تهران: بر اساس گفتمان انقلاب اسلامی، صلح بدون عدالت پایدار نمی‌ماند/ رهبر انقلاب اولین بار در دوران دفاع مقدس «گفتمان صلح‏ عادلانه» را مطرح کردند

به گزارش حلقه وصل، دومین نشست هم‌اندیشی «بازخوانی اندیشه‌های رهبر معظم انقلاب با موضوع صلح و عدالت» روز دو‌شنبه دهم اردیبهشت ماه جاری با مشارکت مؤسسه حفظ ونشر آثار آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم و مجمع جهانی صلح اسلامی در مرکز همایش‌های بین‌المللی الغدیر در قم برگزار می‌شود، به همین مناسبت با محسن پاک‌آیین دبیر این همایش گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌آید:

عدالت مقدمه استقرار صلح است

*هدف از برگزاری نشست تخصصی صلح و عدالت، با تأکید بر بازخوانی دیدگاه‌های مقام معظم رهبری چیست؟

-دوره فعلی را می‌توانیم عصر گفتمان‌سازی در جهان بنامیم. در این دوره قدرت‌های بزرگ با استفاده از عنصر رسانه و با کمک نخبگان، با خلق گفتمان‌های جدید سعی دارند افکار عمومی را در راستای منافع خود هدایت کرده و به خصوص بحران‌های جهان را با قدرت گفتمانی خود حل کنند. امروز یکی از نگرانی‌های جدی در جهان، وجود جنگ و خشونت و ناکامی بازیگران جهان در حل یا کاهش این بحران است.

البته سازمان ملل متحد و کشورهای بزرگ مثل آمریکا سعی دارند با اشاعه گفتمان صلح پایدار، موضوع را مدیریت کرده و منافع خود را تأمین کنند. شعار امسال سازمان ملل نقش دموکراسی در پیشگیری از مخاصمات است و سعی شده یک رابطه میان صلح و دموکراسی ایجاد شود. اما سؤال این است که در کشوری مثل عربستان که دمکراسی وجود ندارد چگونه می‌توان از مقابله با خشونت و حمایت از حقوق بشر و صلح پایدار صحبت کرد؟ چگونه می‌توان با شعار صلح و دموکراسی حکام سعودی را از جنایت در یمن برحذر داشت؟ یا چطور می‌توان با این شعار از جنایات صهیونیست‌ها علیه مردم فلسطین جلوگیری کرد. بر اساس گفتمان انقلاب اسلامی، صلح بدون عدالت پایدار نمی‌ماند و عدالت مقدمه استقرار صلح است.

در واقع انقلاب اسلامی به دنبال معرفی گفتمان صلح عادلانه است و در اندیشه‌های مقام معظم رهبری نیز بارها به ضرورت عدالت برای برقراری صلح تأکید شده است. هدف اصلی هم‌اندیشی بازخوانی اندیشه‌های رهبر معظم انقلاب با موضوع صلح و عدالت، نیز تبیین مبانی نظری صلح عادلانه و رواج آن در سطح ملی و بین‌المللی و به تدریج تبدیل آن به یک گفتمان جهانی است. ما معتقدیم در سایه توجه به مبانی صلح عادلانه می‌توان راهکارهای مناسب برای حل مسائلی همچون فلسطین، یمن، سوریه و افغانستان و همچنین موضوعاتی همچون مقابله با تروریسم پیدا کرد.

رهبر انقلاب اولین بار در دوران دفاع مقدس «گفتمان صلح‏ عادلانه» را مطرح کردند

*در کشور ما هنوز رویکردمان معطوف به صلح پایدار است و ما نیز از این گفتمان استفاده کرده و کمتر از صلح عادلانه صحبت می‌کنیم. آیا فکر نمی‌کنید هنوز به نوعی از فقر گفتمانی در حوزه صلح دچار هستیم؟

-بله! درست است، اگرچه حرکت‌هایی برای طرح گفتمان صلح عادلانه آغاز شده اما هنوز گفتمان غالب در کشور ما به خصوص در حوزه سیاست خارجی همان گفتمان صلح پایدار است. البته ما با برقراری صلح پایدار مخالف نیستیم، اما معتقدیم صلح بدون عدالت، پایدار نیست. لذا فکر می‌کنیم توجه به این موضوع توسط نخبگان می‌تواند تبدیل به یک گفتمان ملی شده، در عرصه اجتماع وارد شود و نهایتاً به یک رفتار یا کارکرد برای حل بحران‌ها و مناقشات منجر شود.

شاید برای اولین بار رهبر انقلاب در دوران دفاع مقدس و زمانی که رئیس جمهور بودند، گفتمان صلح‏ عادلانه را مطرح کرده و فرمودند: «صلح‏، چیز بسیار خوبى است؛ لکن صلح‏ آن زمان خوب است که عادلانه باشد»، در زمان جنگ تحمیلی زمانی که عراق به ایران حمله و قسمت‌های از کشورمان را اشغال کرده بود، قطعنامه‌های سازمان ملل که با حمایت آمریکا و اروپا تهیه می شد، ایران را به صلح دعوت می کردند، در حالی که دشمن قسمت‌های از کشورمان را اشغال کرده بود. در واقع از ما می‌خواستند در یک شرایط ناعادلانه، صلح را بپذیریم. در آن زمان رهبر انقلاب، عبارت صلح عادلانه را مطرح کرده و در تاریخ 23 مهر سال 1380 در بیانات خود به مناسبت عید مبعث فرمودند: «امروز دنیا مثل همیشه به آرامش و صلح و امنیت احتیاج دارد. یکى از نیازهاى اساسى بشر، صلح است. البته ما همواره گفته‌ایم که صلح باید با عدالت همراه باشد. براى یک ملت، صلح تحمیلى و غیرعادلانه، از جنگ هم بدتر است. بشر به امنیت و صلح احتیاج دارد. هر کس این را تهدید کند، بشریت را تهدید کرده است. امروز کسانى که صلح را تهدید مى‌کنند، بشریت را تهدید مى‌کنند».

از این نظر، تحمیل‌ سکوت‌ و تسلیم‌ بر مردمی که‌ به‌ دفاع‌ از حق‌ پایمال‌شده‌ خود برخاسته‌اند، آن‌ صلحی نیست‌ که‌ پیام‌ آوران‌ صلح‌ آسمانی‌ به‌ آن‌ دعوت‌ کرده‌اند. صلحى که معنایش این باشد که کسى حق ندارد حق خود را مطالبه کند، صلح‏ اسلام‌ پسند نیست. عدالت لازمه صلح است و صلح بدون عدالت پایدار نیست و صلح عادلانه نباید از طریق زور و سلطه اعمال شود. پرهیز از صلح تحمیلی، عادلانه است و افراط‌گرایی منشاء تروریسم می‌باشد. اسلام دین صلح است، البته صلح باید بر مبنای عدالت باشد، کرامت و عزت انسان را حفظ کند و مبتنی بر اخلاق الهی و اسلامی و به دور از اغراض قدرتمندان عالم باشد. در همین راستا برای اشاعه تفکرات رهبری و تبدیل آن به یک گفتمان غالب، نقش نخبگان به خصوص در حوزه و دانشگاه و نهادهای غیردولتی و رسانه‌ها بسیار مهم است.

مشکل فلسطین بدون عدالت حل نمی‌شود/ایران با طرح گفتمان صلح عادلانه به دنبال راهکارهای «عدالت محور» برای حل بحران‌های جهان است

*در مورد استقرار صلح در جهان با دو رویکرد مواجه هستیم، قدرت‌های بزرگ می‌گویند فقط جنگ نباشد و به دنبال پایداری آن نیستند و به همین دلیل به عدالت هم فکر نمی‌کنند، رویکرد دوم نگاه مثبت به مقوله صلح با محوریت عدالت است. چگونه می‌توان رویکرد دوم را تبدیل به یک گفتمان غالب کرد؟

-در مورد صلح و عدالت، اولین قدم معرفی و تقویت یک گفتمان جدید در سطح نخبگی است. مجمع جهانی صلح اسلامی یک نهاد غیر دولتی است که در طول حدود 10 سال فعالیت خود سعی کرده موضوع صلح و عدالت صلح عادلانه را تا حد ممکن، از طریق نخبگان داخلی و بین‌المللی به یک گفتمان جهانی تبدیل کند و در این مسیر از مشارکت دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نیز بهره‌مند است.

با توجه به آموزه‌های اسلامی، اندیشه‌های امام خمینی(ره) و مطالعه دیدگاه‌های رهبری می‌توان دریافت که امروز جهان بیش از پیش به تحقق صلح عادلانه‌ و به عبارت دیگر صلحی که مبتنی بر عدالت باشد، نیازمند است و در این مسیر آموزه‌های اسلامی به دلیل محوریت عدالت‌ می‌تواند راهبردهای اجرایی برای استقرار صلح عادلانه ایجاد کند. در جامعه اسلامی نیز اتحاد مسلمانان مقدمه صلح عادلانه است. ما معتقدیم مشکل فلسطین بدون عدالت حل نمی‌شود. یعنی در حالی که این سرزمین در اشغال صهیونیسم است و حق مردم فلسطین پایمال شده، حرف از مذاکره و صلح نمی‌تواند منجر به صلح پایدار شود چون عادلانه نیست.

وضعیت در یمن هم به همین گونه است و طرفداران صلح پایدار، جنایات سعودی‌ها علیه مردم یمن را نمی‌بینند و از مجاهدان یمنی می‌خواهند که با متجاوز صلح کند، این خلاف عدالت است. در سوریه، افغانستان، سومالی و بحرین هم ما می‌توانیم مصادیق صلح تحمیلی و ظالمانه و نادیده گرفتن عدالت برای استقرار صلح را بینیم. در واقع قدرت‌های سلطه‌طلب به رهبری آمریکا با طرح گفتمان‌های غیر عادلانه خود صلح و امنیت را به خطر انداخته و با نقاب صلح علیه صلح اقدام می‌کنند. در حالی که ایران با طرح گفتمان صلح عادلانه به دنبال راهکارهای «عدالت محور» برای حل بحران‌های جهان است. امیدواریم برگزاری نشست تخصصی صلح و عدالت در قم موجب ایجاد یک گفتمان جدید در سطح نخبگی شده و به تدریج تبدیل به یک رفتار و راهکار برای دستیابی به صلح عادلانه باشد.