تهران: روزه؛ ورزش روحانی برای کسب زیبایی، قدرت و کمال است

به گزارش حلقه وصل، کتاب «آداب روزه‌داری، احوال روزه‌داران» شامل گزیده‌ای از مجموعه توصیه‌ها، نصایح، مواعظ و تحلیل‌های رهبر انقلاب، یکی از بهترین نمونه‌ها در تبیین دقایق و ظرائف معارف ماه رمضان است که در فرازهایی از بیانات معظّمٌ‌له در ماه‌های رمضان سال‌های 1369 تا 1390 ارائه شده است. در این اثر که به‌اهتمام علیرضا مختارپور قهرودی تدوین و از سوی انتشارات انقلاب اسلامی منتشر شده، ضمن حفظ ترتیب زمانی بیانات معظّمٌ‌له، برای دسترسی آسان‌تر علاقه‌مندان به محورهای مباحث، فهرستی جامع از کلیدها و موضوعات متعدد مندرج در این مجموعه ارائه شده است.

* اینک به‌ مناسبت فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، به بیاناتی از رهبر معظم انقلاب اسلامی در این باره اشاره می‌شود:

تمام عبادات و تکالیف شرعی‌ای که من و شما را امر کرده‌اند تا انجام دهیم، در حقیقت ابزارهای همین تزکیه یا همین تربیت است؛ برای این است که ما کامل شویم؛ ورزش است. همچنان که اگر ورزش نکنید، جسم شما ناتوان، بی‌قدرت و آسیب‌پذیر خواهد شد و اگر بخواهید جسم را به قدرت، به زیبایی، به توانایی، به بروز قدرت‌ها و استعدادهای گوناگون برسانید، باید ورزش کنید. نماز، ورزش است؛ دروغ نگفتن، ورزش است؛ خیرخواهی برای انسان‌ها، ورزش است. با این ورزش‌ها، روح زیبا و قوی و کامل می‌شود. اگر این ورزش‌ها انجام نگیرد، ممکن است به ظاهر خیلی پسندیده به نظر بیاییم؛ اما باطنمان یک باطن ناقص و نحیف و حقیر و آسیب‌پذیر خواهد بود. روزه، یکی ازاین ورزش‌هاست.

روزه فقط این نیست که انسان نخورد و نیاشامد، این نخوردن و نیاشامیدن باید از روی نیت باشد، وگرنه اگر شما یک روز به خاطر گرفتاری و یا اشتغال به کار، دوازده ساعت، پانزده ساعت فرصت نکنید چیزی بخورید هیچ ثوابی به شما نخواهند داد، اما همین امساک را وقتی با نیت انجام دادید - «اجعَلنا مِمَّن نَوَى فَعَمِلَ»؛ نیت کند و به دنبال آن، عمل انجام دهد – این همان گوهر درخشانی می‌شود که به شما ارزش می‌بخشد و روحتان را قیمتی می‌کند.

شرط روزه، نیت است. نیت یعنی چه؟ یعنی این عمل را، این حرکت را، این امساک و تمرین را، جهت دادن برای خدا، در راه خدا، به خاطر انجام دستور الهی. این است که به هر کاری ارزش می‌بخشد، لذا در دعای شب اول ماه مبارک می‌خوانید که: «اَللّهُمَّ اجْعَلْنا مِمَّنْ نَوى فَعَمِلَ وَ لا تَجعَلنا مِمَّن شَقِىَ فَکَسِل»؛ کسالت، بی‌رغبتی و بی‌نشاطی برای کار – چه کار معنوی و چه کار مادی – شقاوت است.

روزه، یکی از بهترین کارهاست. با اینکه به ظاهر اقدام نکردن است؛ اما در باطن اقدام است، عمل است، کار مثبت است. چون شما نیت این کار را دارید؛ ‌لذا از هنگامی که وارد صحنه‌ روزه‌داری می‌شوید – یعنی از بعد از لحظه‌ طلوع فجر – تا آخر روز به طور دائم به خاطر این نیت، در حال عبادت هستید. اگر هم بخوابید، عبادت می‌کنید. همین طور راه بروید، عبادت می‌کنید.

اینکه از قول نبی اکرم(ص) نقل شده است که فرمود: اَنفاسُکُم فیه تَسْبیحٌ وَ نوْمکُم فیه عبادَه؛ خوابیدن و نفس کشیدن شما عبادت است، خواب چطور عبادت می‌شود؟ نفس کشیدن چطور «سبحان‌الله» گفتن می‌شود؟ این به خاطر آن است که شما بیکار هم که باشید، هیچ اقدامی هم که نکنید، چون با این نیت وارد این وادی شده‌اید، یکسره در حال عبادت هستید.

در روایت دیگر می‌فرماید: «نَومُ الصائمِ عِبادَةٌ، و صَمتُهُ تَسبیحٌ»؛ سکوت هم که می‌کنید، مثل این است که «سبحان‌الله» می‌گویید «و عَمَلُهُ مُتَقَبَّلٌ، و دُعاؤهُ مُستَجابٌ»؛ عمل شما مقبول و دعایتان مستجاب است. سکوت شما عبادت است، نفس کشیدن شما عبادت است، خوابیدن شما عبادت است. چرا؟ چون شما این امساک و این دست کشیدن از بخشی از لذات جسمانی را، برای خدا در یک مدت سی روزه – ماه رمضان – تجربه می‌کنید.

همه‌ این عبادت و دیگر عبادات، بر گردِ این محور می‌گردد که انسان با مشتهیات نفسانی و با لذایذی که انسان را به پستی می‌کشاند و برده می‌کنند، مبارزه کند. افسار گسیخته‌ کردن نفس انسانی، هنر نیست. هر چه در توان داری لذت ببری، برای انسان کمال نیست؛ این از مقوله‌ حیوانیت است. انسان هم یک جنبه‌ حیوانی دارد؛ تقویت جنبه‌ حیوانی است. البته جنبه‌ حیوانی هم جزو ماست و نخواستند که ما آن را نداشته باشیم. خوردن، آشامیدن، استراحت کردن، لذت مباح بردن، جزو وجود ماست؛ اشکال هم ندارد و کسی آنها را منع هم نکرده است. آنچه ممنوع است، این است که انسان در این جنبه غرق شود.

مادیگری، انسان را به غرق شدن در این جنبه می‌کشاند. ادیان و روش‌های عقلانی عالم – که روش الهی، مبتنی بر پایه‌های عقلانی است – جلوی انسان را می‌گیرد، تا این سراشیب لذت‌بری از لذایذ و مشتهیات زندگی، اختیار خود را از دست ندهد و فرو نغلتد. هر دعوتی که انسان را به لجام‌گسیختگی در لذات بکشاند، دعوت به آتش و دعوت به بدبختی و هلاکت است. به طور کلی، دعوت انبیا، دعوت حکما، دعوت‌های الهی، در جهت کف‌نفس از این لذایذ است، که روزه هم از این قبیل است. به همین خاطر است که در روایات ما، ماه رمضان یک صحنه‌ مناسب شمرده شده است؛ برای این که انسان در این ماه تمرین کند و مجموعه‌ گناهان را ترک گوید.