رادیکالیسم سوخته!

به گزارش حلقه وصل، حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس جمهور امروز دومین سفر خود به استان یزد (از زمان شروع ریاست جمهوری) را  آغاز کرد؛ سفری که از مدت‌ها قبل تیم رسانه‌ای رئیس جمهور مانور زیادی روی آن انجام داده بود و حکایت از گفتن سخنان متفاوت داشت. 

وی در سخنرانی در میدان امیرچخماق یزد اظهارات تندی کرد که بیشتر ناظر به انتقاد شدید از قوه قضائیه و زیر سوال بردن اقدامات اخیر آن بود و گفت "با کشاندن چندنفر به دادگاه و تبلیغ مبارزه با فساد، سرِ مردم کلاه نمی‌رود!"

این اظهارات رئیس‌جمهور را می‌توان در چند لایه بررسی کرد. برای پی بردن به علت حمله دوباره روحانی به قوه قضاییه باید به عملکرد ماه‌های اخیر این نهاد نگاهی انداخت تا منظور روحانی از «چند نفر» که به دادگاه کشیده شدند روشن شود.

قوه قضائیه از زمان روی کارآمدن حجت‌الاسلام و المسلمین رئیسی مبارزه جدی با فساد را آغاز کرده و غیر از برخورد با برخی قضات و کارکنان سابق دستگاه قضائی و همچنین چهره‌هایی از جناح‌های مختلف، از جمله پرونده‌های دیگری که در دستگاه قضا رسیدگی شد -یا در حال رسیدگی است- متعلق به برخی وابستگان دولت روحانی است.

«حسین فریدون» برادر رئیس‌جمهور ماه گذشته به اتهام اخذ رشوه به ۵ سال حبس قطعی و رد مال به مبلغ ۳۱ میلیارد تومان محکوم شده‌است. پرونده شبنم نعمت‌زاده دختر محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت دولت یازدهم نیز به اتهام «احتکار دارو» درحال رسیدگی است و علی‌اشرف پوری حسینی رئیس سازمان خصوصی‌سازی نیز به اتهام خصوصی‌سازی‌های بدون ضابطه و افسارگسیخته در بازداشت به‌سر می‌برد.

اگرچه رئیس‌جمهور در جریان مراحل رسیدگی به پرونده وابستگان دولتش ورود علنی نداشت اما موضع‌گیری‌ روزهای گذشته‌اش علیه دستگاه قضایی نشان می‌دهد احتمالاً از احکام صادرشده دلخور بوده و انتظار چنین برخوردی را نداشته است. روحانی در نشست خبری اخیر خود نیز در واکنش به برخوردهای قوه قضاییه با فساد، این مبارزه را تبلیغاتی و هیجانی دانسته بود.

فارغ از وجه غریزی این اظهارات که احتمالاً ناشی از ناراحتی از برخورد با برادر رئیس‌جمهور است، سخنان امروز روحانی را باید در راستای علاقه وی به رادیکالیسم تفسیر کرد. همانطور که در ابتدای متن گفته شد، از روزهای گذشته فضاسازی سنگینی درباره سفر به یزد انجام شده بود، پوسترهایی طراحی شده بود که قرار است رئیس‌جمهور در سخنرانی‌اش از «ناگفته‌ها» بگوید! رئیس دفتر رئیس‌جمهور هم خبر از اختصاص بودجه‌ ویژه به یزد در این سفر خبر داد تا توجهات را به سمت صحبت‌های روحانی جلب کنند.

نزدیک شدن به ایام انتخابات مجلس، در رادیکال شدن دوباره حسن روحانی بی تاثیر نیست و اگرچه حدی از رادیکالیسم از روحیه وی جدا نیست اما در موعد انتخابات همیشه سعی می‌کند با مضاعف کردن رادیکالیسم فضای اذهان را از موضوعات مهمی چون مشکلات معیشتی و اقتصادی و در واقع کارنامه‌ی خود منحرف کرده و به سمت موضوعات دیگری بکشاند. سال ۹۲ وی توانست با استفاده از این ابزار نداشتن کارنامه کاری و بی‌برنامه بودن خود را در بین سایر نامزدها دور بزند و سال ۹۶ هم که باید درباره کارنامه اقتصادی دولت توضیح می‌داد توانست با تند کردن فضا در مناظره‌ آخر، از آن بهره ببرد.

در ایام انتخابات ریاست‌جمهوری شاهد بودیم آقای روحانی آنچنان تند رفت که به‌جای نقد رقبا، گاهی نظام و انقلاب را متهم کرده و در اظهارنظری که مورد استقبال ضدانقلاب هم قرار گرفت، رقبایش را کسانی معرفی کرد که در طول ۳۸ سال فقط اعدام و زندان بلد بودند و زبان‌ها را بریده و لب‌ها را دوخته‌اند. 

این صحبت‌های روحانی آنچنان رادیکال بود که با واکنش اصلاح‌طلبان هم روبه‌رو شد. الیاس حضرتی همان زمان در یادداشتی سخنان وی را عامل سوءاستفاده دشمنان دانست که ادعاهای ناروای خود را علیه جمهوری اسلامی تکرار خواهند کرد.

حجت‌الاسلام موسوی تبریزی رئیس مجمع محققین و مدرسین حوزه نیز در گفت‌وگویی آن اظهارات را «طغیان» و «ناعادلانه» قلمداد کرده و گفت: من آن تعبیرات را دوست نداشتم چون دیگران هم می‌توانستند تعبیرهای دیگری را در مورد روحانی بگویند که هیچ کدامشان منصفانه نبود. سعید حجاریان هم بعد از انتخابات با انتقاد شدید از برخی مواضع روحانی به او هشدار داد که «هرکه بخواهد اوضاع را آشوب‌ناک کند، بازنده است.» (خبرگزاری تسنیم - ۱۰ تیر ۱۳۹۶)

نتیجه رادیکال کردن فضای سیاسی کشور اگرچه برای روحانی در مقاطعی مانند سال ۹۲ سود داشت اما در درازمدت به زیان وی  منجر شد. وی بعد از سودبردن از فضای خودساخته رادیکالی، در یک انفعال جدی به سر می‌بُرد و نمی‌دانست فردای پیروزی دقیقاً چه باید بکند؟ سال ۹۶ توانست نارکارآمدی خود را پنهان کند و بعد از پیروزی در انتخابات تمام تلاشش حفظ برجام بود اما خروج آمریکا از برجام و وقت‌کُشی اروپایی‌ها در اجرای تعهدات خود در قبال ایران موجب شده تا دولت روحانی در یک تعلیق به‌سر ببرد. در این شرایط تنها امید وی برای حفظ دولت و پیروزی هم‌حزبی‌هایش در انتخابات اسفندماه، استفاده دوباره از ابزار رادیکالیسم است. شگرد سوخته‌ای که حتی حامیان وی و اصلاح‌طلبان هم از آن نه تنها استقبال نکردند بلکه لب به انتقاد گشودند.

صدرا محقق خبرنگار روزنامه شرق در توئیتی با اشاره به سلام روحانی به سید محمد خاتمی در سخنرانی امروزش نوشت: جا داشت یه وعده رفع حصر هم می‌داد و در ادامه از گوش‌های مخملی ما هم یاد می‌کرد!" یکی دیگر از خبرنگاران اصلاح‌طلب نیز در توئیتی نوشت: سخنرانی امروز ‎روحانی بیشتر شبیه نطق انتخاباتی بود . از ‎روحانی در این موقعیت انتظار می رود بجای نطق و تهدید به افشا، به اقدام عملی دست بزند. فرصت به سرعت از دست می رود."

سید محمود دعایی از اصلاح‌طلبان قدیمی و مدیر مسئول روزنامه اطلاعات نیز با بیان اینکه نباید سد راه کسانی شد که در حال حاضر با قدرت و قوت خدمات ارزشمندی را ارائه می‌دهند، گفت: این صحبت‌ها قطعاً از اشتباهات آقای روحانی است. اگر خدای نکرده آقای روحانی مطالبی را بیان کرده که تعریضی به قوه قضاییه و آیت‌الله رئیسی است، قطعا این مورد از اشتباهات وی است.

همانطور که می‌بینیم رادیکالیسم روحانی برخلاف گذشته نه تنها عامل پیروزی نیست بلکه به تعبیر حجاریان از این به بعد بازنده خواهد بود. برداشتِ چه منتقدان و چه حامیان روحانی از این اظهارات یک ژست انتخاباتی است و شگرد سوخته‌ای است که دیگر نمی‌تواند افکار عمومی را اقناع کند. 

شاید برخی در ادامه درصدد نقد اظهارات روحانی بربیایند، اما باید توجه کرد روحانی از چند جهت «غیر قابل نقد» است چراکه اگر هدف از نقد، اصلاح وی باشد تجربه این ۶ سال نشان داده وی توجه چندانی به این مسائل ندارد. همچنین اگر منظور از نقد، توجه دادن افکار عمومی به نواقص و کاستی‌های دولت آقای روحانی باشد، نتایج نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که ایشان در این مسئله هم تا حد زیادی اشباع است؛ لذا به نظر می‌رسد دلیل چندانی هم برای نقد او وجود ندارد.