تهران: «وقت جنگ، دوتارت را کوک کن» دهن‌کجی به تاریخ است

به گزارش حلقه وصل، جواد محقق؛ نویسنده و شاعر در ابتدای این نشست که عصر سه شنبه سوم شهریور در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب در تهران برگزار شد، یک پرسش را مطرح کرد: در همه کتاب‌هایی که در حوزه رمان و تاریخ نوشته می‌شود، این پرسش مطرح است که با چه نوع اثر ادبی روبرو هستیم؟ آیا تفاوت‌های یک اثر داستانی با تاریخ با دخالت تخیل به تحریف تاریخ منجر نمی‌شود؟

مجید قیصری؛ نویسنده در پاسخ به این پرسش گفت: رمان، روایت شخصی نویسنده از تاریخ است. در نتیجه نویسنده این حق را به خود می‌دهد که از منظر خودش واقعه تاریخی را روایت کند. این ساده ترین تعریف رمان تاریخی است.

قیصری همچنین بیان کرد: هر نویسنده از منظر خود به واقعه تاریخی نگاه می‌کند. ساده انگاری است که فکر کنیم واقعه تاریخی، یک امر مسجل و قطعی است. این رمان هم یک روایت شخصی است، نه روایت رسمی.

رضا امیرخانی؛ نویسنده هم ضمن خواندن بخشی از دعای «اهل ثغور» که درباره سلامتی مرزداران است، در پاسخ به پرسش محقق چنین گفت: اگر این رمان را فقط یک رمان تاریخی یا یک رمان قومی بدانیم، جایگاه واقعی آن را نادیده گرفته ایم. این رمان یک رمان هویتی است و مهم ترین کاری است که می‌توان در این گوشه از جهان انجام داد.

امیرخانی درباره رمان هویتی نیز چنین توضیح داد: رمان هویتی در جهت ارزشمندسازی است و شان آن از رمان تاریخی و قومی بالاتر است. آقای قوجق سعی کرده در اثر خود بخشی از هویت ما را بازیابی کند که قابل تامل و افتخار است.

وی ادامه داد: دورخیز نویسنده برای کارهایی بزرگ تر از رمان تاریخی و قومی است. به نظر می‌رسد امروز در تمدن سازی جدید هر کدام از قومیت‌ها اگر هویتی مستقل داشته باشند، به سمت تمدن جدید پیش می‌روند.

این نویسنده همچنین افزود: اگر این رمان فقط بازگوکننده تاریخ بود، شانی برای وجود نداشت و خواندنی هم نمی‌شد. مقدمه کتاب برگرفته از تاریخ است و شکست قوم ترکمن را بیان می‌کند، اما در این اثر ترکمن‌ها پیروز می‌شوند. این رمان در نتیجه گیری هم به تاریخ وفادار نیست.

این اثر به شدت قومی و غیرتمند است

در ادامه این نشست، قیصری ضمن اشاره به این موضوع که این اثر سعی کرده مقاومت قوم ترکمن را در مقابل روسیه نشان بدهد، گفت: چیزی که خلاء آن در متن حس می‌شود این است که هیچ گونه اشاره ای به دولت وقت نشده. به همین دلیل هم این رمان، به شدت بومی و غیرتمند است.

وی درباره ویژگی‌های این اثر چنین توضیح داد: تمام دغدغه متن، سازی است که باید کوک شود. ما در این رمان با داستان نویسی طرف هستیم که به تاریخ دهن کجی می‌کند.

این نویسنده ضمن بیان این که نویسنده موقعیت خوبی برای نوشتن داشته، درباره کاستی‌های رمان «وقت جنگ، دوتارت را کوک کن» بیان کرد: چیزی که خلاء آن را به شدت حس کردم، حضور زن در این رمان بود. رمان ۴۰۰ صفحه ای با این حجم به عنصر زن نیاز داشت. فکر می‌کنم نویسنده از کنار این موضوع به راحتی گذشته است.

قیصری ادامه داد: خیلی از آدم‌ها در داستان در حد یک اسم باقی مانده‌اند. متن به نظرم خیلی منظم بود و انگار هر فصل بسیار آگاهانه نوشته شده بود.

وی از «جنگ و صلح» به عنوان یک رمان خوب نام برد و گفت: اگر بخواهیم این اثر را با جنگ و صلح مقایسه کنیم، در جنگ و صلح، اردوگاه ناپلئون را می‌بینیم، اما در اینجا خیلی محدود وارد فضای جنگ می‌شویم. فضای جنگ خیلی درخشان درنیامده است. قرار است رمان و داستان، تجربه ای را به ما منتقل کند، اما این رمان بسیاری از وقایع را فقط نقل می‌کند.

نویسنده یک طرفه به قاضی نرفته است

در ادامه امیرخانی از این موضوع که نویسنده در رمان خود یک طرفه به قاضی نرفته، به عنوان یک مزیت نام برد و گفت: یکی از ویژگی‌های آثار ویرجینیا وولف که من آن را می‌پسندم این است که رمان مشهور خود را در فاصله یک روشن و خاموش شدن فانوس دریایی روایت می‌کند. این رمان هم در فاصله ضربه زدن به سیم دوتار روایت می‌شود که یک ویژگی مثبت است.

وی درباره سایر ویژگی‌های «وقت جنگ، دوتارت را کوک کن» نیز بیان کرد: خودآگاه در این اثر از طرح جلد تا عنوان و متن وجود دارد، اما نویسنده وقتی موفق عمل می‌کند که وارد ناخودآگاه خود می‌شود. رنگی از موسیقی در این رمان هست. نقش دوتار از اول تا پایان داستان دیده می‌شود، ضمن این که من در این اثر با مقام‌هایی از موسیقی مثل «گئوک تپه» و «آیرالیق مقامی» آشنا شدم.

وزن اشعار ترکی در کتاب، اشکال پیدا کرده است

یوسف قوجق؛ نویسنده رمان «وقت جنگ، دوتارت را کوک کن» هم در این نشست در پاسخ به برخی نقدها گفت: زن ترکمن داخل خانه است، او بسیار محجوب و بسیار غیر اجتماعی است. حتی حالا هم همین طور است. اما او در زمان‌هایی لازم است که طغیان کند. من تصویر زن ترکمن را یا بسیار پوشیده یا در نقش مرد نشان دادم.

وی همچنین بیان کرد: می‌توانستم درباره روند جنگ‌ها توضیحات بیشتری بدهم و به جزئیات هم اشاره کنم، اما حس کردم داستان، مخاطب گریز می‌شود.

جواد محقق نیز درباره برخی از ویژگی‌های این اثر گفت: در این رمان، اشعار ترکی به زبان فارسی ترجمه شده که در برخی مواقع وزن آن اشکال پیدا کرده و قافیه از دست رفته است. اگر این اشعار به نثر ادبی خوب تبدیل می‌شد، شاید همخوانی بیشتری با متن پیدا می‌کرد.

وی پیشنهاد کرد که بخشی از متن کتاب هم با خوانش نویسنده در یک سی دی در کتاب گنجانده شود و در این باره توضیح داد: نویسنده می‌تواند بخشی از متن را بخواند و این خوانش با موسیقی دوتار که می‌تواند موسیقی متن باشد، در اختیار مخاطبان قرار بگیرد.

محقق، طرح جلد کتاب را یک مزیت دانست و اظهار کرد که کاش در شناسنامه کتاب به اسم طراح هم اشاره می‌شد.

محسن چینی فروشان؛ مدیر عامل دفتر نشر فرهنگ اسلامی نیز که این کتاب را منتشر کرده، در این نشست حضور داشت، درباره انتشار کتاب «وقت جنگ، دوتارت را کوک کن» چنین توضیح داد: اگر فرهنگ اسلامی را حوزه فرهنگ و تمدن اسلامی تعریف کنیم، جای بسیاری از تولیدات در این زمینه خالی است. این کتاب، شروع یک اتفاق تازه در دفتر نشر فرهنگ اسلامی است.

چینی فروشان ضمن اشاره به این که سی دی دوتار با همکاری آقای قوجق آماده شده است، گفت: به طور کلی کتابی که تاریخ بهانه آن باشد کم داریم. در ادبیات دنیا نمونه معروف چنین اثری، «جنگ و صلح» و در ایران «سووشون» است. رمان «وقت جنگ، دوتارت را کوک کن»، در همین زمینه است. این اثر، هویت بخشی دارد و در عین حال خواندنی است.

رضا امیرخانی هم پیشنهاد کرد تا به جای قرار دادن سی دی موسیقی که باعث افزایش قیمت کتاب می‌شود، از «کیو آر کد» استفاده شود.