پشت پرده کشف انبارهای «قاچاق کتاب» چیست؟

سرویس حاشیه‌نگاری: اگر کمی اهل خبر باشید و در تعدادی از کانال‌های خبرگزاری‌ها در فضای مجازی عضو باشید، قطعا در ماه‌های اخیر با تیتر خبری «کشف یک انبار دیگر کتاب قاچاق» بیگانه نخواهید بود، کمااینکه در جدیدترین رویداد خبری، هفته گذشته خبرگزاری تسنیم از «کشف یک انبار بزرگ کتاب قاچاق کنار کتابفروشی‌های تهران» خبر داد.

* چرا بازار کتاب محبوب قاچاقچی‌ها است؟
طبیعی است وقتی ناشری قصد دارد کتابی را به مرحله چاپ برساند مجبور است هزینه‌های مختلفی همچون حق ترجمه‌، حق تألیف‌، ویراستاری‌، نمونه‌خوانی‌، صفحه‌بندی و... را متحمل شود و همین هزینه‌ها، قیمت نهایی کتاب را افزایش داده و خرید آن را برای مشتری دشوار می‌سازد. بحران کاغذ و در پی آن گران شدن کاغذ را نیز به این هزینه‌ها اضافه کنید و حالا حساب کنید که هزینه تمام شده چاپ کتاب چقدر گران است و گاها صرفه اقتصادی ندارد. در عوض، قاچاقچیان کتاب بدون پرداخت بسیاری از هزینه‌های یادشده، به راحتی کتاب را به مرحله چاپ رسانده و با تعیین قیمت‌های ارزان‌تر نسبت به ناشر اصلی، سود سرشاری بابت فروش بیشتر کتاب‌ها می‌برند و از این طریق تعادل بازار کتاب را برهم می‌زنند.

می‌توان مدعی شد که قاچاقچیان کتاب در 3 بخش فعالیت می‌کنند؛ اول‌، کتاب‌های پرفروش ناشران را منتشر می‌کنند‌. دوم‌، کتاب‌هایی را که در خارج از کشور چاپ شده‌اند‌، منتشر می‌کنند و سوم کتاب‌هایی را که در سال‌های گذشته منتشر شده و اکنون یا ناشر ندارند و یا مجوز وزارت ارشاد را ندارند منتشر می‌کنند و از قبل چاپ این‌ها سود سرشاری به جیب می‌زنند.

* انواع قاچاقچی‌های کتاب را بشناسید
وقتی کلمه «قاچاقچی» به گوشمان می‌خورد عموما فرد یا افرادی در ذهنمان متبادر می‌شوند که بدون مجوزهای لازم در حال فعالیت هستند. هرچند اکثرا قاچاقچی‌های حوزه کتاب افرادی هستند که نه اهل فرهنگ هستند‌ و نه اهل کتاب و نشر‌، اما در این بین متاسفانه برخی ناشران که مجوز فعالیت از سوی وزارت ارشاد دریافت کرده‌اند با روش‌های مختلفی اقدام به چاپ و فروش زیرزمینی کتاب می‌کنند و اتفاقا کانال‌های فروش وسیعی در اختیار دارند. برای نمونه برخی ناشران با تغییرات اندک در کتاب‌هایی که توسط سایر ناشران منتشر شده، کتاب ترجمه جدیدی خلق می‌کنند‌ و با اسم مستعار در شمارگان وسیع به بازار عرضه می‌کنند و از طریق کانال‌های خود به فروش می‌رسانند.

* آماری درباره کتاب که جابجا شده است!
از آنجایی که آمار خرید کتاب توسط علاقه‌مندان این حوزه، تنها از طریق کانال‌های رسمی محاسبه می‌شود، اما حجم بالای فروش کتاب‌های قاچاق که روز به روز بیشتر می‌شود، موجب شده است که آمار ارائه‌شده در این زمینه دستخوش تغییراتی شود. به این معنا که بسیاری از دوستداران کتاب، خواسته یا ناخواسته کتب خود را از مبادی غیررسمی و قاچاق تهیه می‌کنند و این در حالی است که این خریدها هرگز در آمارهای ارائه‌شده درباره میزان خرید کتاب و حتی سرانه مطالعه محاسبه نمی‌شود و از همین رو با دیده تردید باید به آمارهای ارائه شده در این حوزه نگریست.

این موضوع شاید از منظری خوب و قابل‌توجه باشد چراکه قطعا با محاسبه خرید و مطالعه کتاب‌های توزیع‌شده از کانال‌های غیررسمی، هم میزان فروش کتاب بالاست و هم سرانه مطالعه. اما از طرفی باید توجه داشت که ادامه روند قاچاق کتاب و عرضه کتاب از مبادی غیررسمی، موجب بی‌انگیزگی و ورشکست شدن ناشران برتر و ممتاز برای چاپ کتاب می‌شود و بنابراین باید دستگاه‌های ناظر ورودی جدی و مستمر به این موضوع داشته باشند.

* ضعف قوانین در برخورد با قاچاقچیان
به گفته برخی از ناشران، قوانین موجود در زمینه قاچاق کتاب به هیچ وجه پاسخگوی اختلالات اخیر بازار نشر نیست و قاچاقچی‌ها پس از دستگیری با قرار دادن وثیقه به راحتی آزاد شده و به فعالیت خود ادامه می‌دهند. بنابراین انتظار می‌رود ضمن تهیه و تدوین قوانین لازم در این زمینه توسط مجلس شورای اسلامی، قوه قضائیه نیز برخورد جدی‌تری با اختلال‌گران این بازار انجام دهد تا از ورشکستگی بیشتر ناشران جلوگیری نماید.