به گزارش حلقه وصل، در ۸ ساله بین سال‌های ۹۲ تا ۹۸ ارزش صادرات کفش جهان به ایران بر اساس منابع بین المللی در مجموع به حدود ۲۱۱۹ میلیون دلار رسیده است که متوسط آن در ۸ سال مورد بررسی حدود ۲۶۵ میلیون دلار در هر سال بوده است . البته روند این شاخص در سال‌های مختلف با نوسان نیز روبرو بوده که اوج آن در سال ۹۳ با ۵۷۹ میلیون دلار و افت آن در سال ۹۹ حدود ۴۳ میلیون دلار بوده است . در همین دوره آمار رسمی گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان از واردات رسمی و اظهار شده به میزان ۸۴ میلیون دلار دارد . این بدان معناست که بطور متوسط در ۸ ساله مورد بررسی حدود ۲۵ برابر آنچه در گمرک بصورت رسمی کفش اظهار شده است ، از کشورهای مختلف و به طرق و مبادی گوناگون کفش وارد کشور شده است .
سوال این است این دو میلیارد و ۱۱۹ میلیون دلار هشت ساله و یا ۲۶۵ میلیون دلار متوسط سالانه، چه تعداد کفش و به چه قیمت هایی وارد کشور شده است ؟ جهت گیری کفش های وارداتی در چه طیف قیمتی بوده است ؟ و کدام بخش از بازار ، به لحاظ درآمدی و سنی هدف وارد کنندگان قرار گرفته است ؟ آیا کفش های فاخر بالای ۱۰۰ دلار به کشور وارد شده ؟ یا کفش هایی با پایین تر از قیمت های متوسط نرخ جهانی در حد کشورهای آفریقایی ( متوسط قیمت کفش های وارداتی ۲،۶۷ دلار ) به بازار داخل وارد شده است ؟ آیا کفش های وارداتی برای دهک های درآمدی بالا بوده است و یا سهم بازار تولید کنندگان داخلی ( کفش های با قیمت ارزان و متوسط ) را به کفش های خارجی تقدیم کرده اند ؟
آنالیز آمار کفش های وارداتی کمک می کند تا ضمن پاسخ سوالات فوق ، در جریان جهت گیری کفش های وارداتی در ۸ ساله گذشته قرار گیریم. بررسی های به عمل آمده از ورود کفش به ایران نشان می دهد حدود ۹۷ درصد کفش های وارداتی در طول این سال‌ها از کشورهای چین ، امارات ، ترکیه ، ایتالیا ، هند و تایلند بوده‌است . و سهم چین بطور متوسط ۵۵ درصد ، امارات ۳۳ درصد ، ترکیه ۷ درصد ، ایتالیا ۳ درصد و هند حدود یک درصد بوده است . با توجه به نقش امارات در صادرات محصولات چین به ایران ، می توان برآورد نمود که حدود ۸۸ درصد کفش های وارداتی متعلق به چین و الباقی مربوط به ترکیه و ایتالیا و تایلند و هند بوده است
البته بررسی آمارهایی از سقف و کف قیمت های صادرات و واردات کفش جهان در سال ۲۰۱۸ به درک بیشتر مباحث این یادداشت کمک خواهد کرد:
متوسط قیمت صادراتی هر زوج کفش جهان در بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ از ۶،۷۷ دلار به ۹،۶۳ دلار افزایش یافته است . گروه کفش های چرمی با قیمت متوسط صادراتی ۲۵،۸۱ دلار گران ترین و کفش لاستیکی و پلاستیکی با قیمت متوسط صادراتی ۵،۳۴ دلار ارزان ترین گروه کفشی است . ایتالیا با ۵۷،۷۲ دلار بالاترین قیمت متوسط صادراتی را دارا می باشد . متوسط قیمت صادراتی چین ۴،۶۸ دلار ، ترکیه ۳،۳۸ دلار و هندوستان ۹،۵ دلار است .
همچنین متوسط قیمت هر جفت کفش وارداتی در جهان طی ۹ سال مورد بحث از ۹،۷ دلار به ۱۱،۲ دلار افزایش یافته است . اروپا بالاترین قیمت متوسط وارداتی (۱۴،۹۴) و آفریقا پایین ترین قیمت وارداتی (۲،۶۷ ) دلار را دارا می باشند ، چین با ۲۴دلار در هر زوج بالاترین قیمت واراداتی رادارد . متوسط قیمت وارداتی اکثر کشورهای اروپایی و آمریکایی ۱۰ تا ۲۰ دلار و متوسط قیمت در آسیا و آفریقا زیر ۱۰ دلار است .
بر همین اساس از متوسط قیمت کفش های صادراتی ۵ کشور صادرکننده به ایران در سال ۲۰۱۸ به ترتیب : چین ۴،۶۸ ، ایتالیا ۵۷،۱۱ ، ترکیه ۳،۲۹ ، هند ۸،۸۲ و تایلند ۱۰،۹۹ دلار باید نام برد .
بالاترین قیمت صادراتی کفش چین در همین دوره مربوط به گروه کفش چرمی با قیمت حدود ۱۴ دلار بوده است که این عدد برای ایتالیا ۷۳،۶۱ دلار و ترکیه ۱۴،۱۰ دلار بوده است . از آنجا که بیشترین سهم کفش های صادراتی چین به دنیا ( حدود ۴۲ درصد ) با قیمت ۳،۷۲ دلار متعلق به ردیف تعرفه ای ۶۴۰۲ ( کفش با رویه و زیره پلاستیکی ) و سهم این کشور در واردات به ایران حدود ۸۸ درصد است ، می توان نتیجه گرفت که وزن اصلی کفش های وارداتی به ایران در ردیف متوسط قیمت های ۳،۷ دلاری و کمتر از ۴ دلار بوده است . به عبارت دیگر با توجه‌به ۲۶۵ میلیون دلار متوسط کفش وارداتی به ایران و متوسط آخرین قیمت در سال ۲۰۱۸ که بالاترین رشد قیمت را در هشت سال گذشته داشته ، برآورد متوسط تعداد کفش های وارداتی به ایران حدود ۷۱ میلیون زوج می شود !.
در این بررسی دامنه تغییرات قیمت صادراتی گروه‌های کفشی از پایین ترین قیمت تا بیشترین آن و وزن هر کدام از آنها در سبد صادراتی با توجه به ضریب اهمیت کشور چین در صادرات به ایران حدود ۸۸ درصد در نظر گرفته شده است.
البته شاید برخی اعلام کنند که کفش های وارداتی از ایتالیا و یا ترکیه با این قیمت نباید محاسبه شود . در پاسخ باید گفت ایتالیا با سهم حدود ۲ درصد و متوسط قیمت حدود ۵۷ دلار و ترکیه نیز با سهم ۷ درصد و متوسط قیمت کفش چرمی معادل حدود ۱۴ دلار ، اثر تعیین کننده ای در بالا رفتن متوسط قیمت کفش های وارداتی و کاهش تعداد کفش ها ندارند .
بررسی های بیشتر در ارتباط با صادرات کفش های ترکیه و ایتالیا به ایران نشان می دهد الگوی صادرات ترکیه به کشورهای مختلف جهان با الگوی صادرات به ایران فرق اساسی دارد . حدود ۴۳ درصد صادرات کفش ترکیه در گروه کفش های با رویه چرمی است . ولی آمار صادرات ترکیه به ایران بیشتر در گروه قطعات کفش مانند زیره و پستایی آماده و کفش های با رویه پارچه ای بوده . همین بررسی در خصوص صادرات کفش ایتالیا نشان می دهد که در سال ۲۰۲۰ در مجموع رقم ناچیز حدود ۱۴ هزار زوج کفش با رویه چرم طبیعی به ایران صادر کرده است. حال پس از روشن شدن تعداد و حدود قیمت کفش های وارداتی در مقایسه با آمارهای جهانی ، شاید برخی از سوالات مقدمه این یادداشت برای مخاطبان روشن شده باشد.
چرا باید واردات این گروه از کفش هایی که از نظر رده بندی قیمت در دنیا معادل کفش هایی است که در قاره آفریقا وارد می شود و در ایران هم امکان تولید آن وجود دارد ، در اولویت اول وارد کنندگان کفش به کشور باشد ؟ اینکه این کفش ها با چه قیمت هایی در شبکه توزیع به دست مصرف کنندگان می رسد ، و حق و حقوق دولت چگونه محاسبه خواهد شد ، موضوع بحث این یادداشت نیست .
شاید وارد کنندگان بفرمایند که واردات کفش های ارزان به نفع مردم کم درآمد کشورمان است و ما به این وسیله به آنها خدمت می کنیم . ایا فکر کردند که هزینه اجتماعی توقف خطوط تولید و بیکار شدن نیروهای شاغل در این صنعت بر عهده کیست ؟ مسئولیت اجتماعی وارد کنندگان در قبال تعطیلی واحد های تولیدی و ریزش اشتغال و واگذاری بازار داخلی به تولید کنندگان مشابه خارجی کجاست ؟ ایا نمی دانید بخشی از قدرت چانه زنی مسئولین سیاسی کشور تابعی از قدرت تولیدات داخلی است ؟ آیا شما مانند تاجر چینی و ترک در دستور کار خودتان ، تامین کفش مورد نیاز اقشار پر درآمد که از قدرت خرید بالا برخوردار هستند و حاضرند پنج‌تا سه برابر اقشار درآمدی پایین برای کفش خود هزینه کنند را قرار داده اید ؟ آیا می دانید متوسط قیمت کفش وارداتی چین و ترکیه به ترتیب ۲۴ و ۱۵ دلار است؟ . چرا وارد کنندگان کفش ایرانی همانند تاجران چینی و ترک ، تمرکز خود را بر واردات کفش های با تکنولوژی و ارزش افزوده بالاتر قرار ندادند و بیشترین وزن واردات کفش ها در بخش هایی متمرکز بوده که امکان تولید آن در داخل کشور وجود داشته است.
جهت گیری کفش های وارداتی با قیمت های بسیار پایین تر از متوسط نرخ جهانی به کشور ، نه تنها کمک موثری به رشد تولید و نو آوری در داخل کشور نکرد ، بلکه به عنوان یک مانع اصلی در مسیر توسعه اشتغال و تولید داخلی باعث توقف خطوط تولید و تعطیلی خیلی از بنگاههای کوچک و متوسط کفش کشور شده است .
در این بررسی دامنه تغییرات قیمت صادراتی گروه‌های کفشی از پایین ترین قیمت تا بیشترین آن و وزن هر کدام از آنها در سبد صادراتی با توجه به ضریب اهمیت کشور چین در صادرات به ایران حدود ۸۸ درصد در نظر گرفته شده است . البته شاید برخی اعلام کنند که کفش های وارداتی از ایتالیا و یا ترکیه با این قیمت نباید محاسبه شود . در پاسخ باید گفت ایتالیا با سهم حدود ۲ درصد و متوسط قیمت حدود ۵۷ دلار و ترکیه نیز با سهم ۷ درصد و متوسط قیمت کفش چرمی معادل حدود ۱۴ دلار ، اثر تعیین کننده ای در بالا رفتن متوسط قیمت کفش های وارداتی و کاهش تعداد کفش ها ندارند .
بررسی های بیشتر در ارتباط با صادرات کفش های ترکیه و ایتالیا به ایران نشان می دهد الگوی صادرات ترکیه به کشورهای مختلف جهان با الگوی صادرات به ایران فرق اساسی دارد . حدود ۴۳ درصد صادرات کفش ترکیه در گروه کفش های با رویه چرمی است . ولی آمار صادرات ترکیه به ایران بیشتر در گروه قطعات کفش مانند زیره و پستایی آماده و کفش های با رویه پارچه ای بوده . همین بررسی در خصوص صادرات کفش ایتالیا نشان می دهد که در سال ۲۰۲۰ در مجموع رقم ناچیز حدود ۱۴ هزار زوج کفش با رویه چرم طبیعی به ایران صادر کرده است .
* علی لشکری ( عضو هیات مدیره و دبیر کل جامعه صنعت کفش ایران)
آیت‌الله رئیسی و هیئت همراه به ملکوت اعلی پیوستند