نگاهی به کتاب «ر» نوشته مریم برادران

سرویس معرفی _ فهیمه اسماعیلی: رزمندگان دفاع‌مقدس و خاطرات آنها از روز‌های رزم در روزگار پس از جنگ از اهمیت بالایی برخوردار است و نویسندگان دفاع‌مقدس با هدف ثبت و ضبط دوران دفاع پا به این عرصه گذاشته‌اند. مریم برادران یکی از همین نویسندگانی است که در این عرصه قلم می‌زند و کارهای ارزشمندی را تاکنون تولید کرده است.

«ر» عنوان آخرین اثر مریم برادران است که در آن زندگی رسول حیدری (مجید منتظری) را به تصویر کشیده است؛ زندگی مردی که در کنار مردمی از جنس خودش اما با زبان و آداب و رسوم متفاوت در کشوری غریب (بوسنی و هرزگوین) به شهادت رسید.

حتما اولین نکته‌ای که توجه هر بیننده‌ای را درباره این کتاب به خود جذب خواهد کرد، عنوان کتاب است. «ر» عنوان این کتاب است که از ابتدای اسم شهید رسول حیدری برگرفته شده اما خلاقیتی که نویسنده در نامگذاری اثرش به خرج داده به اینجا ختم نمی‌شود زیرا شهید حیدری حرف «ر» را به عنوان امضای پایین نامه‌هایش درج می‌کرده و نویسنده در حقیقت امضای شهید را در ابتدای کار خود قرار داده است. این نحوه نامگذاری در نوع خود موجب جذب مخاطب در اولین برخورد با کتاب خواهد شد که این جذبه منحصر در نامگذاری کتاب نیست و در ادامه نیز شاهد خلاقیت‌های نویسنده خواهیم بود. پس می‌توان گفت «ر» کتابی خلاقانه است که مریم برادران به خوانندگانش پیشنهاد کرده است.

نکته دیگری که در این کتاب به چشم می‌آید و چشمگیر است و بعد از باز کردن کتاب و آغاز مطالعه متن دستگیر خواننده می‌شود این است که نویسنده در نگارش متن رویه غیرمعمول داشته و از شیوه مرسوم نگارش دوری کرده و همین خواننده را به مطالعه کتاب ترغیب می‌کند. مریم برادران برای نگارش «ر» از زمان خطی تابعیت نکرده بلکه با انتخاب زمان غیر خطی، ناگهان خواننده را به دل ماجراهای شخصیت کتابش پرتاب می‌کند و او را نه به صورت معمول بلکه به روشی غیرمعمول وارد اتفاقات کتاب می‌کند. فصل نخست، از زمانی آغاز می‌شود که رسول حیدری از سفر بوسنی در سال ۷۱ باز می‌گردد. نویسنده در این فصل، حال و هوای او در خانه و دلتنگی‌های همسرش معصومه و بچه‌ها را در آن روزها ترسیم کرده است. در ادامه به همین نحو

بخش‌های مختلف زندگی شهید حیدری را برای خواننده بازگو می‌کند. یکی از وجوه قابل توجه در «ر» که به نظر می‌رسد نویسنده آن را مدنظر داشته پرداختن به وجه انسانی شخصیت کتابش است. او در این کتاب در نظر داشته تا ابعاد انسانی و اخلاقی شهید رسول (عنوانی که مردم بوسنی به این شهید داده‌اند) را به خواننده نشان دهد از همین رو از بیان جزئیات رزمی پرهیز داشته تا خواننده درگیر روحیه حماسی شهید حیدری نشود و بیشتر آن روحیه انسانی و نوع دوستی او در نظرش برجسته شود.

برای خواننده «ر»، آشنایی با ابعاد مردان دوران نبرد بیشتر از پی بردن به خلاقیت‌ها و شاهکارهای رزمی آنها اهمیت دارد و از همین رو جذابیت حیات شهید حیدری (مانند اغلب ستارگان آسمان دوران دفاع‌مقدس) در چهره انسانی او نهفته است. تصویر در کتب مستند از اهمیت بالایی برخوردار است و بر مستند شدن کار تاثیر بیشتری دارد. در «ر» باز هم برادران کاری کرده که پیش از آن کمتر در کتب دفاع‌مقدس انجام شده و به مخاطبش نشان داده با نویسنده و کتابی روبه‌رو است که تا پیش از این نبوده است.

برادران در این کتاب به فراخور متن، تصاویر را در صفحه روبه‌روی همان متن به کار بسته تا خواننده ارتباط بیشتری با کتاب و شخصیت آن برقرار کند. این خلاقیت موجب می‌شود تا خواننده در تصویرسازی وقایع و رویدادها بهتر بتواند ذهنش را به کار بیندازد. نویسنده حتی وقتی سخن از نامه‌های رد و بدل شده میان شهید حیدری با خانواده‌اش می‌گوید عین دست‌خط شهید را در کتاب و در صفحه مقابلش می‌آورد تا خواننده کاملا در فضا قرار بگیرد.

نوع و نحوه روایت «ر» نیز یکی دیگر از وجوه برجسته آن است. یعنی در روایت نیز برادران امضای خود را پای «ر» گذاشته است. یعنی برخلاف سایر کتب این ژانر که معمولا نویسنده از زبان راوی با خواننده سخن می‌گوید و در حقیقت راوی خاطره می‌گوید و نویسنده خاطرات را سر و شکل می‌دهد، در این کتاب برادران با انتخاب یک راوی دانای کل که خودش باشد راویان دیگر را به عنوان راویان فرعی برگزیده است و می‌توان گفت در «ر» خواننده با یک روایت متفاوت روبه‌رو است و همین بر جذابیت کتاب می‌افزاید.

اگر بخواهیم درباره این کتاب سخن بگوییم نکات بسیاری وجود دارد اما کشف آنها را به خوانندگان این یادداشت واگذار می‌کنیم تا آنها نیز در لذت خواندن «ر» سهیم باشند. در مجموع «ر» یک پیشنهاد به جامعه است که نویسنده آن را در ژانر دفاع‌مقدس خلق کرده است. این کتاب یکی از کتب برجسته و متفاوت این عرصه است که انتشارات آرما آن را منتشر کرده است.

«ر» مریم برادران در روزهای نمایشگاه کتاب تهران و در اردیبهشت در دسترس مخاطبان قرار گرفت و از آن روز تاکنون دومین چاپ این کتاب 304 صفحه‌ای با قیمت 14 هزار تومان راهی بازار کتاب شده است.