سرویس سیاست حلقه وصل - برخی بررسی‌ها از عضویت نزدیک به یک میلیون نفر ایرانی در توئیتر فارسی خبر می‌دهد، اگرچه شمارکاربران فعال تنها تا رقمی نزدیک به ۳۰۰ هزار نفر می‌رسد. بیشتر کاربران توئیتر را اصحاب رسانه، خبرنگاران، سیاسیون و فعالان حوزه رسانه و فرهنگ تشکیل می‌دهند. همین ترکیب فعالان در کنار متن‌محور بودن توئیتر سبب شده کاربران وقت بیشتری را برای حضور در توئیتر و تعامل با سایر کاربران اختصاص دهند. این دو ویژگی در کنار جو سیاسی مسائل و موضوعاتی که در توئیتر طرح می‌شود، این شبکه اجتماعی را به یک محیط تبادل و تعامل و خبررسانی و گفتگوی ویژه و خاص تبدیل کرده است. حلقه وصل در تلاش است با توجه به نزدیک بودن انتخابات، مروری فراگیر بر مسائل طرح شده در توئیتر فارسی داشته باشد.
افزایش ۳۰ درصدی محتوای انتخاباتی
در روزهای پنجم تا هشتم بهمن ماه، در حدود ۶ هزار و ۸۰۰ توییت مرتبط با انتخابات در بستر توییتر، توسط حدود ۵ هزار کاربر به اشتراک گذاشته شده است. این توییت‌ها بیش از ۶۳ هزار بار توسط کاربران مختلف لایک خورده‌اند. تعداد توییت‌ها در مقایسه با سه روز ابتدایی بهمن ماه، افزایش ۳۰ درصدی داشته است. این افزایش را هم می‌توان به نزدیک شدن به ایام برگزاری انتخابات و هم نطق انتخاباتی رئیس جمهور مرتبط دانست.
۱. نطق انتخاباتی رئیس جمهور و هشتگ‌سازی از «انتخابات تشریفاتی»
رئیس‌جمهور، در نطق انتخاباتی خود در تاریخ هفتم دی‌ماه در همایش استانداران و فرمانداران سراسر کشور، در واکنش به عملکرد شورای نگهبان در رد یا عدم احراز صلاحیت برخی داوطلبین مواردی را مطرح نمود که با واکنش بسیاری از افراد روبرو شد. روحانی در این توییت‌ها از هشتگ #سرمایه_اجتماعی و #انتخابات_تشریفاتی استفاده کرد.
هشتگ‌سازی در توئیتر معمولاً برای توجه‌دهی مخاطبین به آن کلیدواژه‌ها یا عبارات است. به تعبیر بهتر، روحانی به دنبال این بوده است که موج رسانه‌ای دولتی‌ها بر دو محور «سرمایه اجتماعی» و «انتخابات تشریفاتی» سوار شود. رئیس جمهور توانست به راحتی مخالفین دولت را تحریک کند تا در بازی طراحی شده او قرار گیرند و با تولید توئیت‌هایی با این دو محور، دو هشتگ را ترند کنند. اگر حساب توئیتری رئیس جمهور این دو کلیدواژه را هشتگ نمی‌کرد، حساسیت‌ها روی این دو موضوع بالا نمی‌رفت و چه بسا محتوای چندانی هم در این باره تولید نمی‌شد.
نکته قابل توجه این است که حساب کاربری رئیس جمهور برای چند ماه متمادی یعنی از دی ماه سال ۱۳۹۷ تا خرداد ماه ۱۳۹۸، فعالیت کاهشی داشته است؛ اما از آبان ماه ۱۳۹۸ دوباره فعال شده و احتمالاً باز هم یک سیر تصاعدی خواهد داشت.
این حساب عمدتاً یعنی نزدیک به ۸۹ درصد از توئیت‌هایش، تولیدی است؛ یعنی از هیچ حسابی بازنشر نمی‌کند و برای هیچ حسابی کامنت نگذاشته است. در نتیجه باید گفت حساب نه برای پاسخگویی و اطلاع‌رسانی، بلکه برای اعلام مواضع یکطرفه و مشغول‌سازی سایر کاربران ایجاد شده. هشتگ‌های به کار رفته حساب کاربری رئیس جمهور نیز نشان می‌دهد عمده اهتمام این حساب، انجام تبلیغات روی برجام بوده است:
اما برخی کاربران باهوش که اهمیت هشتگ‌سازی در توئیتر را به خوبی دریافته‌اند، پاسخ‌های در خور تأملی به رئیس جمهور داده‌اند؛ بی‌آنکه هشتگ «انتخابات تشریفاتی» را به کار ببرند. برای نمونه، مهدی محمدی، تحلیلگر سیاسی توئیت کرده است:
۲. ادامه اتهام‌زنی محمود صادقی به شورای نگهبان
محمود صادقی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و از اعضای لیست امید که سابقه سیاهی از اتهام‌زنی به افراد و نهادهای نظام از جمله قوه قضائیه، بیت رهبری و آیت الله مکارم شیرازی دارد؛ بعد از رد صلاحیت‌اش جمله نورانی امیرالمؤمنین علیه السلام مبنی بر بی‌ارزش بودن ملک و حکومت و دنیا را توئیت کرد؛ اما باز هم به رد صلاحیتش اعتراض کرد و البته در پاسخ به سایر کاربران همچنان از تناقض استعفا از نمایندگی و ثبت‌نام برای انتخابات طفره می‌رود. صادقی در نخسین اتهام‌زنی‌اش، روند احراز صلاحیت‌ها را به گونه‌ای زشت، آلوده به رشوه میلیاردی دانسته است:
این اتهام به شورای نگهبان آنقدر ناجور و ناهماهنگ با روش و منش شورا بود که حتی «شهرام بهرامی» از مجریان صدای آمریکا هم آن را مسخره کرد و نوشت احتمالاً خود صادقی در دوره قبلی نرخ معقولی پرداخت کرده است:
کاربر دیگری، به لیست امید در دوره قبلی انتخابات مجلس اشاره و یادآوری کرد که کولایی و دانشور دو تن از افراد اصلاح‌طلب به گفتهٔ خودشان با عدم پرداخت پول از لیست خط خوردند:
۳. تخریب محمدباقر قالیباف
با نزدیک شدن به انتخابات و تقویت احتمال انتشار لیست واحد از سوی اصولگرایان، کاندیداهای مطرح لیست که احتمال رأی‌آوری بالایی دارند؛ مورد ترول و حمله مجازی قرار می‌گیرند. مشخص‌ترین چهره‌ای که در دو هفته اخیر به شدت مورد هجوم بوده، محمدباقر قالیباف است. کارنامه کارآمدی شهردار اسبق تهران در مقایسه با ضعف و ناکارآمدی فراگیر بخش‌های مختلف دولت، پیش از این، زمینه طعن و کنایه و تخریب قالیباف را فراهم کرده بود؛ اما ثبت‌نام او در انتخابات مجلس، تخریب او را از همان ساعات ابتدایی کلید زد.
فاز اول این تخریب، تشدید دوگانه جلیلی-قالیباف در میان گروه‌های ارزشی بود که در روزهای ابتدایی بهمن ماه رخ داد. در فاز دوم، کاربران فعالی از میان اصلاح‌طلبان کوشش دارند پرونده‌های جنجالی دوران مسؤولیت قالیباف از جمله املاک نجومی و وضع زندگی و خانواده او را باز کرده و روایتی انحرافی از عملکرد او ارائه کنند.
این اقدام، در واقع هدف‌گیری یک تیر و دو نشان است. اولاً قالیباف باید تخریب شود تا در تهران رأی نیاورد، ثانیاً اگر رأی آورد، وجهه او برای پیشبرد اهدافش در کسوت نمایندگی تحت‌الشعاع قرار گیرد. در سه روز پایانی هفته گذشته، انتشار سندی از واگذاری زمین توسط بنیاد مستضعفان به همسر و پسر قالیباف دست‌مایه تخریب او شد. نخستین بار «یاشار سلطانی» این سند را منتشر کرده بود:
۴. تحریم انتخابات
محور بعدی فعالیت کاربران در روزهای پنجم تا هشتم بهمن ماه از سوی چهره‌های فرشگردی داغ شده است. آنان دوم مردادماه یعنی ۶ ماه پیش، هشتگ «رأی بی‌رأی» را برای اعلام کمپین تحریم انتخابات راه انداختند و اکنون با نزدیک شدن انتخابات، دوباره محتواهایی درباره تحریم به دلایل مختلف منتشر می‌کنند. معارضین جمهوری اسلامی مثل انتخابات‌های پیشین کوشش دارند نقاط ضعف و اشکال در بخش‌های مختلف جمهوری اسلامی را به شکلی به انتخابات ارتباط بدهند و به گونه‌ای افکار عمومی از کنش سیاسی رأی‌دهی ناامید و مأیوس کنند:
و البته برخلاف انتخابات‌های پیشین، فقط رویکردی سلبی ندارند و به دنبال ابراز و حضورنمایی بیشتری هستند:
جدول فعال ترین کاربران
در این بخش به معرفی کاربرانی می‌پردازیم که پیرامون موضوع سه روز گذشته در حوزه انتخابات، بیشترین مقدار محتوا را به اشتراک گذاشته‌اند:
جدول تأثیرگذارترین کاربران
اما این بخش، کاربرانی را نمایش می‌دهد که بیشترین لایک یا بازدید دریافتی را از پست‌های منتشر شده به دست آورده‌اند؛ در نتیجه محتواهایشان بیشتر مورد توجه قرار گرفته و به عبارتی تأثیرگذار در موضوع بوده‌اند. در میان ۶ حساب کاربری، فقط دو حساب کاربری رویکرد معارض دارند و بقیه آن‌ها ارزشی یا رویکردی بینابین دارند.
ابر هشتگ‌ها
از ابر هشتگ‌ها می‌توان این موضوع را دریافت که در حال حاضر کاربران به چه موضوعاتی در خصوص انتخابات می‌پردازند و همچنین چه موضوعاتی را در کنار موضوع انتخابات مطرح کرده و به آن پیوند می‌زنند:
در نگاه اول ابر هشتگ‌ها نشان می‌دهد که موضوع تحریم انتخابات در جایگاه نخست موضوعات داغ انتخابات در این روزها قرار دارد. هشتگ‌های #رأی_بی_رأی، #تحریم_انتخابات، #نظارت_استصوابی، #سیرک_انتخابات، #رأی_نمی‌دم، #votenothanks، هشتگ‌هایی است که غالباً توسط معارضان جمهوری اسلامی، حساب‌های کاربری سلطنت‌طلبان و ربات‌ها و حساب‌های جعلی منافقین منتشر و تقویت شده است.