تهران: نمایش «زهیر» درباره شک و رسیدن به یقین است

به گزارش حلقه وصل، هفتمین نشست «روایت صحنه» با حضور سیدعلی تدین و عباس هادیان نویسنده و کارگردان نمایش «زهیر» و جمعی از علاقمندان برگزار شد.

در ابتدای این نشست عباس هادیان به علل نوشتن متن نمایشنامه زهیر پرداخت و گفت: دوره ای که در آن زندگی می کنیم موضوع مدافعان حرم، بحث روز جامعه است. کسانی که امنیت فعلی بسیار مرهون حضور آنها در جبهه ای دورتر از مرزهای ایران است. هر چند وقت یک بار می بینیم که عده ای از شهدای حرم را به کشور باز می گردانند و این دوره بسیار شبیه دوره جنگ تحمیلی شده است. بعضی مواقع موضوعاتی وجود دارد که باید چندین سال از آن بگذارد که اهمیت آن را بهتر دریابیم و هر چه زمان بیشتری بگذرد بر اهمیت موضوع مدافعان حرم افزوده خواهد شد.

وی افزود: قشری که دوست دارند کارهای ارزشی انجام دهند نمی توانند به راحتی از این موضوعات عبور کنند. در این سالها نیز رویکرد گروه ما چنین بوده است که به موضوعاتی اینچنینی پرداخته ایم و به طبع چندین سال که در عرصه نمایش فعال بوده است رویکردش موضوعات ارزشی بوده است.

سید علی تدین منتقد تئاتر در ابتدای سخنان خود به موضوع نمایشنامه پرداخت و گفت: مسئله اصلی این نمایش متن نمایشنامه آن است. متن دارای یک پتانسیل دراماتیک است و آن ایجاد شک در انجام دادن یک فعل و رسیدن به یقین است. همه ما می دانیم که در مباحث فلسفی یک شک مقدس داریم و آن شکی است که انسان را به یقین محکم تر می رساند. در واقع موضوع شک که شخصیت زهیر با آن دست به گریبان است پتانسیل نمایش است. اما تا چه اندازه توانسته ایم این پتانسیل را به درام تبدیل کنیم. وقتی ما گدازش زمانی داریم. یعنی از یک زمان به زمان دیگر می رویم، باید این بده بستان های بستر داستان را طوری چینش کنیم که تماشاگر قانع شود که واقعا شخصیت داستان در انجام کنش دراماتیک خود دچار شک و تردید گشته است. آن طور که می بینیم زهیر با یک عزمی رهسپار سوریه شده است اما در ادامه دچار شک می شود که دامنه این شک و تردید با ظاهر شدن برادر، همسر و بچه اش گسترده تر می شود. لاجرم زهیردرباره کاری که انجام داده است و مکانی که در آن قرار دارد از خود سوالاتی می پرسد که جوابی در ابتدا برای آن ندارد.

وی ادامه داد: ما در این نمایش با صورت مختلفی از شخصیت زن نمایش مواجه هستیم ابتدا همسری می بینیم که بر زهیر ظاهر می شود و در عالم خیال از رفتن زهیر به سوریه ناراضی است اما هنگامی که زهیر به تهران باز می گردد همین همسر از بازگشت او که به نوعی پشت کردن به آرمان هایی است که زهیر به آن اعتقاد دارد؛ ناخشنود است. اما مسئله این است که تماشاگر باید کدام صورت از همسر زهیر را بپذیرد و کدام یک واقعیت دارد؟ به نظر من در اینجا نمایش کمی دچار تناقض گویی می شود. در اینجا تخیلات زهیر کارکرد ندارد. چرا که حرف های مخالف همسر نشان دهنده عدم شناخت زهیر از همسرش است. وقتی که نویسنده دیالوگ هایی برای شخصیت نوشته است که شک ایجاد شده در وجود او را نشان دهد اما این دیالوگها به شرطی کارکرد دارد که نویسنده در آن دخالت نداشته باشد. ماباید از حرف زدن به دیالوگ برسیم. این دیالوگها باید از دل شخصیت بیرون بیاید. چیدن دلایل برای شخصیت نشان دهنده دخالت نویسنده در روند حرکت شخصیت هاست.

عباس هادیان در پاسخ به بخشی از سخنان منتقد برنامه «روایت صحنه» گفت: منطق من برای رفت و آمدن های شخصیت های مختلف که در خلوت بر زهیر وارد می شوند و حضور او را در سوریه به چالش می کشانند، به این برمی گردد که بعضی مواقع فرد چیزی در ذهن خود دارد اما فرافکنی می کند و حرف خود را در دهان دیگری می گذارد. اینطور به نظر می رسد آنچه که آدم های خیالی اطراف زهیر به او می گویند و بر او خرده می گیرند همان حرف های خود زهیر است که شخصیت خود آنها را در دهان اطرافیانش گذاشته است تا عملی که انجام می دهد را توجیه کند.

این کارگردان جوان درباره رویکرد خود در نوشتن متن این نمایشنامه گفت: ووگلر در سفر نویسنده می گوید که کارکتر را رها کن ببین در ادامه مسیر، چه برایش پیش می آید. من به این روش عمل کرده ام . من نیز شخصیت را رها کردم، اینگونه نبوده است که دیالوگ و حرفی را در زبان شخصیت بگذارم. آنچه شخصیت بر زبان می راند بر اساس موقعیت و کنشی است که رخ می دهد. این را هم باید بگویم که مابه ازای این شخصیت ها به نوعی در اطراف من بوده اند و من با آنها در ارتباط بوده ام. نمایش زهیر کلاژ شخصیت ها و وقایع مختلف است. من از این اتفاقات بهره گرفته ام و زهیر را وسط این ماجرا گنجاندم.

سید علی تدین درباره نزدیک شدن نمایش به شعارزدگی افزود:شما یک موافق و دو مخالف گذاشته اید در این جدال ها شعار نهفته است. به قولی همه واقعیات را نمی توان بر روی صحنه آورد. اگر می خواهی همه مخالف ها را به انگیزه ایجاد تضاد و کنش و واکنش، آنها را در قصه داشته باشی، این درست است؛ اما آنچه مهم است، این است که آنها چه می گویند و چگونه حرف می زنند. چگونه می توان حرف نمایش را زد و در عین حال دچار شعارزدگی نشد. در واقع شعار هر چیزی است که در بیرون صحنه رخ داده است و ما آن را می دانیم و دوباره این مورد بر صحنه تکرار می شود. نمایش باید طوری این دغدغه را بیان کند که تماشاگر آن را بپذیرد.

عضو کانون منتقدان تئاتر ایران در پایان این نشست گفت: نکته پایانی که می خواهم بگویم درباره بازی هاست. ابتدا باید به رفتار و صحبت کردن شخصیت ها اشاره کنم که خیلی لاتی حرف می زنند و این مورد به ارتباط بین کاراکتر و شخصیت پردازی ها مربوط است. اما موردی که خیلی در اجرا به چشم می آمد، آمد و رفت نور صحنه بود. باید بگویم که آمد و رفتن مداوم نور سبب می شد که تمرکز تماشاگر از بین برود. اگر هدف از آمدن و رفتن نور به این دلیل بوده است که شوکی به تماشاگر در لحظاتی از نمایش وارد شود، به عقیده من این شیوه مناسب نبوده است و باید یک تدبیر دیگری اندیشیده می شد.

نمایش «زهیر» از جمله نمایش های سومین سوگواره خمسه است که از سوی انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس مورد حمایت قرار گرفته است. نمایش «زهیر» هر روز ساعت 6 عصر تا 13 آذر ماه  در پلاتو نمایش روایت بر روی صحنه خواهد رفت.