تهران: فیلتر می‏‌شود یا نمی‌‏شود؟! این مسئله ما نیست

سرویس حاشیه‌نگاری: فروردین امسال با جمعه به پایان رسید. منابع خبری فعالیت تلگرام را به قبل و بعد از جمعه 31 فروردین تقسیم می ‏کردند و در کار کردن خبر «فیلتر تلگرام» از هم سبقت می‎گرفتند و همه از «شنبه‎ی بدون تلگرام» خبر می‎دادند. هنوز جمعه نرسیده بود ولی آنها اخبار خود را با ارائه گزارشی از خروج مقامات از تلگرام با چاشنی «شنیده‎ها و بررسی ما حاکی از این است که جمعه روز آخر فعالیت تلگرام است...» کار می‎کردند. بازار استوری‎ها هم در اینستاگرام داغ داغ بود. خبر فیلتر همیشگی تلگرام را اولین بار علاء‌الدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس داد و برای آن زمان تعیین کرد و گفت: تلگرام تا آخر فروردین ماه، جای خود را به یک سامانه مشابه ملی خواهد داد. این خبر نوید روزهایی خوش را برای پیام‎رسان‎های داخلی به همراه دارد.

برای فیلتر تلگرام علت‎های مختلفی عنوان شده است و هر کس از زاویه نگاه خود به تفسیر این خبر پرداخته است، اما مهمترین علت به «امنیت ملی» سنجاق زده شده و گفته شده که «این موضوع به لحاظ امنیت ملی ما مهم است» (برگرفته از بخشی از صحبت‎های آقای بروجردی) و تلگرام نقش مهمی در به خطر انداختن امنیت ملی در اتفاقات دی ماه سال گذشته داشته است. اگر بخواهیم 5 شرط ادامه فعالیت تلگرام در ایران را هم بررسی کنیم خواهیم دید که محوریت مسائل، امنیت ملی است ولی کیست که نداند دولت‎ها تمایل شدیدی برای نشنیدن صداهای متفاوت دارند و در ذات این اقدام، بستن صداهای مختلف نهفته است، صداهایی که ممکن است در جاهایی امنیت برنیامده از مولفه‎های واقعی منافع ملی و به زور ساخته شده توسط مسئولین را به خطر بیندازد. این تصمیمات انحصارگرایانه «جغرافیای تصمیم» را به خوبی لحاظ نمی‎کنند، برای همین راه به جایی نخواهند برد.

اینکه تلگرام فیلتر می‏ شود یا نمی ‏شود؛ مسئله ما در عصر ارتباطات امروز نیست. چون در بحبوحه قوت گرفتن فیلتر تلگرام، دست برتر با «مای مخاطب» است و تنها شانسی که آوردیم این است که در عصر ارتباطات زندگی می‎کنیم و خاصیت این عصر این است که نمی‎توان جلوی گردش اطلاعات را بند آورد. عصر ارتباطات حواس چهارگانه انسان را از جاکنده است و مرزهای زمان و مکان را در نوردیده است؛ دیگر برای شنیدن حرفی و دیدن رویدادی نیاز نیست که حتما در زمان و مکانی مشخص حضور پیدا کنیم یا کسانی برای شنیده شدن یا نشدن صحبتی برای ما تعیین تکلیف کنند و بر اساس مصالح خود مانع شنیده شدن صدایی شوند.

امروز دوران، دوران «چندصدایی» یا اگر بخواهم دقیق‎تر بگوییم دوران، دوران «همه‎صدایی» است. اگر کمی به عقب برگردیم این روند را بهتر درک خواهیم کرد. روزگاری در کشور ما این صداوسیما بود که حرف اول و آخر را می‏ زد و درست و نادرست هم با آنچه صداوسیما می‎گفت سنجیده می ‏شد. این رسانه در رقابت با یکی دو رقیب معمولی دست بالا را داشت، اما کم‎کم رادیو و تلویزیون‎هایی با زبان فارسی وارد میدان شدند و چند صدای دیگر هم شنیده شد. با اینکه صداوسیما به صورت انحصاری در داخل کشور فعالیت می ‏کرد، ولی دیگر نمی‏ توانست به‎صورت منحصر و متکلم وحده حرف بزند.

با گسترش شبکه‎های اجتماعی و استفاده گسترده همه مردم از این شبکه‎ها، کم‎کم وارد عصر «همه‎صدایی» شدیم. این عصر علاوه بر اینکه امکان تولید محتوا را به همه مردم داد، بر روی رسانه‎های رسمی هم یک اثر بزرگ گذاشت. این اثر بزرگ حکایت از این دارد که دیگر دروازه بانی از ارتباط‎گر به ارتباط‎گیر منتقل شده است؛ یعنی دیگر این سردبیر فلان بخش خبری نیست که می‎گوید چه چیزی را به مردم بگوییم و چه چیزی را به مردم نگوییم، این «کاربران یا استفاده‎کنندگان گزینشگر» هستند که اخبار و محتوای پخش شده از رسانه‎ها را دروازه ‏بانی می‎کنند. اینها واقعیت‎های عصر امروز ما هستند. پس اینکه تلگرام فیلتر می‏ شود یا نمی‏شود؛ مسئله ما در عصر ارتباطات نیست، اما باید صدای مردم از مجرای قانونی شنیده شود و آنها را به سمت‎های دیگر حل ندهیم.