تهران: بسته کتاب‌ «مسجد» مرکز اسناد انقلاب اسلامی معرفی می‌شود

به گزارش حلقه وصل، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ضمن بزرگداشت روز جهانی مسجد، کتاب‌های منتشر شده در حوزه نقش مساجد در تاریخ انقلاب را با عناوین " نقش مساجد و دانشگاه‌ها در پیروزی انقلاب اسلامی (مقالات اسنادی)"، " نقش مسجد در پیروزی انقلاب اسلامی (به روایت اسناد)"، " مساجد بازار تهران در نهضت امام خمینی (تاریخ شفاهی مسجد سلطانی، سید عزیزالله و مسجد آذربایجانی‌ها)"، "مبارزات روحانیون و وعاظ مساجد به روایت اسناد"، " تاریخ شفاهی مسجد همت تجریش"،" تاریخ شفاهی مسجد ارک تهران" ،"تاریخ شفاهی مسجد جلیلی" و "تاریخ شفاهی مسجد هدایت" برای علاقمندان به شرح زیر معرفی می­کند:

نقش مساجد و دانشگاه‌ها در پیروزی انقلاب اسلامی (مقالات اسنادی)

"نقش مساجد و دانشگاه‌ها در پیروزی انقلاب اسلامی (مقالات اسنادی)" به قلم آقایان سلیمی میزبانی و صدری با 334 صفحه و شمارگان 2000جلد در سال 1383 منتشر شده­است. نقش مساجد و دانشگاه‌ها در پیروزی انقلاب اسلامی و ارتباط این دو نهاد مقدس، دارای اهمیت بسیار زیادی است. فعالیت‌های مختلف مبارزین در مساجد (نمازجماعت، سخنرانی و ارشاد و تبلیغ، تجهیز مبارزان انقلابی و اطلاع‌رسانی در دوران نهضت)‌ این نهاد مقدس را به عنوان اصلی‌ترین پایگاه نهضت قرار داد و مسجد توانست نقش دیرینه خود را بازیابد که در اسناد و مدارک ساواک به خوبی نمایان است. دانشگاه نیز مرکز توجه جوانان و حضور مبارزین بود. فعالیت‌های جوانان انقلابی در این دو مرکز، رژیم را بر آن داشت تا به طرح و برنامه‌ریزی برای کنترل و مراقبت از این دو نهاد مقدس و انحراف حرکت‌های فرهنگی و سیاسی جوانان اقدام کند.

نقش مسجد در پیروزی انقلاب اسلامی (به روایت اسناد)

کتاب "نقش مسجد در پیروزی انقلاب اسلامی (به روایت اسناد)" نوشته خیرالله خیری اصل در سال 1393 با 308 صفحه و  شمارگان 1500 جلد به چاپ رسیده­است. در این اثر آمده است : انقلاب ایران به رهبری امام خمینی(ره) با مشخصه‌ی اسلامی از سایر انقلاب‌های جهان متمایز شده است و مسجد مهم‌ترین کانون در این نهضت اسلامی به‌حساب می‌آید.

نقش و کارکرد مسجد از نقش و کارکرد مرجعیت و علمای شیعه جدا نبود. در این کانون‌های مهم است که پیام مرجعیت مبارز ـ حضرت امام خمینی ـ به توده‌ی مردم مسلمان منتقل می‌گردید. جلسات سخنرانی وعاظ انقلابی در ایام محرم و صفر و شب‌های ماه رمضان در مساجد برپا می‌شد. حضور مداوم در مساجد و ایراد سخنرانی‌های انقلابی بخش مهمی از مبارزات علمای انقلابی چون استاد شهید مطهری، شهید حجت‌الاسلام محلاتی، مرحوم حجت‌الاسلام فلسفی، شهید دکتر مفتح، شهید دکتر باهنر و آیت‌الله خامنه‌‌ای مقام معظم رهبری به‌حساب می‌آید.

مساجد بازار تهران در نهضت امام خمینی (تاریخ شفاهی مسجد سلطانی، سید عزیزالله و مسجد آذربایجانی‌ها)

"مساجد بازار تهران در نهضت امام خمینی (تاریخ شفاهی مسجد سلطانی، سید عزیزالله و مسجد آذربایجانی‌ها)" با 336 صفحه و شمارگان 2000 جلد در زمستان 1383 چاپ شده است. فرشید مهری این کتاب را به تحریر درآورده است. این اثر به بررسی نقش و عملکرد سه مسجد امام خمینی، عزیزالله و شیخ عبدالحسین در جریان شکل‌گیری مبارزات مردمی علیه حکومت پهلوی بویژه در مقاطع حساسی همچون کودتای 28 مرداد 1332 هجری شمسی، نهضت حضرت امام خمینی و قیام پانزده خرداد، تا پیروزی انقلاب اسلامی می‌پردازد. کتاب در سه بخش تنظیم شده است؛ بخش اول، به مسجد شاه سابق اختصاص دارد که شامل سه فصل ‹‹پیشینه‌ی تاریخی و فعالیت‌های اجتماعی›› ، ‹‹ از مشروطه تا نهضت اسلامی›› و ‹‹‌نهضت اسلامی›› می‌باشد. بخش دوم، به بررسی نقش و عملکرد مسجد سید عزیزالله در نهضت اسلامی به رهبری حضرت امام می‌پردازد. بخش سوم نیز به بررسی جایگاه و نقش مسجد شیخ عبدالحسین (مسجد آذربایجانی‌ها) اختصاص دارد. در پژوهش تاریخ شفاهی حاضر، نقش این سه مسجد مهم در جریان نهضت، بویژه دوره‌ی اول آن؛ از 1341 هجری شمسی، در پرتو خاطرات شفاهی و اسناد و منابع مکتوب بررسی شده است .

مبارزات روحانیون و وعاظ مساجد به روایت اسناد

"مبارزات روحانیون و وعاظ مساجد به روایت اسناد" نوشته حشمت الله سلیمی  با 568 صفحه و شمارگان 2000 جلد در سال 1386 به بازار عرضه شده است. در کتاب می‌خوانیم : علما،‌ روحانیون و وعاظ مذهبی نقش اساسی در گسترش ، تبلیغ و تبیین اندیشه‌ها، آمال و اهداف امام خمینی در اقصی نقاط کشور ایفا کردند. به گونه‌ای که بدون وجود چنین شبکه‌ی منسجمی از توزیع‌کنندگان اندیشه‌ی سیاسی امام خمینی، فراگیر شدن قیام انقلابی در سراسر کشور با مشکل اساسی روبه‌رو می‌شد. با بررسی اسناد بر جای مانده از ساواک درباره‌ی فعالیت‌های علما و روحانیون درامر سخنرانی و تبلیغ مبانی فکری امام خمینی در مراکز و مساجد مختلف کشور، اهمیت نقش این روحانیون به همراه واهمه‌ی رژیم پهلوی از این امر به روشنی قابل مشاهده است. در این اثر سعی شده است با تکیه بر اسناد موجود در آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی و منابع و مآخذی که به طور مستقیم به مبارزات وعاظ و روحانیون پرداخته‌اند ، زوایای پنهان مبارزات آنان روشن شود و مورد بازشناسی قرار گیرد.

تاریخ شفاهی مسجد همت تجریش

کتاب "تاریخ شفاهی مسجد همت تجریش" در 204 صفحه و شمارگان1000 جلد  در سال 1386 به قلم محمود طاهراحمدی  به تدوین رسیده است. یکی از مساجد فعال و تأثیر‌گذار در انقلاب اسلامی «مسجد همت» بود که با داشتن موقعیت جغرافیایی مناسب و فعالیت شخصیت‌های انقلابی همچون آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله ملکی نقش مهمی در مبارزه علیه طاغوت پهلوی ایفا کرد. این کتاب سرگذشت مسجد همت را بازگویی کرده و نقش آن در تطور مبارزات نیروهای مذهبی و پیروزی انقلاب اسلامی بررسی می‌کند.

تاریخ شفاهی مسجد ارک تهران

"تاریخ شفاهی مسجد ارک تهران" با تدوین سلیمان حیدری در شمارگان 1500 جلد در اسفند 1385 به چاپ رسیده است. تاریخ شفاهی مسجد ارک تهران با نگاه به تحولات سیاسی و کارکردهای اقتصادی و فرهنگی این مسجد، به بررسی تاثیر آن در بسترسازی انقلاب اسلامی پرداخته است. این پژوهش در سه فصل مجزا به سیر احداث مسجد در دوره قاجاریه، تخریب آن در دوره پهلوی و تلاش علما برای احیای آن؛ فعالیت های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مسجد از دهه سی تا پیروزی انقلاب اسلامی و موضع گیری رژیم در قبال فعالیت های مسجد برای بسیج نیروهای انقلابی می پردازد. 

تاریخ شفاهی مسجد جلیلی

کتاب " تاریخ شفاهی مسجد جلیلی" نوشته پروین قدسی‌زاد  در سال 1383 با 184 صفحه و  شمارگان 1500 جلد به چاپ رسیده­است. در این اثر می‌خوانیم : مسجد جلیلی یکی از کانون‌های فعال برای سازماندهی مبارزین علیه رژیم پهلوی بود؛ لذا عملکرد مسجد سبب نگرانی ساواک و نظارت شدید آن بر فعالیت اعضای مسجد شد . در مسجد علاوه بر فعالیت‌های سیاسی، فعالیت‌های آموزشی نیز صورت می‌گرفت. افزون بر آن، انجام امور خدماتی و رسیدگی به وضع مستمندان نیز از جمله ویژگی‌های این مسجد بود. در این کتاب چگونگی فعالیت مسجد بر پایه خاطرات شفاهی برخی اعضای مسجد در زمینه‌ی سیاسی ، آموزشی، خدماتی و نقش آن در فراهم کردن زمینه‌های پیروزی انقلاب اسلامی بررسی شده است و بدین‌گونه سیمای جدیدی برای کسانی که مسجد را فقط محل عبادت می‌دانند، ترسیم شده است.

تاریخ شفاهی مسجد هدایت

"تاریخ شفاهی مسجد هدایت" نوشته جلیل امجدی  در بهمن ماه 1387 با شمارگان 2000 جلد روانه بازار شده است. در کتاب چنین آمده است : اهمیت‌ مسجد هدایت‌ به‌ واسطه‌ی‌ امام‌ جماعت‌ آن‌، یعنی‌ آیت‌الله سیدمحمود طالقانی‌ بوده‌ است‌. طالقانی‌ زمانی‌ امامت‌ جماعت‌ مسجد هدایت‌ را عهده‌دار شد که‌ این‌ مکان‌ تکیه‌ای‌ بیش‌ نبود و تنها در ایام‌ محرم‌ گشوده‌ و مراسم‌ سوگواری‌ در آن‌ برگزار می‌شد. واقع‌ شدن‌ مسجد هدایت‌ در مجاورت‌ سینما پارک‌ در خیابان‌ استامبول‌ و نزدیکی‌ به‌ لاله‌زار که‌ یکی‌ از مراکز تجمع‌ و تفریح‌ مردم‌ آن‌ روز تهران‌ بود، از دلایل‌ انتخاب‌ این‌ مکان‌ به‌ عنوان‌ پایگاهی‌ برای‌ مبارزه‌ و آموزش‌ و اشاعه‌ی‌ فرهنگ‌ انقلابی‌ اسلامی‌ به‌شمار می‌رفت‌. آیت‌الله طالقانی‌ به‌ دلیل‌ آزاداندیشی‌ و مخاطب‌شناسی‌ و رویکرد نوگرایانه‌ در اندیشه‌ی‌ دینی‌، توانست‌ به‌ زودی‌ این‌ مکان‌ کوچک‌ را، کانون‌ توجه‌ اقشار مختلف‌ جامعه‌ به‌ ویژه‌ دانشجویان‌ و دانشگاهیان‌ قرار دهد. آزاداندیشی‌ و مخاطب‌شناسی‌ طالقانی‌ در بیت‌ زیر نهفته‌ است‌ که‌ وی‌ گفته‌ بود آن‌ را بر سردر ورودی‌ مسجد، کنار سینما نصب‌ کنند: متاع‌ کفر و دین‌، بی‌مشتری‌ نیست‌ گروهی‌ این‌، گروهی‌ آن‌ پسندند و این‌ خود عامل‌ جذب‌ بسیاری‌ از جوانان‌ گردید. هدف‌ آیت‌الله طالقانی‌ متحول‌ ساختن‌ مسجد هدایت‌ و رساندن‌ جایگاه‌ آن‌ به‌ عصر صدر اسلام‌ بود. چنان‌ که‌ خود درباره‌ی‌ مسجد پیامبر(ص‌) می‌گفت‌: «مسجد پیامبر، هم‌ مکان‌ جهاد بود، هم‌ تعلیم‌ و تربیت‌ و هم‌ مرکز رفع‌ اختلاف‌؛ فقط‌ یک‌ چیز نبود، مجلس‌ فاتحه‌ نبود.» او با چنین‌ تلقی‌ای‌ از مسجد پیامبر(ص‌)، مسجد هدایت‌ را نیز به‌ این‌ سمت‌ سوِ داد. وی‌ از نخستین‌ کسانی‌ بود که‌ با جلسات‌ تفسیر قرآن‌ خود در مسجد هدایت‌ و دعوت‌ روحانیان‌ و روشنفکران‌ دینی‌ برای‌ سخنرانی‌، پای‌ جوانان‌ را به‌ مسجد گشود و آنان‌ را با آموزه‌های‌ دینی‌ و قرآنی‌ آشنا کرد. در نبود آیت‌الله طالقانی‌، مسجد هدایت‌ مانند ده‌ها مسجد دیگری‌ بود که‌ صرفاً کارکردی‌ عبادی‌ داشتند. تنها با حضور ایشان‌ بود که‌ مسجد هدایت‌ ابعاد و ویژگی‌های‌ قرآنی‌ـ سیاسی‌ شگرفی‌ یافت‌ و مانند یک‌ مغناطیس‌، براده‌های‌ جوان‌ و دانشجو را به‌ خود جذب‌ می‌کرد.