تهران: بگذارید هنرمندان از ناگفته‌های جنگ بگویند/ ایکاش به تئاتر مقاومت و مذهبی، پول تزریق نمی‌شد

سرویس حاشیه نگاری _ احسان سالمی: نمایش «دریادلان» یکی از آثار متفاوت در حوزه تئاتر دفاع مقدس است که سعی کرده تا از فضای بسته سالن‌های نمایشی جدا شود و سختی اجرای اثری با بازیگران زیاد را در محیطی باز انتخاب کند تا امکان تماشای اثری در مورد شهدای غواص را برای مخاطبان بیشتری فراهم نماید.

امیرحسین شفیعی کارگردان جوان این نمایش است که اغلب آثارش در خصوص مقاومت و بیداری اسلامی است و سابقه بسیاری در عرصه بازیگری، نویسندگی و کارگردانی تئاتر خیابانی دارد. وی تا به حال نمایش‌هایی چون «هیس» با موضوع بیداری اسلامی، «کسی فشنگ‌ها را نمی‌شمارد» با موضوع بررسی تاثیرات سینمای هالیوود بر جامعه ایران و همچنین نمایش «نقطه ته خط» را با الهام از سوره بقره به روی صحنه برده است.

با او در ارتباط با تجربه ساخت نمایش محیطی «دریادلان»، جایگاه تئاتر مقاومت و سختی‌های کار در این حوزه صحبت کردیم که با هم آن را می‌خوانیم:      

هنرمند ایرانی نسبت به اتفاقات روز مهم پیرامونش تحلیلی ندارد/ به دنبال ارائه تحلیلی بر اتفاقات روز جامعه هستیم

- دغدغه شما از تولید این نمایش چه بود؟

گروه کارگاه تئاتر ایران بیش از یک دهه است که در حوزه ساخت آثاری با موضوعات اسلامی و قرآنی فعالیت می‌کند. موضوعاتی که علی‌رغم اینکه باید در جامعه هنری به آن توجه شود ولی در طی این سال‌ها به خاطر متمایل بودن جامعه هنری به اجرای نمایشنامه‌های معروف خارجی، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این در حالی است که باید نسبت به اتفاقاتی که پیرامون ما رخ می‌دهد، نگاه هنرمندانه‌ای داشته باشیم.

برای مثال این همه رویداد مهم در منطقه خاورمیانه در اتفاق افتادن است که متاسفانه سینما و تئاتر کشور ما خالی از آن است و هیچ واکنشی نسبت به آن نشان نداده است. درواقع ما تحلیل هنرمند ایرانی را نسبت به اتفاقات روز مهمی که در پیرامونش رخ می‌دهد، نمی‌بینیم و هنرمند ما نسبت به این مسائل بی‌تفاوت است. البته من دلیل این مشکل را نمی‌دانم؛ ولی حداقل در گروهی که خود عضو آن هستم سعی کردم که همراه با همکارانم آثاری را تولید کنیم که تحلیلی بر اتفاقات روز جامعه باشد.

مثلا بعد از این نمایش، قصد دارم نمایشی به نام «آوای وال استریت» را آماده کنم که موضوع آن در مورد ماجرای وال استریت و تاثیر آن بر اتفاقات اخیر خاورمیانه است. من احساس می کنم امروزه هنرمند تئاتر به ویژه آن‌هایی که در عرصه تئاتر خیابانی کار می کنند، باید همانند یک خبرنگار و در واقع یک تحلیلگر با نگاهی هنرمندانه اتفاقات پیرامون خود را تحلیل کند.

تئاتر مقاوت ما پیشرفت نکرد، چون سفارشی بود

- حمایت از این نمایش چگونه بوده است؟

در این زمینه اعتقاد من آن است که اگر هنرمند برای قلب و دل و اعتقاداتش کار کند، هیچ‌گاه منتظر آن نمی‌ماند که کسی به او برای کاری سفارش دهد. درواقع من دلیل پیشرفت نکردن تئاتر مقاومت و تئاتر مذهبی را در این سال‌ها به این خاطر می‌دانم که آثار تولید شده در این حوزه غالبا سفارشی بودند. اما آن اثری که با قدرت دل هنرمند و بدون سفارش دیگران ساخته شود، می‌تواند ماندگار شود.

برای نمونه نمایش «ترن» نیما دهقان اگر مورد حمایت نیز قرار نمی‌گرفت، باز می‌توانست مخاطب خود را به سالن بکشاند و یا نمایش «خنکای ختم خاطره» حمیدرضا آذرنگ که در ارتباط با موضوع مقاومت بود، چرا ماندگار شد؟ چون سفارش دل کارگردان به او بود نه سفارشی از بیرون! من معتقدم اگر هنرمندی تصمیم به ساخت یک نمایش در حوزه مقاومت و یا هر موضوعی که در راستای اهداف کشور است، گرفت؛ نباید هیچ‌گاه منتظر آن باشد که پولی برای این کار برسد. در واقع به نظر من اگر هرجا که پای پول به میان آمده است، اصلا نمی‌توان انتظار رسیدن به یک نتیجه خوب را داشت.

ایکاش هیچ‌گاه به تئاتر مقاومت و مذهبی، پول تزریق نمی‌شد تا ذات هنری آن حفظ شود

من در کارهای اخیرم، سعی کردم که کار را شروع کنم و در مسیر کار هرکسی که تمایل داشت تا به اثر کمک کند، از او استفاده کنم. البته وجود پول می‌تواند به گروه‌های نمایشی امکان استفاده از برخی تکنیک‌های متنوع را بدهد که باعث می‌شود حاصل نمایش برای مخاطب دلپذیرتر باشد. ولی اگر پول و دیگر امکانات مادی این کار فراهم نبود، دلیلی برای نیست که بخواهیم کیفیت کار را پایین بیاوریم.

یکی از حرف های من همواره این بوده است که ایکاش هیچ‌گاه به تئاتر مقاومت و تئاتر مذهبی ما، پولی تزریق نمی‌شد تا ذات هنری آن حفظ شود. چون معتقدم هیچ نمایشی نمی‌تواند با پول موفق شود بلکه هر اثری که موفق شده است به این دلیل است که آن اثر سفارش قلب هنرمند سازنده‌اش بوده است.

باید با سلاح خلاقیت به سراغ تئاتر مقاومت رفت      

به نظر من امروز اگر به سراغ نمایش‌های دفاع مقدس و یا تئاتر مقاومت می‌رویم، باید با سلاح خلاقیت وارد این عرصه شویم، نه اینکه همواره به دنیال تولید یک سری اثر کهنه باشیم. درحالی که اگر سعی کنیم که از خلاقیت به درستی استفاده کنیم، مطمئن باشید که تئاتر مقاومت در نسل امروز نیز مخاطب خود را خواهد داشت.  

گروه ما هیچ‌گاه دغدغه حضور حامی را نداشته است و هیچ‌گاه منتظر حمایت مسئولین نبودیم هرچند که این وظیفه مسئولین است که به عنوان نهادهایی که در حوزه تئاتر فعالیت می‌کنند، از هنرمندان و آثار تولید شده توسط آن‌ها حمایت کنند.

باید تئاتر به سراغ جامعه برود نه جامعه به سراغ تئاتر/ اجرا در سالن‌هایی همچون تئاتر شهر باعث افتخارم نبوده است

- چرا این نمایش را به شکل محیطی اجرا می‌کنید؟    

من کار خود را در عرصه تئاتر با نمایش‌های صحنه‌ای شروع کردم ولی واقعیت این است که با وجود آن که تئاتر ایران امروزه تماشاگر خاص خود را دارد ولی تا چه زمانی قرار است که مخاطبان را از یک سالن به سالن دیگر کشاند؟ به اعتقاد من، جامعه ما به شکلی نیست که به سراغ تئاتر برود بلکه این تئاتر است که باید به سراغ جامعه برود. به همین خاطر من سعی می‌کنم آثارم را در فضای باز اجرا کنم، چون اول اینکه من هیچ‌گاه منتظر نمی‌مانم که برای اجرا به من سالن بدهند. درواقع سالن اجرای من می‌تواند گوشه هرکدام از خیابان‌های ایران باشد و برای من هیچ‌گاه اجرا در سالن‌هایی همچون تئاتر شهر باعث افتخار نبوده است. بلکه من همواره می‌خواهم آن محتوایی که در ذهن دارم را به مخاطبانم منتقل کنم.

در این نمایش ما نیازمند استفاده از سه نماد دست‌های بسته، خاک و آب بودیم، به همین خاطر من باید به دنبال فضایی می‌گشتم که بتوان کارم را در آب اجرا کنم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که این نمایش را در فضای باز اجرا کنیم. هرچند که اگر حتی شرایط اجرا در سالن نیز برای من فراهم می‌شد ولی باز هم این نمایش را در فضای باز اجرا می‌کردم چون دوست دارم تماشاگری که کمتر تئاتر می‌بیند، بتواند فرصتی برای آشنا شدن با تئاتر پیدا کند.

 بگذارید هنرمندان از ناگفته‌های جنگ بگویند

- بسیاری از آثار تئاتر دفاع مقدس، درگیر معضل شعارزدگی هستند. شما برای جلوگیری از شعار زده شدن نمایش خود چه برنامه‌ای دارید؟  

به نظر من نیز بزرگترین آفت تئاتر دفاع مقدس شعار زدگی است ولی من به طور جدی این خواهش را دارم که اجازه دهید تا هنرمندان از ناگفته‌های جنگ بگویند. اگر ناگفته‌های جنگ به تصویر کشیده شوأف باور کنید بیشترین مخاطبان را خواهد داشت. برای نمونه در این زمینه می‌توان به آثار آقای علیرضا نادری اشاره کرد که جز اثار پرمخاطب در این حوزه بود و همواره از آن‌ها به عنوان آثاری موفق یاد می شود.

مشکل ما این است که همواره به سراغ سطحی‌ترین مسائل جنگ می‌رویم ولی اگر تحمل مسئولین ما به شکلی باشد که هنرمندان بتوانند به سمت بیان ناگفته‌های جنگ بروند، بدون شک مخاطبان زیادی را خواهند داشت. چون این موضوعات تاریخ حقیقی کشور ما است و مخاطب نیز آن را دوست دارد.

ما در این نمایش سعی کردیم با کمترین نشانه بیشترین حرف‌ها را بزنیم چون نمایش ما هیچ دیالوگی ندارد و در اجرای آن سعی شده است که از شعارزدگی دوری شود. درواقع با وجود اینکه موضوع این نمایش دفاع مقدسی است ولی حتی از اسلحه نیز در آن استفاده نکردیم تا بتوانیم فضایی متفاوت و جذاب را برای مخاطب خود پدید بیاوریم.        

نمی‌توان نسبت به دفاع مقدس بی‌تفاوت بود

- شناخت شما نسبت به دفاع مقدس تا چه حد بوده است و با چه پشتوانه‌ فکری وارد این حوزه شدید؟

من این موضوع را تا به حال در جایی مطرح نکردم ولی باید بگویم که من از دوران کودکی در کنار آقای محمد بختیاری که جانبازی 70درصد است بزرگ شده‌ام. ایشان به من علاقه بسیاری داشت و صحبت‌های فراوانی در مورد دوران دفاع مقدس و خاطرات خود از این دوران کرد. همین موضوع باعث علاقه من به این حوزه شد.

به نظرم اگر عمیق به موضوع دفاع مقدس نگاه کنیم نمی‌توانیم نسبت به آن بی‌تفاوت باشیم. چون درست است که هشت سال دفاع مقدس تمام شده است ولی اثرات آن هنوز وجود دارد به همین خاطر نمی‌توان نسبت به آن بی‌تفاوت بود. مخصوصا شهدای غواص که تاثیر بسیاری بر جامعه گذاشت. هرچند که می‌توانستم به سراغ اجرای یک نمایشنامه خارجی بروم ولی به نظرم احساس فعلی جامعه ما بیشتر متمایل به همین موضوع شهدای غواص است نه نمایشنامه‌ای خارجی.

ما در این مسیر سعی کردیم از راهنمایی و مشاوره فکری چهره‌هایی چون حجت الاسلام بهداروند، حسین پارسایی و حسین مسافر آستانه که از چهره‌های با سابقه در تولید اثر در حوزه دفاع مقدس هستند، استفاده کنیم.  

تئاتر خیابانی می‌تواند به عنوان یک جریان‌ فرهنگ‌ساز باشد

- سختی‌های تولید نمایشی در مقیاس بزرگ و حضور این تعداد بازیگر در چیست؟       

با توجه به اینکه نمایش ما فیزیکال است و هیچگونه دیالوگی ندارد، برای بهتر شدن تصویرسازی‌های نمایش باید از بازیگران بیشتری استفاده می‌کردیم. ولی با وجود تمام سختی‌های این نوع از نمایش‌ها من همواره علاقمند به تولید آثاری هستم که بازیگرانی بیشتری دارد. البته هرباری که چنین نمایش تولید می‌کنم به خودم می‌گویم که این بار آخری است که این کار را می‌کنم ولی واقعیت آن است که دغدغه و علاقه نمی‌گذارد که کار در این عرصه را کنار بگذارم.

گذشته از تمام این سختی‌ها امیدوارم که از تئاتر به ویژه تئاتر مقاومت حمایت شود. همچنین معتقدم که تئاتر خیابانی نیز می‌تواند به عنوان یک جریان‌ فرهنگ‌ساز باشد که امیدوارم کاری که ما در نمایش «دریادلان» در عرصه تئاتر خیابانی انجام دادیم بتواند به عنوان دریچه‌ای نو در عرصه تئاتر خیابانی ما باشد.