تهران: انتشار نخستین کتاب در تبیین و بررسی اسلام رحمانی

به گزارش حلقه وصل،  «اسلام رحمانی» اصطلاحی نوظهور است که از یک دهه پیش وارد ادبیات نواندیشی دینی و سیاسی ایران شده است؛ اما بنیادهای نظری و عملیِ این گفتمان ریشه و پیشینه ای طولانی تر دارد.

کتاب «اسلام رحمانی»، نخستین کتاب در تبیین و نقد دیدگاه‌های نواندیشان دینی درباره اسلام رحمانی نوشته حسن علی پور وحید است . نویسنده در این کتاب «اسلام رحمانی» نوشته است: برخلاف برخی سطحی انگاریها، اسلام رحمانی نظریه ای عمیق و گسترده و با تکانه‌های مهارناشدنی در عرصه‌های معرفتی، سیاسی و اجتماعی است. این گفتمان، آفاق وسیعی از اهداف و آرمانها را پوشش می‌دهد و گستره ای از نوگرایی را دنبال می‌کند. آهنگ و امواج آن نیز رو به جلو و در حال گسترش احساس می‌شود. پتانسیل های فراوانِ فکری، سیاسی و اجتماعی، همسان با یک مکتب مدرن و الاهیات انتقادی، به این گفتمان پویش و کنش بخشیده است. فراگیریِ ظرفیتهای این گفتمان، اسلام سنتی و رایج را در حوزه های گوناگون به چالش و رقابت می‌کشد؛ بسان پروتستان و کاتولیک. از آنجا که قرائت رحمانی، نظریه ای دامنه دار با ابعاد مختلف معرفتی و سیاسی است، پژوهشهایی ژرف پیرامون آن ضروری به نظر می‌رسد. این نظریه با بسیاری از تحولات فکری و سیاسی امروز اسلام و جهان معاصر پیوند برقرار می‌کند و در شمار جدیدترین تولیدات جریان روشنفکری دینی خوانده می‌شود. ریشه یابیِ دقیق انگیزه، ابعاد و اهداف این رهاورد نواندیشی دینی، می‌تواند فهم عمیقتر آن را در پی آورد.

همچنین در بخشی از مقدمه کتاب آمده: پرسش و دغدغه اصلی ای که انگیزش و آفرینش این نوشتار را فراهم آورد، «ماهیت و چیستیِ اسلام رحمانی» است. افزون بر پرسش اصلی، ابهام‌های پرشماری گرد آن شکل می‌گیرد که نوشتار فرارو می‌کوشد پاسخ دهد؛ مانند: نقطه کانونیِ انگیزش و آفرینش اسلام رحمانی چیست؟ ریشه های فکری و تاریخیِ این فرضیه کدام است؟ مبانی و مستندات آن چیست؟ چه نسبتی با اسلام وحیانی برقرار می‌کند؟ پایه های اجتماعی آن چه کسانی هستند و گویندگان و نویسندگان این تئوری چه طیفی از جامعه و از کدام تبار فکری هستند؟ نسبت اسلام رحمانی با لیبرالیسم و سکولاریسم و اومانیسم و پروتستانیسم و مدرنیسم چیست؟

پژوهش پیشِ رو، بینشها، ارزشها، گرایشها و روشهای اسلام رحمانی را از زوایای کلامی، فلسفی، فقهی، تاریخی، قرآنی و سیاسی مطالعه و تحقیق می‌کند. این نوشتار گرچه با صفحاتی انبوه ارائه می‌شود و سطوح متعددی از خوانش رحمانی را پوشش می‌دهد، با این همه، نارسایی در بسیاری از زمینه ها را نیز می‌پذیرد. نگارنده این اثر را گامی‌ ابتدایی در مسیری طولانی می‌داند، نه بیشتر. کتاب حاضر اقرار می‌کند که در بعضی از فضاهای ضروریِ الاهیات رحمانی ورود نکرده یا به اشاره گذرانده و مجالی برای تحقیق و تدبر نیافته است. پژوهش محققان می‌تواند این مسیر را کامل و در لایه های میانی ترِ سامانه فکریِ رحمانی ورود کند.

پژوهش کنونی، در پنج بخش تهیه و تنظیم شده است. بخش اول، کلیات است که تعریف و پیشینه اسلام رحمانی را پوشش می‌دهد. بخش دوم، جریان شناسیِ اسلام رحمانی را سامان می‌بخشد و بر آن است که پایه های اجتماعیِ اسلام رحمانی و تیپ فکریِ نظریه پردازان و دغدغه داران آن را بررسی کند. بخش سوم، اصول و مؤلفه های ماهیت ساز اصول رحمانی را می‌کاود و می‌کوشد ویژگی های جوهریِ این گفتمان را جمع آورد. بخش چهارم، مهمترین استدلالها و استنادهای این قرائت را پیش می‌نهد. بخش پنجم نیز نسبت سنجی است میان اسلام رحمانی و اسلام وحیانی که با عرضه اسلام رحمانی به قرآن، سیره انبیاء و اولیاء، سنن الهی، و آرای اندیشمندان مسلمان، تراز همسویی آنها را محک می‌زند.

یکی از ویژگی‌های این اثر، بررسی تفضیلی دیدگاه‌های مبدعان و نظریه پردازان این رویکرد در داخل و خارج از کشور (خصوصاً محسن کدیور، مصطفی ملکیان، سید حسین نصر، سید حسین مدرسی طباطبایی، عبدالکریم سروش، سید سلمان صفوی و فتح الله گولن و برخی شخصیت های سیاسی معاصر) است.

گفتنی است رهبر معظم انقلاب در دیدار سالانه خویش با دانشجویان در سال جاری، ضمن توصیه بر پرهیز از سطحی ‌نگری در ارتباط با مفاهیم اسلامی، به نقد برخی شعارهای اسلام ‌نما و غلط ‌انداز، همچون «اسلام رحمانی» که امروزه رایج شده است، پرداختند. در چند دهه اخیر در ایران، اسلام با پسوندهای مختلفی، همچون اسلام التقاطی، اسلام سرمایه‌داری، اسلام سوسیالیستی، اسلام سلطنتی، اسلام رساله ‌ای، اسلام سبز، اسلام سیاه و در آخر «اسلام رحمانی» قرائت شده است.

مشخصات کتاب

کتاب «اسلام رحمانی» در 480 صفحه، قطع رقعی، تیراژ 1000 نسخه و قیمت 17هزار تومان از سوی دفتر نشر معارف عرضه شده است. دفتر نشر معارف پیش از این، از این نویسنده و پژوهشگر، کتابهای «مکتب در فرآیند نواندیشی» (نقد دیدگاه‌های محسن کدیور در حوزه شیعه شناسی) و «ارتقای مرجعیت شیعه» (نقد کتاب ابتذال مرجعیت شیعه محسن کدیور) را منتشر کرده است و به زودی کتاب «اسلام  رحمانی در قرائت دکتر محسن کدیور» را از وی منتشر می‌کند.

****

برای تهیه کتابهای «اسلام رحمانی»، «ارتقای مرجعیت شیعه» و «مکتب در فرآیند نواندیشی» این نویسنده و پژوهشگر و دیگر آثار دفتر نشر معارف می‌‏توان از طریق سایت پاتوق کتاب ketabroom.ir یا دفتر مرکزی نشر معارف قم (02537740004) یا از طریق فروشگاههای پاتوق کتاب در سراسر کشور اقدام کرد.