هزینه میلیاردی برای «محله‌»ای که وجود ندارد!

حلقه وصل:  پنجمین دوره انتخابات شورایاری‌ها از صبح روز جمعه ۴ مردادماه با رقابت ۱۲ هزار نفر در ٣۵٢ محله شهر تهران و با به کارگیری هفت هزار صندوق رای تمام الکترونیک در ۱۷۰۰ شعبه آغاز شد. زمان این انتخابات که مردم تهران برای هر محله حق انتخاب ۹ نفر را داشتند، دوبار و تا ساعت ۲۰ تمدید شد.

از طرفی پنجمین دوره انتخابات شورایاری‌ها درحالی برگزار شد که پیش از این ابهامات جدی درباره اصل قانونی بودن آن از سوی افراد و رسانه‌های مختلف مطرح شده بود. مهم‌ترین مخالفت با این انتخابات را سازمان بازرسی کل کشور بیان کرده بود. رئیس‌سازمان بازرسی کل کشور با ارسال نامه‌ای به رؤسای قوای سه‌گانه و همچنین وزیر کشور برگزاری انتخابات شورایاری‌ها را تا زمان وضع مبانی قانونی برای برگزاری آن، غیرقانونی دانسته و خواستار جلوگیری از برگزاری این اقدام غیرقانونی شده بود.

در روزهای گذشته نیز ۷۰ نماینده مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای خطاب به وزیر کشور ضمن برشمردن مستندات و دلایل قانونی از رحمانی فضلی خواسته بودند انتخابات غیرقانونی شورایاری‌ها را لغو کند.

سعید درویشی از فعالان رسانه‌ای کشور در این باره نوشت: انتخابات شورایاری محله در تهران با فرازونشیب‌های مختلف به پایان رسید. انتخاباتی که از سه جنبه مختلف باید مورد بررسی قرار بگیرد.
۱. از جنبه سیاسی برخی دوستان آن را «شبکه‌سازی سیاسی» اصلاح‌طلبان برای انتخابات مجلس بعدی خواندند.

۲. از جنبه حقوقی نیز دعوای سازمان بازرسی و شورای شهر خبرساز شد. دعوایی که سرانجام کارش به دیوان عدالت اداری کشیده شد تا آن نهاد قضایی تشخیص بدهد که برگزاری این انتخابات و وجود چنین نهادی قانونی است یا نه؟

۳. اما ماهیت اجتماعی چنین نهادی خود بحثی مفصل است:
الف. از اواخر دهه چهل سرعت رشد شهرنشینی افزایش یافت و تاکنون نیز شهرنشینی در قالب‌های متفاوت به عنوان مدل اصلی زیست مردمان غلبه یافته است. قالب‌هایی چون حاشیه‌نشینی، شهرک‌نشینی، شهرنشینی سیال، اسکان غیررسمی و...

این امر سبب شده تا مفهوم سنتی محله تقریبا از بین برود. تلاش شورای شهر برای احیای چنین هویتی عملا شکست خورده است.

ب. حس تعلق به محله محوری‌ترین دلیل شورای شهر برای برگزاری چنین انتخاباتی است. این در حالی است که طبق آمار اطلس جامع شهر تهران بالاترین حسن تعلق برای ۱۹ با ۱۶ درصد است. یعنی اکثریت ساکنان تهران تعلق خاطری به محل زندگی خود ندارند. این وضعیت دلایل مختلفی همچون رشد اجاره‌نشینی، جابجایی اجاره‌نشینی با میانگین ۱/۳ سال و رشد حاشیه‌نشینی اجباری و گسترش سکونت‌گاه‌های غیررسمی در شهرهای اطراف تهران.

پ. از سوی دیگر رشد زندگی شبکه‌ای سبب شده تا فرد برای انتخاب محل زندگی، کلیت شهر را مورد سنجش قرار دهد و نه محله را.

ج. با فرض رفع همه ایرادات گفته شده، هنوز نهادهای پایدارتر همچون مساجد و کانون‌های فرهنگی و هنری و سرای محلات در بین مردم محبوبیت بالاتری دارند. اینکه چرا مدیران شهری تمایل دارند نهادهای اجتماعی جدیدی را با همه مشکلات پیش‌رو شکل دهند، سوال بی‌جوابی است. آیا نمی‌شد هزینه ۱۸ میلیارد تومانی چنین انتخاباتی را صرف بهبود و تجدید نهادهای پایدارتر کرد؟

د. بررسی مولفه‌های مختلف زندگی در تهران نشان می‌دهد که شورایاری مدلی نامانوس برای زندگی شهری امروزی است. اصرار مدیریت شهری از سوی برای مدرن‌سازی ظاهر شهر است و از سوی دیگر بر تجدید حیات هویت منسوخ شده‌ای چون «محله». مشارکت ۹.۱% مردم، علی‌رغم مشکلات مختلف شهری، نشان‌دهنده ناامیدی از کارآمدی نهاد شورایاری است.

در هر حال انتخابات شورایاری‌ها در سایه ابهامات جدی قانونی و مخالفت سازمان بازرسی و با اصرار اعضای شورای شهر تهران و البته برخی ابهامات در نحوه اجرا با صرف میلیاردها تومان هزینه برگزار شد و حال باید دید که آیا موارد مطرح‌شده در خصوص کارکرد نهاد شورایاری، منجربه تغییر رویکرد مدیران شهری خواهد شد؟