تهران: کتاب‌های تاریخی به داستان بدل شده‌اند/ امام حسین(ع) شهید بصیرت بود نه قمه‌زنی

سرویس دریچه: نشست تخصصی «سنخ‌شناسی عزاداری امام حسین (ع)؛ فرهنگ یا ضد فرهنگ شدن آن» پیش از ظهر امروز 25 مهر در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

وی در ابتدای صحبت‌های خود با اشاره به انحطاط علم تاریخ در ایران گفت: هر زمان یک غفلت تاریخی رخ می‌دهد، یک غفلت به آینده صورت می‌گیرد بنابراین تاریخ استراتژیک دانش یک کشور است این را من بدون تعارف می‌گویم. اگر رشته‌های تاریخ ما را دانش‌آموزان تنبل پر کرده‌اند، این یعنی انحطاط ما! چرا که از تاریخ، فلسفه، حقوق، جامعه شناسی، مردم شناسی و سایر رشته‌ها در می‌آید.

فیاض در ادامه گفت: تاریخ منشأ همه علم‌ها است. بنابراین امروز باید به تاریخ انحطاطمان بپردازیم و این انحطاط به آینده هم می‌رود. مشکلی که ما امروز در ایران داریم پول نفت است که این از عقب‌ماندگی تاریخی ما نشأت می‌گیرد.

استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران با اشاره به بحران نسلی در ایران گفت: این خیلی مهم است کشورهایی مثل ما که تاریخشان با اهمیت است بدان توجه کنند. فرهنگ هم همینطور است، فرهنگ 99 درصد از تاریخ نشأت می‌گیرد. کشورهایی مثل ما که تنها به یک درصد بیرون آمده از تاریخ و فرهنگ توجه دارند و 99 درصد داخل آب را بی‌توجه هستند دچار مشکل افسردگی، ترس از آینده، مشکلات روحی و روانی و جسمی عدیده می‌شوند.

کتاب‌های تاریخی به داستان بدل شده‌اند

وی با اشاره به اینکه همه تاریخ گذشته ما تبدیل به اسطوره شده است، گفت: امروز کتاب‌های تاریخ ما داستان است به جای تاریخ. هر کشوری که انقطاع‌های تاریخی‌اش بیشتر باشد مشکلاتش هم بیشتر است، مثلا ما در ایام محرم و ماه رمضان تا سال آینده چنین انقطاع‌هایی را شاهد هستیم. یعنی معنویت جامعه به ماه رمضان قبل و بعد یا محرم قبل و بعد مرتبط می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: ما سال محرمی داریم، سال ملی، ماه رمضانی داریم از این سال تا سال آینده. سال‌هایی که فرهنگ تولید می‌کنند این بحث جدی و مهمی است که در کشور ما بر آن خیلی کار نشده است.

وی همچنین گفت: امروز هویت اربعین بین‌المللی است، از همه جای جهان می‌آیند، اگر می‌توانستیم از این طریق به فهم و درک گردشگری در عراق می‌رسیدیم، خیلی خوب بود.

عزاداری حماسی به شدت محرک است

فیاض درباره سنخ شناسی عزاداری حسینی(ع) گفت: اگر ما اینطور تعریف کنیم که یک قهرمانی حقش نیست شهید شود، مظلوم می‌ماند و در اوج قدرت شهید می‌شود، این عملا می‌شود یک تراژدی که بعد هم از وجودش یک حماسه بیرون می‌آید، پس اولین کاری که تراژدی انجام می‌دهد مثل رستم و سهراب فردوسی، بیرون آمدن آن از یک حماسه است. پس اولین قدم بعد از عاشورا، این حماسه بودن است، خلاصه این حماسه هم شروع شد و کوفیان هم چند ماه بعدش در قالب توابین و سپس نهضت مختار ظهور می‌کنند، یعنی می‌روند که کشته شوند.

وی با بیان اینکه عزاداری حماسی به شدت محرک است، گفت: بنابراین مناسک آن هم باید با تحرک مکانی باشد طرفدارانش در خیابان راه می‌افتند و از موسیقی‌های محرک، پرچم، لباس و .... استفاده می‌کنند. بنابراین این کار کاملاً نمادین است.

وی با تأکید بر اینکه نشانه شناسی در حماسه به شدت اوج می‌گیرد و راهپیمایی در این راستا ایجاد می‌شود، توضیح داد: همینگونه بود که در ایام محرم فعالیت‌ها پیش از انقلاب اسلامی ایران اوج می‌گرفت، این حماسه بعد در خود جنگ هم فرو رفت و ساختاری را ایجاد کرد.

صداوسیما مروج عزاداری خانقاهی است

فیاض با اشاره به اینکه سنخ دوم عزاداری یکجانشین و ضدتحرک است، گفت: اولین سنخی که مطرح کردم به شدت اکثریت ساز است و تلاش دارد که دیگران به آن ملحق شوند اما دومی اقلیت ساز هستند فقط طرفداران حضور دارند. منبر خیلی از افراد مشهور ضد تحرک اجتماعی است، اینها حالت خانقاهی دارند، داد بکشیم و گریه کنیم و عزاداری کنیم! صدا و سیما هم این سنخ را تقویت می‌کند.

این جامعه‌شناس گفت: در ادامه سنخ شناسی باید بگویم که اقلیت‌سازی به شدت خطرناک است و در دراز مدت به رادیکالیسم می‌انجامد. اینکه من معتقدم دانشگاه امام صادق(ع) آینده خوبی ندارد، علتش همین است، چرا که ابتدا از آنجا گروه عرفان بیرون آمد و سپس چیزهای دیگری.

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: داستانی که هر سال تکرار می‌شود تقلیل شدن امام حسین(ع) است و با این ساختار، کربلا و عاشورا در حال از بین رفتن است. باید بحث کنیم که آیا نهضت امام حسین جنگ‌طلبانه بود صلح طلبانه؟ پاسخ من این است که صلح‌طلبانه بوده است. از دید مارکسیستی یک امام حسین(ع) سراپا خشونت نشان داده شده بود، درحالیکه اینطور نیست.

شور ایجاد کرده‌ایم اما شعور نه!

این استاد جامعه شناسی دانشگاه همچنین اظهار داشت: امام حسین(ع) شهید بصیرت شد، نباید آن را با خودزنی و قمه و انحرافات یکی کنیم. متأسفانه روی این خودآزاری کار نکرده‌ایم که قمه زنی از لحاظ علمی یعنی چی؟ چطور می‌شود که انسان خودآزار می‌شود، این را که می‌گویند حرام است! مثل کارهای داعشی‌ها است! در مسیحیت هم خیلی از این نمونه‌ها را می‌بینیم، از جمله در روز عید پاک.

فیاض با تأکید بر اینکه فقه الحسین(ع) تلاش داشت که به اصلاح جامعه بپردازد، گفت: امام حسین(ع) هیچ‌گاه رادیکال نبود. طرفداران این نوع عزاداری‌ها معتقدند که درباره امام حسین(ع) فکر نکن، فقط عزاداری کن! اربعین برای شعور ما است این چهل روز را باید برای شعور بگذرانیم، متأسفانه ما شور ایجاد کردیم اما شعور ایجاد نکردیم، نتیجه‌اش هم انحرافات شده و بحث‌هایی که در فضای مجازی پیچیده است، یعنی بصیرت ضد بصیرت شده است.

وی همچنین یادآور شد: حال همین راهپیمایی اربعین اگر بدون شعور با همین وضع باشد کمرنگ می‌شود بنابراین اگر نتوانیم شعور را ایجاد کنیم در وضعیت پسامدرن منجر به تقدس‌زدایی می‌شود و به نابودی عاشورا می‌انجامد.