چرا «علوم انسانی» در آموزش و پرورش ورشکسته است؟

به گزارش حلقه وصل، نشست خبری ششمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی و کنفرانس ملی سیاستگذاری عمومی و حکمرانی اسلامی با حضور حجت الاسلام رضا غلامی، رئیس شورای سیاست گذاری مجمع عالی علوم انسانیِ اسلامی، حجت الاسلام احمدحسین شریفی دبیر علمی ششمین کنگره علوم انسانی اسلامی،‌ فرزاد جهان بین دبیر شورای سیاست گذاری و علیرضا باباخان قائم مقام دبیر علمی کنفرانس ملی سیاست گذاری عمومی و حکمرانی و تعدادی از اصحاب رسانه در مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا برگزار شد.

حجت الاسلام رضا غلامی در ابتدای این نشست ضمن گرامیداشت هفته پژوهش، برگزاری ششمین کنگره علوم انسانیِ اسلامی با مشارکت شمار کثیری از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاهی و حوزوی را یک رویداد بزرگ علمی در جهان اسلام توصیف کرد که طی دهه اخیر توانسته نقش موثری در تحولات علوم انسانی به خود اختصاص دهد.

غلامی افزود: با وجود دغدغه هایی که در سال های اخیر درباره شرایط نامطلوب علوم انسانی در ایران شکل گرفته است، هنوز درک درستی از اهمیت و ارزش فوق العاده علوم انسانی در پیشرفت همه جانبه کشور وجود ندارد و عده ای از مسئولین، فاقد فهم حداقلی از علوم انسانی هستند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: ابتدایی ترین مشکل علوم انسانی در ایران این است که رشته علوم انسانی در آموزش و پرورش ما یک رشته ورشکسته محسوب می شود و به جهت کم کاری محرز آموزش و پرورش در تصویرسازی درست از علوم انسانی و کارکردهای آن برای دانش آموزان و اولیاء، اغلب دانش آموزان باهوش و پرانگیزه حاضر به تحصیل در رشته علوم انسانی و سپس ادامه آن در دانشگاه نیستند و به این خاطر، بخش مهمی از دانشجویان علوم انسانی در دانشگاهها از استعداد لازم برای تحصیل در علوم انسانی برخوردار نبوده و بیشتر با انگیزه دریافت بی‌دردسر مدرک جذب دانشگاه ها شده اند.

غلامی یادآور شد: اگر برنامه ای برای تغییر در شرایط ورودی دانشجو در علوم انسانی در شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود ندارد، توصیه ما به مسئولین وزارت علوم این است که تعداد دانشجویان مقطع کارشناسی را کاهش داده و در تحصیلات تکمیلی نیز سیاست های سخت گیرانه ای را در جذب دانشجو اعمال کنند.

رئیس شورای سیاست گذاری مجمع عالی علوم انسانیِ اسلامی گفت: به رغم زحماتی که اساتید عزیز در دانشگاه‌ها می کشند، سیستم آموزش علوم انسانی در دانشگاه ها به گونه ای طراحی شده که کیفیت آموزش علوم انسانی در دانشگاه های ما عموماً سطح نازلی دارد و با دانشگاه های دیگر به ویژه دانشگاه های غربی فاصله چشم گیری مشاهده می شود. از طرف دیگر، نه تنها همچنان در علوم انسانی آموزش و پژوهش به درستی با یکدیگر پیوند نخورده است بلکه سرمایه گذاری در پژوهش های علوم انسانی ناکافی است.

غلامی با بیان اینکه نقد در دانشگاه های ما رونق چندانی ندارد، گفت: تا وقتی این رونق ایجاد نشود و مواجهه نقادانه با نظریه های جدید به یک رویه دائم در دانشگاه ها تبدیل نشود، علوم انسانی در ایران ارتقاء پیدا نخواهد کرد این در حالی است که نوآوری در علوم انسانی معمولاً مولود نقدهای بنیان افکن بر نظریه هاست.

وی ادامه داد: جدای از مسأله بی کیفیتی آموزش، عدم سرمایه گذاری درست در پژوهش و بی رونقی نقد و به تبع آن، نوآوری، امروز خلاء حضور علوم انسانی در خیلی از عرصه های حیات اجتماعی به ویژه در عرصه فناوری های جدید احساس می شود و رشته های میان رشته ای و چند رشته ای در علوم انسانی جدی گرفته نمی شود.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه مجمع عالی علوم انسانیِ اسلامی گام های متنوعی را برای تحول در علوم انسانی به ویژه شکل گیری و تکامل علوم انسانیِ اسلامی برداشته است، افزود: اگر مسئولین کمک کنند می تواند منشأ یکسری تحولات فراگیر در این علوم شود.

وی با اشاره به اینکه مجمع عالی علوم انسانی اسلامی پیش بینی کرده تا سرمایه گذاری خود را در جهت گسترش مطالعات کاربردی در علوم انسانیِ اسلامی افزایش بدهد، افزود: برگزاری کنفرانس سیاست گذاری عمومی و حکمرانی اسلامی همزمان با برگزاری ششمین کنگره علوم انسانی اسلامی، در همین جهت است. من لازم می دانم از دولت محترم به خاطر استقبال از بسته های پیشنهادی این مجمع برای حل مسائل مسائل روز و مبتلابه کشور تشکر کنم؛ ما انشاالله به این روند یعنی کمک فکری به دولت ها ادامه خواهیم داد.

غلامی در پایان افزود: از نظر ما، به روزسازی، کاربردی سازی و بومی سازی همه در نظام فکری علوم انسانیِ اسلامی وجود دارد و نباید این موارد را در عرض اسلامی سازی علوم مطرح کرد. به بیان دیگر، در اندیشه ما در علوم انسانیِ اسلامی نه تنها آشنایی به روز با نظریه های جهانی نفی نمی شود، بلکه این علوم در ساختار خود به کاربردی سازی و بومی سازی نیز توجه جدی ای را اعمال می کند لذا اگر علوم انسانیِ اسلامی را بپذیریم، به تبع آن، به روز سازی، کاربردی سازی و بومی سازی را هم پذیرفته ایم.

سپس حجت‌الاسلام احمدحسین شریفی، دبیر علمی ششمین کنگره علوم انسانی اسلامی با اشاره به اینکه در حال حاضر ۵۰ مرکز با مجمع عالی علوم انسانی-اسلامی مشغول به فعالیت هستند گفت: در طول این مدت توانسته ایم سه هزار استاد و پژوهشگر در داخل کشور شناسایی و با آنها ارتباط برقرار کنیم. همچنین از نزدیک به ۷۰۰ استاد در ارزیابی های خودمان استفاده کنیم. ششمین کنگره بین المللی علوم انسانی- اسلامی ۱۶ کمیسیون تخصصی دارد که عناوین آن عبارتند از فلسفه و روش شناسی علوم انسانی، مدیریت تحول علوم انسانی، الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، قرآن و علوم انسانی، سیاستگذاری عمومی و حکمرانی اسلامی، اقتصاد اسلامی، تعلیم و تربیت ارتباطات و جامعه شناسی اسلامی، روان شناسی اسلامی، علوم سیاسی اسلامی، حقوق اسلامی، مدیریت اسلامی، شهرسازی و معماری، تمدن نوین اسلامی، فقه و علوم انسانی، هنر و علوم انسانی- اسلامی.

وی ادامه داد: ۴ کمیسیون قرآن و علوم انسانی، سیاستگذاری عمومی و حکمرانی اسلامی، فقه و علوم انسانی و هنر انسانی- اسلامی، کمیسیون های جدیدی هستند که حدفاصل کنگره پنجم و ششم اضافه شدند.البته دو کمیسیون دیگر با عنوان فلسفه و روان شناسی و علوم اسلامی و فناوری تکنولوژی هم پیشنهاد دادیم که با اولی موافقت شده اما دومی هنوز تصویب نشده است و در صورت تصویب این دو کمیسیون هم در دوره های بعدی اضافه خواهند شد. این به این معناست که ما کمیسیون ها را محدود و بسته نکرده ایم و انتهای آن را باز گذاشته ایم و آزاد است که به تعداد آنها اضافه شود. همانظور که اشاره شد برای کمیسیون سیاستگذاری عمومی و حکمرانی اسلامی، یک کنفرانس ملی هم برگزار شود که امسال همزمان با برگزاری کنگره، دوره اول آن برگزار خواهد شد.

وی افزود: قبل از کنگره حدود ۱۰ پیش نشست، ۱۰ جلسه نقد و بررسی و کرسی نظریه پردازی و ترویجی و چهار نشست با حضور اساتید منتخب داشتیم. همچنین نشستی با عنوان مطالعات نظری تمدن نوین اسلامی برگزار شد. نشستی هم ششم مرداد ماه برگزار شد که نتیجه آن در قالب یک کتاب ۲۵۰ صفحه ای به دولت تقدیم شد. همچنین ۵ آبان ماه نشستی با حضور اندیشمندان حوزه سیاستمداران پولی و بانکی برگزار شد که نتایج آن در قالب یک بسته پیشنهادی تقدیم دولت خواهد شد.

سرپرست موسسه حکمت و فلسفه با اشاره به اینکه کنگره ششم را در سطح علمی- پژوهشی دیدیم ادامه داد: اعضای کمیته های کمیسیون های ۱۶ گانه حدود ۲۱۳ نفر هستند و طبیعتاً اعضای کمیته ها باید از چهره های برجسته باشند. کنگره این دوره در طول دو هفته برگزار خواهد شد و هر روز یک تا دو کمیسیون در شهرهای مختلف و مراکز مختلف کشور برگزار خواهد شد. دانشگاه قم، دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه امام صادق، جامعه المصطفی (ع)، دانشگاه امام حسین و... از جمله اماکنی هستند که در مدت این دوهفته نشست های کمیسیون ها برگزار می شود.امسال همچنین پنجمین جایزه جهانی علوم انسانی- اسلامی هم خواهیم داشت که انتخاب برگزیدگان این جایزه فرآیند پیچیده ای دارد. در پنجمین جایزه جهانی علوم انسانی – اسلامی به سه نفر از برجستگان جایزه خواهیم داد. تقدیر از زحمات علامه مصباح یزدی که به سالگرد رحلت ایشان نزدیک هستیم، از دیگر برنامه های این دوره از کنگره است.

شریفی اضافه کرد: در ششمین کنگره علوم انسانی- اسلامی بنای اصلی این بود که محققان قبلی را دعوت کنیم اما دغدغه این را هم داشتیم که مقالات تکراری نشود بنابراین خیلی روی فراخوان عمومی مقاله سرمایه گذاری نکردیم و بیشتر روی موضوع شناسایی طلاب و جوانان وقت گذاشتیم که در نهایت ۱۷۱ مقاله پذیرفته شد که به نسبت دوره قبلی ۷۰ مقاله بیشتر پذیرفته شد. مجموع مقالات این دوره قرار است در ۱۴ جلد منتشر شود که پس از برگزاری کنگره، ویرایش و تدوین آن آغاز خواهد شد.

فرزاد جهان بین دبیر شورای سیاست گذاری ششمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی سخنران بعدی این نشست بود که گفت: ۲۸ آذرماه کنگره با حضور محمدباقر قالیباف در سالن همایش های صدا و سیما افتتاح می شود و پس از آن به مدت ۱۲ روز ادامه خواهد داشت.

وی سپس سخنان خود را با دومقدمه و یک نتیجه‌گیری آغاز کرد و اظهارداشت: مقدمه اول اینکه هدف غایی انقلاب اسلامی تحقق تمدن نوین اسلامی است و ما برای تحقق تمدن سازی به دو قوه عامل و فاعل یعنی نیروی انسانی و نظریه نیاز داریم. مقدمه دوم این که این اتفاق جز با قیام جمعی دغدغه مندان اتفاق نمی افتد. یعنی کارها را پشت درهای بسته نمی توان محقق کرد. براساس این دو مقدمه می‌توان متوجه شد مجمع عالی علوم انسانی- اسلامی زمانی که آغاز به کار کرد خیلی با سختی و در غربت بود و به سختی حفظ شد اما امروز با ۵۰ مرکز دانشگاهی و حوزوی همکاری می کند. بنابراین می‌بینید که کار از یک کنگره آغاز شد اما امروز رشد کرده و به یک مجمع بزرگ تبدیل شد. نتیجه این دو مقدمه این است که تلاش برای تربیت نیروی انسانی از طریق قیام دغدغه مندان نتیجه داد. یعنی هرچقدر دامنه گسترده و قله رفیع تر شود، دستاورد هم بیشتر می شود.

جهان‌بین اضافه کرد: بزرگترین دستاورد مجمع عالی علوم انسانی- اسلامی تشکیل شبکه‌ای از اساتید و محققان علوم انسانی اسلامی است که دنبال تولید متن و تربیت شاگرد است. البته به نسبت مطلوب زیاد فاصله داریم اما خوشحالیم در آغاز سالهای چله دوم انقلاب، شاهد این شبکه هستیم و معتقدیم چیزی که تحول می تواند ایجاد کند، لازمه اش این شبکه است و این شبکه امروز آماده است و تقویت خواهد شد. امروز چندین هزار استاد برای این کنگره مقاله می نویسند و کنگره پیشخوان عرضه دستاوردهای شبکه است.

آخرین سخنران این مراسم علیرضا باباخان قائم مقام دبیر علمی کنفرانس ملی سیاست گذاری عمومی و حکمرانی بود و گفت: موضوع حکمرانی یک موضوع جدید است که به تازگی در دنیا مطرح شده است و به دلیل اهمیتی که در عرصه سیاستگذاری دارد، در مجمع عالی علوم انسانی- اسلامی به آن توجه و قرار شد کنفرانس مجزایی برای آن تدارک دیده شود. ما برای اینکه بتوانیم موضوع را نشر بیشتری دهیم، قبل از برگزاری کنفرانس حدود ۱۳ نشست برگزار کردیم و از ۵ استاد و صاحب فکر در این حوزه دعوت کردیم که در این مسیر به ما کمک کند. هشت کمیسیون این کنفرانس عبارتند از: کمیسیون آسیب های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، فضای مجازی، قضایی، اداری و علم و فناوری.

وی افزود: برای این کنفرانس حدود ۱۴۳ چکیده مقاله به دست ما رسید که از میان آنها ۱۰۵ مورد پذیرفته شد. به طور کلی برگزاری این کنفرانس به عنوان اولین قدم در حوزه حکمرانی شروع خوبی است و در دوره های بعدی کنگره هم ادامه خواهد داشت.