چرا ارز و سکه به اخبار واکنش لحظه‌ای نشان می‌دهند؟

به گزارش حلقه وصل: در اقتصادهای با ثبات، بازارها به مرور زمان و با تحلیل به داده‌های رسمی واکنش نشان می‌دهند.

اما در ایران، بسیاری از بازیگران بازار، معاملات خود را نه بر اساس واقعیت‌ها، بلکه بر اساس احتمال وقوع رویدادها تنظیم می‌کنند.

این پدیده از منظر روان‌شناسی اقتصادی، ناشی از حساسیت به نااطمینانی و ضعف چارچوب‌های پیش‌بینی‌پذیر است. وقتی قواعد بازی روشن نیست، همه چیز به خبر وابستگی پیدا می‌کند.

به عبارت دیگر، در بازار ایران، یک شایعه‌، گاه کافی است تا قیمت دلار، طلا یا سکه ظرف چند دقیقه جهش یا سقوط کند.

این حساسیت بالا به اخبار، ناشی از یک بیماری مزمن اقتصادی است: ضعف اعتماد، فقدان قواعد باثبات و نبود لنگرهای انتظاری.

سه ریشه واکنش سریع بازارها به اخبار
بررسی‌ها نشان می‌دهد سه دلیل عمده برای چنین واکنشی از سوی فعالان بازارهای مالی در ایران وجود دارد.

فقدان لنگر اسمی پایدار: 
در غیاب یک نرخ ارز تثبیت‌شده یا تورم هدف‌گذاری‌شده قابل اتکا، ذهن فعالان بازار روی سیگنال‌های خبری قفل می‌شود.

ضعف ارتباط سیاست‌گذار با بازار:
نبود شفافیت و اطلاع‌رسانی مؤثر باعث می‌شود جای تحلیل، شایعه بر روی افکار عمومی تاثیر بیشتری داشته باشد.

ساختار ناهمگن بازار و حضور معامله‌گران هیجانی:
بازارهای مالی در ایران به خصوص ارز و سکه به‌شدت متأثر از رفتار کوتاه‌مدت بازیگران خرد و غیررسمی است.

مشکل نبود لنگرهای باثبات در اقتصاد ایران
مریم کبیری، کارشناس اقتصادی می گوید که در ایران، بازار به جای آنکه با داده‌های رسمی به تحلیل برسد، با شایعات در فضای مجازی واکنش نشان می‌دهد. این ناشی از ناتوانی در ساختن لنگرهای باثبات برای انتظارات است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: وقتی مردم نمی‌دانند شش ماه آینده سیاست دولت درباره نرخ ارز، بودجه یا تورم چه خواهد بود، هر خبر یا زمزمه‌ای، مثل چراغ سبز برای تغییر رفتار آنی آنها عمل می‌کند. این، نه مشکل مردم، بلکه ضعف سیاست‌گذاری است.

وی افزود: بازار طلا و ارز در ایران بیشتر از آنکه به واقعیت‌ها پاسخ بدهد، به حس عمومی نااطمینانی واکنش نشان می‌دهد. انگار همه منتظرند خبری بیاید تا دلیل برای خرید یا فروش داشته باشند.

کبیری تاکید کرد: برای کاهش این حساسیت، باید به مردم اطمینان داد که چارچوب‌های اقتصادی کشور پایدار و قابل پیش‌بینی است. نه با وعده، بلکه با رفتار عملی سیاست‌گذار در حوزه بودجه، ارز، بانک‌ها و قیمت‌گذاری‌ها.

راهکارهای کاهش حساسیت بازار به اخبار
به منظور کاهش حساسیت بازارها و فعالان اقتصادی به رخدادهای غیر اقتصادی باید راهکارهای زیر را اجرایی کرد: 

تثبیت چارچوب‌های سیاستی بلندمدت:
تعیین و پایبندی به نرخ تورم هدف، اصلاح سیاست‌های ارزی و ایجاد لنگر انتظاری معتبر مثل سیاست پولی شفاف و پاسخ‌گو.

ارتباط مستمر و شفاف با افکار عمومی:
اعلام مواضع سیاست‌گذار با زبان ساده، انتشار به‌موقع آمارهای رسمی و پاسخ به شایعات اقتصادی، قبل از اینکه بازار به آن واکنش نشان دهد.

تقویت بازار رسمی ارز و کاهش سهم بازار غیررسمی:
ایجاد بسترهایی برای افزایش عمق بازار رسمی (ارز و طلا)، تا منابع نقدینگی به جای هجوم به بازار آزاد، جذب سازوکارهای قابل مدیریت شوند.

حمایت از ابزارهای پوشش ریسک برای فعالان اقتصادی:
توسعه ابزارهای مشتقه ارزی و قراردادی برای مدیریت نوسانات، به‌ویژه برای واردکنندگان و صادرکنندگان، تا بازار به رویدادهای مقطعی حساس نباشد.

بازار واکنش‌پذیر نیست؛ بازار بی‌پناه است
کارشناسان معتقدند بازار ارز و سکه در ایران نه هیجانی، بلکه بی‌پناه در برابر بی‌ثباتی سیاستی است و خود را به صورت هیجان نشان می دهد. 

به عبارت دیگر، اگرچه رفتارهای هیجانی نیز در آن وجود دارد، اما ریشه اصلی این رفتار، نبود قواعد روشن، نبود نهادهای ناظر مستقل و نبود پیام‌های صادقانه از سوی سیاست‌گذار است.

تا زمانی که قواعد بازی مشخص نشود، بازار به جای تحلیل، به شایعه گوش می‌دهد. اما اگر ساختار اقتصادی شفاف، قابل پیش‌بینی و پاسخ‌گو باشد، حتی خبرهای سیاسی هم نمی‌توانند آرامش بازار را بر هم زنند.