و مراحل اوج‏گیری تا ارتفاع 12 هزارپایی مطابق طرح پرواز انجام شد و خلبان به طور پیوسته با برج مراقبت فرودگاه بندرعباس و مرکز کنترل راه‌های هوایی ایران و امارات تماس داشت.

در خلیج فارس، ناوجنگی آمریکایی «وینسنس» که در تاریخ هفتم خرداد از بندر «سان دیه‌گو» وارد خلیج‌‏فارس شده بود، به قصد یک ماجراجویی هوایی به آب‏های مرزی ایران نزدیک شد.

«ایچنرمارک» قلب این رزم‌‏ناو به شمار می‏رفت. وظیفه اصلی آن، کشف هدف‌های پرنده، اعم از موشک، هواپیما و پردازش اطلاعات، تعقیب صدها هدف به طور همزمان و کنترل آتش آن‏ها بود، هم‏چنین این رزم‏‌ناو به موشک‏های‏‌زمین به هوا با برد 408 کیلومتر نیز مجهز بود.

چند لحظه پیش از ورود هواپیمای ایرباس 300 به منطقه کنترل هوایی امارات، در محلی به نام «مولبیت»، خلبان به مرکز کنترل هوایی کشور اطلاع داد که قصد دارد به 14 هزارپایی صعود کند.

در ساعت 10:22دقیقه (خلیج‏‌فارس) ناو وینسنس که خود را به بهترین و نزدیک‌ترین موقعیت رسانده بود، به دستور ناخدا «ویل راجرز»، فرمانده ناو، موشک استاندارد 2 به سوی پرواز 655 شلیک کرد. ناگهان هواپیما از صفحه رادارهای زمینی محو شد و در طوفانی از دود و آتش به پهنه آب‏های خلیج‏‌فارس فرو رفت. هواپیما در همان لحظه اول دو نیم شد و به دریا سقوط کرد و همگی سرنشینان آن از جمله 55 کودک به شهادت رسیدند.

با عدم اطلاع از سرنوشت هواپیما، برج مراقبت فرودگاه بندرعباس، در تماس با دوبی، پیگیر سرنوشت پرواز 655 شده ولی آن‏ها اظهار بی‏‌اطلاعی کردند. بلافاصله ستاد تأمین استان هرمزگان، وضعیت اضطراری اعلام و فعالیت خود را آغاز کرد.

با شناسایی دقیق محل سقوط، چرخ‌بال‌ها و شناورها به موقعیت 26 و 42 عرض شمالی و 56 درجه و 3 دقیقه طول شرقی منتقل شدند.

بلافاصله پس از این جنایت، مقامات آمریکایی اعلام کردند که یک فروند هواپیمای اف 14 جمهوری اسلامی ایران را مورد هدف قرار داده‌‏اند. پس از روشن شدن نوع هواپیما، آمریکایی‌ها سعی کردند تا به نحوی وانمود کنند که در این مورد مرتکب اشتباه شده‏‌اند، اما شواهد بعدی، این نظر آنان را کاملاً مردود جلوه داد.

اعتراف به جنایت، جایزه به جنایت‌کار!

مقامات نظامی آمریکا اعلام کردند که هواپیمای ایرباس در خارج از دالان هوایی پرواز می‌‏کرده و رزم‏ناو آمریکایی نیز هفت‏‌بار اخطار رادیویی برای‏ هواپیمای ایران مخابره کرده ولی جوابی دریافت نکرده است!

این ادعا کاملا غیرقابل قبول بود، زیرا قطعات متلاشی شده هواپیما و اجساد سرنشینان آن در سطح وسیعی از آب‏های سواحل جنوبی جزیره هنگام، درست در داخل آب‏های ایران پراکنده شده بودند.

این محل درست در زیر مرکز دالان هوایی بین‌‏المللی بندرعباس دوبی (آمبر56) قرار دارد و نشان می‏‌دهد که هواپیما درست در مسیر پیش‏‌بینی شده در حال پرواز بوده است. همان‌طور که چهار سال بعد روزنامه «نیویورک تایمز»، در گزارشی که حاوی چندین نکته تازه بود، گفت که ناو وینسنس در آب‏های فلات قاره ایران بوده است نه در آب‏های بین‏‌المللی و پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا) در آن زمان بر این حقیقت سرپوش گذاشته است.

ضمن آنکه هواپیمای مسافربری ایرباس از نظر حجم، شکل، اندازه و توانایی پرواز کاملاً با هواپیمای اف 14 متفاوت است. در همین حال با توجه به ارتباط کلامی و ارتباط ناوبری هر هواپیمای بازرگانی و مسافربری، ناو آمریکایی‏ می‌توانست به راحتی با شنیدن مکالمات خلبان به ماهیت هواپیمای ‏مسافربری پی ‏ببرد.

اساسا در همان زمان و بعدها دلایل روشن بسیاری بر دروغ‌گویی مقامات آمریکایی ارایه شد، چنانچه هنگامی که در شهریور 62 یک هواپیمای بوئینگ 747 شرکت هواپیمایی کره‏‌جنوبی (ک.ال.ال) در حالی ‏که با 269 مسافر از مسیر عادی خود منحرف شده بود و حدود 500 کیلومتر مسافت را با زمانی نزدیک به دو ساعت در داخل خاک شوروی سابق طی کرده بود، به دلیل بی‏‌توجهی به اخطارهای مکرر هواپیماهای شکاری این کشور توسط سیستم دفاع موشکی‏ شوروی سرنگون شد. در این ماجرا «ریگان» ابراز عقیده کرد که هیچ مطلبی نمی‏تواند توجیه‏‌کننده سرنگون ساختن یک هواپیمای غیرمسلح باشد.

وی اعلام کرد: شوروی (سابق) با حمله به یک هواپیمای مسافربری، دست به یک عمل تروریستی زده است و یکی از اعضای کمیته امور خارجه مجلس آمریکا، دولت این کشور را به مقابله به مثل ترغیب کرد.

در هر حال آمریکایی‏‌ها به ‏صورت جسارت‏ آمیزی دلایل این جنایت خود را بیان و تأکید کردند که هدف آمریکا از ساقط کردن هواپیمای ایرباس ایران، وادار کردن جمهوری اسلامی به پذیرش صلح و پایان جنگ تحمیلی بود، چنان‏ که رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت آمریکا در این زمینه اظهار کرد: «این فاجعه (سقوط هواپیمای مسافربری ایران از سوی آمریکا) ضرورت دست‏یابی به برقراری صلح را با حداکثر شتاب، دوچندان ساخته است» به عبارتی هدف آمریکا رهاندن گریبان صدام جنایتکار از دستان رزمندگان اسلام بود.

رفتار مزورانه آمریکا در این میان نیز قابل مطالعه است. از یک سو، رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت آمریکا، در اعلامیه‏‌ای، با اظهار تأسف از این رویداد تلخ، به سرنگون شدن هواپیمای مسافربری ایران اعتراف کرد، ولی اقدام ناو آمریکایی را عمل دفاعی به‌جا دانست و مدعی شد هواپیمای ایرباس ایرانی در حال کاهش ارتفاع و شیرجه رفتن به سوی ناو آمریکایی بوده است.

از سوی دیگر، به فرمانده ناو وینسنس که موجب سقوط هواپیمای مسافربری ایران شده بود نشان افتخار داد و بر جنایت او مهر تأیید زد. این تناقض آشکار از عوام فریبی ریاکارانه دولت آمریکا و نیات شوم سردمداران این کشور خبر می‌‏داد. این خبری بود که در زمان خودش با بهت فراوان از سوی رسانه‏ های جهان منتشر شد.

یکی را انتخاب کنید!

حمله به هواپیمای مسافربری ایران نه یک عمل اتفاقی بود و نه ناشی از ضعف فناوری و خطای انسانی ناو چندمنظورۀ آمریکایی، بلکه نشانگر سیاست دولت آمریکا در قبال ایران و بیانگر ضدیت آمریکا با جمهوری اسلامی در جریان جنگ تحمیلی و علامت روحیۀ خصمانۀ دولتمردان آمریکا با ملت ایران بود.

این اقدام پیام روشن آن کشور مبنی بر تشدید جنگ و آمادگی ایالات متحده برای جنایات بیشتر علیه مردم ایران بود. هاشمی رفسنجانی می‌گوید: «اسرار ایرباس به روشنی فاش نشده و معلوم نیست که پشت آن چه بود. از طرف ما چنین برداشت شد که آمریکا برای مداخلۀ مستقیم علیه ما مصمم است و احتمال پیروزی ما آنان را سخت نگران کرده است. حمله به ایرباس یک اخطار بود و اینکه آمریکا حدی برای تجاوز به ایران قائل نیست و اهداف نظامی و اقتصادی و مردمی را دربرمی‌گیرد و همزمان به سکوهای نفتی و کشتی‌های غیرنظامی و ناوهای جنگی حمله کردند. بنابراین در خلیج‌فارس ما با آمریکا، فرانسه و انگلیس مواجه بودیم.»

در جلسۀ شورای امنیت سازمان ملل، جرج بوش معاون رئیس‌جمهور آمریکا در برابر اعتراض وزیر خارجه ایران نسبت به اقدام جنایتکارانه ناو آمریکایی در حمله به هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی، به صراحت اظهار داشت: «آقای وزیر به شما می‌گویم بین پایان جنگ یا تقابل با ما، باید یکی را انتخاب کنید»

دو روز پس از وقوع این جنایت، آمریکا از طریق سفارت سوئیس که حافظ منافع وی در ایران است ضمن اظهار تأسف، به ایران به صورت شفاهی پیغام داد که آماده است غرامت بپردازد.

جنگِ مکتب

امام خمینی در واکنش به این جنایت طی پیامی در روز 13/4/1367 مرقوم فرمودند: «مردم شریف ایران باید توجه کنند که امروز، روز مبارزه و جنگیدن با تمام شیاطینی است که حقوق حقه تمامی پابرهنگان جهان را صرف عیش و نوش و تهیه سلاح‌هایی می‌نمایند که برای همیشه، حاکم دنیای گرسنگان باشند. جنگ امروز ما جنگ با عراق و اسرائیل نیست. جنگ ما جنگ با عربستان و شیوخ خلیج‌فارس نیست. جنگ ما جنگ با مصر و اردن و مراکش نیست. جنگ ما جنگ با ابرقدرت‌های شرق و غرب نیست.

جنگ ما جنگ مکتب ماست علیه تمامی جور و جور. جنگ ما جنگ اسلام است علیه تمامی نابرابری‌های دنیای سرمایه‌داری و کمونیزم. جنگ ما جنگ پابرهنگی علیه خوشگذرانی‌های مرفهین و حاکمان بی‌درد کشورهای اسلامی است. این جنگ، سلاح نمی‌شناسد. این جنگ، محصور در مرز و بوم نیست. این جنگ، خانه و کاشانه و شکست و تلخی کمبود و فقر و گرسنگی نمی‌داند. این جنگ، جنگ اعتقاد است. جنگ ارزش‌های اعتقادی-انقلابی علیه دنیای کثیف زور و پول خوشگذرانی است. جنگ ما جنگ قداست، عزت و شرافت و استقامت علیه نامردمی‌ها است. رزمندگان ما در دنیای پاک اعتقاد و در جهان ایمان تنفس می‌کنند و مسلمین جهان هم که می‌دانند جنگ بین استکبار و اسلام است، جهانخواران را آرام نخواهند گذاشت و ضربه‌های خود را بر همه کاخ‌نشینان وارد می‌کنند ...

باید نگذاریم که تلاش فرزندان انقلابیمان در جبهه‌ها از بین برود. برای برپایی احکام اسلام عزیز، دست اتحاد به یکدیگر داده، محکم و استوار تا پیروزی اسلام حرکت کنیم. مسئولان نظام باید تمامی هم خود را در خدمت جنگ صرف کنند. این روزها باید تلاش کنیم تا تحولی عظیم در تمامی مسائلی که مربوط به جنگ است به وجود آوریم. باید همه برای جنگی تمام عیار علیه آمریکا و اذنابش به سوی جبهه‌ها رو کنیم. امروز تردید به هر شکلی خیانت به اسلام است. غفلت از مسائل جنگ، خیانت به رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله و سلم است. اینجانب جان ناقابل خود را به رزمندگان صحنه‌های نبرد تقدیم می‌نمایم. انفجار هواپیمای مسافربری زنگ خطری است برای تمامی مسافرت‌های هوایی. باید با تمام وجود تلاش کنیم تا چنین صحنه‌های دردناکی پیش نیاید»

منابع:

- صحیفه امام، مجموعه آثار امام خمینی، جلد 21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378، ص12

- سفیری، مسعود، حقیقت‌ها و مصلحت‌ها، گفت‌وگو با هاشمی رفسنجانی، تهران: نشر نی، 1378، 109

- فصلنامه نگین ایران، شماره 28، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، بهار 1388، ص114