تهران: پرچمی که برافراشته ماند

به گزارش حلقه وصل، این سخنان رهبر انقلاب، فصل تازه‌ای را برای مسئولین نظام و مردم جامعه گشود. سخنانی که اگرچه بیانگر پیشرفت کشور در عرصه های مادی است اما در عین حال، بر عدم موفقیت نظام اسلامی در تحقق قابل قبول «عدالت» نیز دلالت داشت. طرح این بحث از سوی رهبر انقلاب، زمینه‌ای برای مرور سوابق موضوع و چرایی عدم تحققِ مناسب آن فراهم آورده است. نگاهی به موضع‌گیری‌های رهبر انقلاب در دوران بر سر کار آمدن دولت‌های «سازندگی»، «اصلاحات»، «مهرورز» و «اعتدال» در این زمینه راهگشاست.

۱. سازندگی آری، دنیاطلبی هرگز

کشور از جنگی خانمان‌سوز خارج شده بود و دولتمردان به‌دنبال بازسازی خرابی‌ها و رونق اقتصادی بودند. از سویی دیگر با فاصله گرفتن از سال‌های ابتدایی انقلاب، گویی بعضی‌ها «آرمانِ عدالت» را ایده‌ای منسوخ و «مانع رونق و توسعه» می‌دانستند. در این میان بازار تجمل‌گرایی و مادی‌گرایی داغ بود. اما رهبر انقلاب، صریح و قاطعانه به میدان مبارزه با این جهت‌گیری آمدند: «عدّه‌ای، سازندگی را با مادّیگرایی، اشتباه گرفته‌اند... سازندگی یعنی کشور آباد شود، و طبقات محروم به نوایی برسند... این دو را با هم اشتباه نباید کرد.»(۱۳۷۱/۰۴/۲۲)

۲- اساس اصلاحات این است

دوران بعدی دوران «اصلاحات» بود. در گفتمان اصلاحات و عملکرد دولت برآمده از این گفتمان نیز همچنان غایب بزرگ «عدالت» بود. باز هم آیت‌الله خامنه‌ای، علنی به‌نفع جهت‌گیری عدالت‌خواهانه در اداره‌ی کشور وارد میدان شدند و اصلاحات را چنین معنا کردند: «اساس اصلاحات این است که ما با فقر و فساد و تبعیض مبارزه کنیم... بدترین فسادها در جامعه، رواج فقر و افزایش شکاف بین فقیر و غنی است.»(۱۳۸۱/۰۴/۲۶) مسئله اما به گفتمان‌سازی عمومی ختم نشد. پس «فرمان مبارزه با مفاسد اقتصادی» که مطالبه‌ای صریح از «رؤسای سه قوه» بود در این دوران صادر شد: «خشکانیدن ریشه‌ی فساد مالی و اقتصادی و عمل قاطع و گره‌گشا در این باره، مستلزم اقدام همه جانبه بوسیله‌ی قوای سه گانه مخصوصاً دو قوه‌ی مجریه و قضائیه است.»(۱۳۸۰/۰۲/۱۰) گرچه مرجع ضمیر رهبر انقلاب، رؤسای سه قوه بودند، اما با عدم اقدام مناسب مسئولین وقت، نیروهای مؤمن و انقلابی، آن را سردست گرفتند و گفتمان عمومی برای تحقق عدالت را در دانشگاه و جامعه آغاز کردند. چهار سال بعد، به مدد نیروهای مؤمن و انقلابی، گفتمان عدالت، تبدیل به مهم‌ترین گفتمان انتخابات ریاست‌جمهوری نهم شد.

۳. عدالتِ منهای معنویت و عقلانیت نداریم

پس از این، دولتی که بر سر کار آمد آشکارا شعارش را «عدالت» قرار داده بود. در این دوره رهبر انقلاب، برای جهت‌دهی درست به رویکرد عدالت‌خواهی و مصونیت یافتن آن از آفاتِ گوناگون اقدام کردند: «اگر معنویت نشد، عدالت تبدیل می‌شود به ظاهرسازی و ریاکاری؛ اگر عقلانیت نشد، عدالت اصلاً تحقق پیدا نمی‌کند.»(۱۳۸۷/۰۶/۰۲) این در حالی بود که رهبر انقلاب در اینجا هم صریح و قاطعانه نسبت به روش‌های نادرستی که سعی می‌شد «عدالت‌خواهی» معرفی شوند موضع‌گیری کردند. ردِ افشاگری‌های غیراخلاقی و اثبات‌نشده از مصادیق این «پاسبانی از عدالت و عدالت‌خواهی» بود.

۴. خطرِ ارتجاع

این جهت‌گیری کلان رهبر انقلاب بعد از انتخابات سال ۹۲ نیز همچنان ادامه یافت. ایشان نسبت به برخوردهای سطحی و ظاهری با موضوع صراحتا تذکر دادند: «مگر وضعیت برای شما مسئولان سه قوه روشن نیست؟... چرا اقدام قاطع و اساسی انجام نمی‌گیرد که نتیجه را همه بطور ملموس مشاهده کنند.»(۱۳۹۳/۰۹/۱۷) و در ادامه نیز در روزهای اخیر، از «خطرِ ارتجاع انقلاب» سخن ‌گفتند: «ما اگر به سمت اشرافیگری حرکت کردیم، این رفتن به سمت ارتجاع است؛ اگر به جای توجّه به طبقه‌ی ضعیف، دل‌سپرده‌ی طبقات مرفّه و زیاده‌خواه در کشور شدیم، این حرکت به سمت ارتجاع است.»(۱۳۹۶/۱۱/۲۹)

این گفتمان را همه‌گیر کنید

موارد بالا، تنها مشتی از نمونه خرواری است از مجموعه اقدامات رهبر انقلاب در طول دوران رهبری ایشان برای تحقق عدالت در کشور. اما حقیقت این است که طی سالیان متمادی، نظام دیوان‌سالاری کشور، نتوانسته است مطالبات رهبر انقلاب برای تحقق عدالت را عملی کند. گرچه همانطور که گفته شد، در طول این سال‌ها گفتمان‌سازی و مطالبه‌گری رهبر انقلاب از سویی و تلاش امیدوارانه‌ی «جریان مؤمن و انقلابی» از سوی دیگر، مانع فراموشی این آرمان و به‌محاق رفتن آن شد. رهبر انقلاب نیز سال‌ها پیش خطاب به این جریان، فراگیرسازی «گفتمان عدالت» را خواستار شده بودند: «گفتمان عدالت، یک گفتمان اساسى است و همه چیز ماست... این گفتمان را باید همه‌گیر کنید.»(۱۳۸۳/۰۸/۱۰) این حرکت انقلابی که با «هدایت و راهبری آیت‌الله خامنه‌ای» و «مجاهدتِ انقلابی‌ها» دنبال شد گفتمان عدالت‌طلبی را در کشور حاکم کرد. در وضعیت فعلی کشور اما باز هم به‌صورت جدی، خطر ارتجاع و فراموشی و نادیده گرفتن عدالت مطرح است. میدان، میدان مجاهدت انقلابی‌هاست. رهبر انقلاب این پرچم را در طول این سال‌ها برافراشته نگاه داشته‌اند و حالا بار دیگر انقلابی‌ها باید حول این پرچم برافراشته «مجاهدت برای فراگیرسازی گفتمان عدالت» و تحقق آن را دنبال کنند.