تهران: از نشست‌های ادبی در ایران خودرو تا شاعری که شعور ریتمیک و موسیقیایی دارد

به گزارش حلقه وصل، هفتاد و نهمین عصرانه ادبی فارس اختصاص به پاسداشت غلامرضا سلیمانی از شاعران معاصر داشت. در این مراسم، حمیدرضا شکارسری، فاطمه طارمی، بیژن سلطانی و علیرضا راهب حضور داشتند.

* شکارسری: در این مجموعه شعر، سلیمانی از شاه‌بیت‌سازی و مضمون‌سازی به سمت روایت در غزل حرکت کرده است

شکارسری در این نشست ضمن اشاره به کتبا «پرستاری که شکل تو نبود» اظهار داشت: این آخرین کتاب شاعر است، به گمان من در روزگار ما به دو گونه می‌توان از غزل لذت برد، دو شیوه که نه تنها مخالف باشند، اتفاقاً شاید تضاد هم داشته باشند .

وی افزود: گونه اول اینگونه است که لذت از غزل به گونه‌ای است که مخاطب با غزلی روبه‌روست که کاملاً منطبق و بوطیقای غزل سنتی ماست، یعنی ما از رویارویی با یک امر سنتی لذت می‌بریم، چرا که شاید به نوعی معیار و به معایب زیبایی‌شناسی عادت کرده‌ایم. بنابراین بسیاری از لذت‌های ما از موارد مختلف به سبب عادت است.

وی در ادامه تصریح کرد: به عبارتی دیگر، ما در همان فضای سنتی، با همان موسیقی و زبان، از مضمون تازه لذت می‌بریم. پایه همچنان سنت است و بوطیقا همچنان سنتی است، اما ما در آن مضمون تازه ریخته و لذت می بریم، به گونه‌ای که برخی موارد این لذت از شاه‌بیت‌هاست و به گمان من، این لذت عام است، یعنی عموم مخاطبین از این غزل‌ها لذت می‌برند.

به گفته شکارسری،در نوع دوم، درست در زمانی اتفاق می‌افتد که ما روال غزل را مخالف با سنت غزل می‌گوییم،شاعر با بوطیقا غزل موافقت ندارد بلکه مخالفت می‌کند، یعنی ما از گریز سنت لذت می‌بریم. به عبارتی دیگر، از آشنایی‌زدایی در غزل لذت می‌بریم و به گونه‌ای دیگر، از غریبه‌گردانی غزل لذت می‌بریم. قطعاً این دو با هم درتضادند. یکی سنتی‌خواه و دیگری نوگراست. این لذت،لذتی است که از ادبیات فراتر رفته و به کل غزل تسرّی می‌یابد. در این صورت، مخاطبین این نوع غزل عام نیستند بلکه یک منتقد و پژوهشگر ادبی هستند.

شکارسری با بیان اینکه در کتاب «پرستاری که شکل تو نبود» ما با دو گونه این غزل‌ها مواجهیم، تصریح کرد: به عبارت دیگر ما یک روال یکنواخت و هم نواخت در این چنین غزل‌ها نداریم و در هر دو نوع زیبایی‌شناسی منطبق بر سنت و غزل نو بهره‌مند هستند.

وی گفت: ما الان با یک مجموعه غزلی مواجهیم، نه کتاب غزل؛ غزل‌هایی که به گمانم به یک تعبیری غزل نو هستند و این نوع غزل‌ها اشعار موفقند. شاعر توانسته با روایت، غزل را پیش ببرد. روالی که در غزل سنتی ما قالب نیست.

این منتقد ادبیات، مجموعه غزل «20 ثانیه» را یکی از اشعار موفق این کتاب دانست و گفت: این شعر بی‌نظیر است، یا غزل «رژ بی‌رنگ» که روال روایی دارند. اینها از جمله غزل‌های موفق کتاب هستند. این اشعار نشان می‌دهد که شاعر پذیرفته پیشنهاداتی که ظرف دو سه دهه گذشته به غزل ما شده تا از معیارهای گذشته فاصله بگیرد و از ساخت ارزی به غزل طولی تبدیل شود را مورد توجه داشته باشد.

این شاعر در ادامه با بیان اینکه شعر امروز دارای کل واحد است، تصریح کرد: در این مجموعه شعر، سلیمانی از شاه‌بیت‌سازی و مضمون‌سازی به سمت روایت در غزل حرکت کرده است و به گمانم این اشعار توان نوگرایانه این شاعر را نشان می‌دهد.

وی یک یاز موضوعات این اثر را طولانی بودن غزل‌ها دانست و توضیح داد: در این مجموعه، تعداد غزل‌هایی که به ایجاز توجه کرده‌اند اندک است، اما باقی اشعار طولانی است که این هم دو دلیل دارد،دلیل اول اینکه برای کمک به روایت‌پردازی، این شیوه خوب شناخته می‌شود، زیرا در فضای محدود، خاطره‌پردازی دشوار است، اما از سوی دیگر، طولانی بودن، دقت شاعر را در ویرایش و گزینش سطح‌ها دشوار کرده است.

شکارسری به شعر «صفحه 22» اشاره و با بیان اینکه در روایت‌های طولانی ممکن است تناقض هم دیده شود، گفت: در روایت‌های طولانی، شاعر از اوزان طولانی استفاده کرده، اصلاً ما شعری با سه رکن افاغیلی نداریم و حداقل چهار رکن است؛ رندی شاعر به نوعی با ساخت وزن عروضی و روایتی که قصد بازگویی دارد بیان شده است. رندی گیر اینکه وقتی وزن طولانی میشود چگونه موسیقی غزل را می‌توان به سمع مخاطب رساند و پاسخ به این سؤال ردیف است، بنابراین از 27 غزل کتاب 22 غزل مردف است. 5 غزل نیز مقفاست.

شکارسری در پایان سخنان خود با بیان اینکه برخی علامتگذاری‌ها (اعراب‌گذاری‌ها) روی حساب و کتاب نیست، بیان کرد: در این مجموعه شاعر از امکانات غزل نو خوب استفاده کرده است و دیده می‌شود که شاعر برای بازی با قالب جهت بیان روایت واهمه‌ای ندارد، پس قالب‌شکنی‌ها در کتاب سنجیده است.

* سلطانی: خوشحالم با کسی شروع به کار کردم که دارای شعور ریتمیک و موسیقیایی است

پیمان سلطانی از دیگر حاضران در این نشست از سابقه همکاری خود با سلطانی اشاره و اذعان داشت: من معتقدم موسیقی هنر غیرقابل ارجاع به خارج از ذات خود است، چه این ارجاع به شعر یا نشانه‌ای دیگر باشد، آن را از موسیقی محض جدا می‌کند.

وی در ادامه با بیان اینکه در موسیقی تعداد کشش‌های مختلفی وجود دارد، اما به آن تعداد در عروض فارسی نداریم، گفت: وقتی یک ترانه‌سرا می‌خواهد ترانه را با موسیقی ترکیب کند باید شناخت فنی از موسیقی و ترکیب اوزان داشته باشد. در سه سالی که با سلیمانی همکاری می‌کنم، خوشحالم با کسی شروع به کار کردم که دارای شعور ریتمیک و موسیقیایی است. ما با هم حدود 7 تا 8 سرود کار کردیم که تاکنون 4 سرود منتشر شده است و این نوید خوشی به جامعه موسیقی ایران است که ترانه‌سرایی جوان به قلدری ترانه‌سرایان قدیمی دارد.

* راهب: در نمایشگاه کتاب به شاعر گفته می‌شود اینگونه بنویس و آنگونه ننویس

علیرضا راهب از دیگر حاضران در این نشست با بیان اینکه خدا را شکر کتاب «پرستاری که شکل تو نبود» تحت‌تأثیر اخبار روزانه و فرهنگ مصرفی که از دهه شصت با تسلط ژورنالیست بر ادبیات ما اتفاق افتاد قرار نگرفته، گفت: نمایشگاه کتاب در سیلان یک نوع سفارشی‌نویسی که به ادبیات داده می‌شود قرار دارد، یعنی در نمایشگاه کتاب به شاعر گفته می‌شود اینگونه بنویس و آنگونه ننویس و این به معنای به بردگی کشیدن شاعر و مؤلف زیر یوغ صنعت نشر است.

وی با انتقاد از اینکه امروز دنیای دیجیتال موارد را به خورد ادبیات می‌دهد، گفت:  سلیمانی توانسته در بسیاری موارد با چند فلش‌بک و یک پایان دراماتیک با یک غزل نوستالوژیک آن را به پایان برساند. در بسیاری از غزل‌ها تمامی کیفیت‌های ادبی و زیبایی‌شناسانه غزل را گرفته و به نوستالوژیک رسیده است. من با مطالعه اشعار، به سیر طولی و عرضی زندگی خودم رسیدم و غزل‌ها مرا به فضای نوستالوژیک بردند.

وی در ادامه گفت: با مجموعه‌ای مواجهیم که در آن انسان و نوستالوژی مطرح است و به عبارتی انسان و دغدغه‌هایش بازگو می‌شود و این کتاب از آن فضای چرک و سیاه غزل‌های 15 سال اخیر خارج شده است.

راهب ضمن بیان اینکه بسیاری از مواردی که دوست داشتم در غزل‌ها ببینیم در این غزل‌ها می‌بینم، گفت: عشق نجیب ایرانی را در اشعار سلیمانی می‌توان دید، پس با خواندن این مجموعه تصمیم گرفتم به این جلسه بیایم.

وی به مواردی مانند شناخت روحیه خود شاعر، تولید کاراکتر یا المان‌سازی و مواردی از این دست اشاره کرد و گفت: من غلامرضا سلیمانی را در این اثر خارج از شاعران امروز دیدم که از همه جهان طلبکارند. شعر غلامرضا سلیمانی که تقدیم به خلیل عمرانی شده،نشان می‌دهد او شاعری باحال و جوانمرد است.

* پالیزدار: بزرگرین هنر سلیمانی سرودن شعر است

عبدالرضا پالیزدار از دیگر حاضران در این نشست،ضمن صحبت در مورد شعر و صنعت، با بیان اینکه در مملکت سیاست‌زده ما خوشحالیم که این مجموعه از سوی یک خبرگزاری رسمی کشور دیده شد، گفت: سلیمانی را سالهاست که می‌شناسم. این مجموعه نیز یکی از کارهای موفق اوست

وی در ادامه، بزرگترین هنر سلیمانی را سرودن شعر دانست که جامعه می‌تواند از آن خوب استفاده کند.

* طارمی: برپایی نشست‌های ادبی در ایران خودرو

فاطمه طارمی همسر سلیمانی در این نشست به ویژگی‌های شعر او اشاره کرد و ضمن بیان اینکه اگر نگاهی به ادبیات گذشته داشته باشیم، می‌بینیم که این ادبیات مربوط و مختص به افرادی است که سواد داشته و به نوعی دستشان به دهانشان می‌رسیده و در این صورت بخش عظیمی از مردم از ادبیات محروم بودند و تنها ادبیات انحصاری برای طبقه خاص بود، اما در انقلاب مشروطه، ادبیاتمان از این فضای خاص فاصله گرفت و به سمت توده مردم حرکت کرد و دغدغه مردم به ادبیات وارد شد، به نوعی ادبیات بین مردم حرکت کرد و ادبیات مضمون اجتماعی یافت.

وی با بیان اینکه این نوع ادبیات مقبولیت هم یافت به یک وجهه از شعر سلیمانی اشاره کرد و گفت: ما در شعر او با تقویت شعر کارگری با شاخه‌هایش مواجهیم، اما برخی از شاخه‌ها که عنوان شعر کارگری به آنها اطلاق شده نیاز به توجه برای رشد دارند

وی در پایان سخنان خود به جلساتی که توسط سلیمانی در کارخانه صنعتی ایران‌خودرو به راه افتاده است، گفت: در این جلسات، کارگران نشسته و دلنوشته‌هایشان را می‌خوانند که نقد می‌شود شاهد ارتقاء آنها نیز هستیم و از آن جمع نشست‌ها، امروز افراد رشدیافته‌ای را در عرصه ادبیات شاهدیم که حرفی برای گفتن دارند.

* سلیمانی: همسرم اولین منتقد سرسخت اشعارم بود

سلیمانی شاعر این مجموعه در پایان این نشست، با بیان اینکه فضای ترانه امروز را دوست ندارم، از تمام حاضران در این نشست تشکر کرد و گفت که همسرم اولین منتقد سرسخت اشعارم بوده است.