تکمیل روایت چگونگی سقوط برجام در دولت روحانی

به گزارش حلقه وصل: «طرف ایرانی (دولت حسن روحانی) اعتقادی به عکس العمل نداشت. بعضی از دوستان می‌گویند که ما 60 درصد غنی‌سازی را ساختیم.(ظریف) اینطور نیست! 60 درصد را قانون راهبردی ساخت. دیگران تصمیم گرفتند ساختند. امروز اروپایی‌ها که می‌گویند شما سانتریفیوژ پیشرفته راه‌اندازی نکنید، سطح غنی‌سازی را پایین بیاورید و انباشت مواد را انجام ندهید؛ این‌ها ناشی از اقدامات بعد از قانون اقدامات راهبردی است.»

این بخشی از روایت «علی شمخانی» از زمانی است که دبیر شورای عالی امنیت ملی کشور بود. زمانه‌ای که مقارن با تهدیدات ترامپ برای خروج از برجام است که عاقبت نیز از سوی رئیس جمهور آمریکا در آن دوران که حالا بازهم به کاخ سفید بازگشته، ایالات متحده از برجام خارج شد. بحثی که در آن مطرح می‌شود هم طرف ایرانی عکس العمل مناسبی به این موضوع در سطح دولت انجام نداد و هم خود برجام آنچنان چفت و بست‌های لازم را نداشت تا آمریکا به همین سادگی از آن عبور نکند.

البته در آن شرایط رهبر معظم انقلاب در برابر تهدیدات بیان کردند که اگر آمریکا خارج شود ایران برجام را آتش می‌زند. اما چند ماه بعد از بیانات رهبر معظم انقلاب، حسن روحانی که به استان خراسان رضوی در شمال شرقی ایران سفر کرده بود،‌ گفت: «یا آنچه در برجام می‌خواهیم، توسط غیر آمریکا تأمین می‌شود یا اگر ببینیم آنچه مورد نظر ما در برجام است، تأمین نشده راه و برنامه خود را خواهیم داشت.»

بی بی سی فارسی درباره تعبیر سخنان روحانی نوشت:‌«به فاصله کوتاهی پس از سخنرانی رئیس جمهور ایران و ارسال نشانه‌هایی مثبت از احتمال باقی ماندن ایران در برجام حتی در صورت خروج آمریکا، ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه گفت که کشورش همراه بریتانیا و آلمان، منافع ایران را در برجام بدون توجه به تصمیم دونالد ترامپ حفظ خواهند کرد.»

راهی که خروج آمریکای ترامپ را از برجام هموار کرد و از سوی دیگر موضوع عدم واکنش دولت که شمخانی بدان اشاره می‌کند را تصدیق می‌کند. نکته اساسی اینجاست که بعد از خروج آمریکا از برجام بود که دولت به سمت اروپای «آقااجازه» به قول روحانی گردش و چرخش کرد و دست از «کدخدا» کشید. 

منتها اروپا نیز با کانال‌هایی مانند اینستکس بیش از پیش دولت روحانی را معطل کرد تا کار به دولت بایدن کشید که وی نیز عینا از میراث تحریمی ترامپ علیه ایران و از نقطه ترامپ و نه از نقطه‌ای که برجام در دولت اوباما ایجاد کرده بود سعی کرد با ایران برخورد کند.

این درحالی بود که اگر قوانینی چون قانون اقدام راهبردی نبود ایران در نقطه‌ای که آمریکا از برجام خروج می‌کرد باقی می‌ماند و بی‌عملی و عدم واکنش دولت خود به خود اجرای برجام را برای طرف مقابل بی‌معنا و باطل می‌کرد؛ چراکه دولت سعی داشت بر سر نقطه تعهدات خود بماند تا شاید طرف غربی روزی روزگاری هوای عمل به تعهدات بر سرش بزند اما طرف غربی با کسب امتیاز از آن گذشته بود و برای چه ما به ازایی باید به نقطه تعهدات برجامی خود بر می‌گشت؟ با بی‌عملی دولت طرف غربی نیز این موضوع را یک پیروزی یکطرفه ثبت و سراغ باقی موارد بر ضد کشورمان می‌رفت. 

همین بی‌عملی باعث گستاخ‌تر شدن طرف مقابل می‌شد تا اینکه قانون اقدام راهبردی دست ایران را در این حوزه باز پر کرد و به طرف مقابل نشان داد که در مقابل عدم پایبندی به تعهدات برجامی باید متحمل هزینه‌های مختلفی بشود. اما روایت تیم دیپلماتیک دولت روحانی و خود وی خلاف این ماجراست.

به طور مثال «محمدجواد ظریف» در بحبوحه ایام تبلیغات انتخاباتی با حضور در شبکه سوم سیما در اظهاراتی به این قانون حمله کرد و گفت: «اگر قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی و مخالفت رژیم صهیونیستی نبود‌، می‌توانستیم با بایدن توافق هسته‌ای را احیا کنیم، در واقع اگر قانون مجلس نبود بعد از پایان دوره ترامپ توافق هسته‌ای احیا می‌شد.»

اما ظریف در آبانماه سال جاری در یک روایتی متفاوت عنوان کرد:‌ «محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس جمهور، درگفتگو با خبرگزاری دانشجو در حاشیه اجلاس مکتب نصرالله: آقای ترامپ باید نشان بدهد که سیاست‌های غلط گذشته را دنبال نمی‌کند. حتما ترامپ متوجه شده است که سیاست فشار حداکثری که ایشان شروع کرد، باعث شد که ایران غنی‌سازی‌اش از 3.5 درصد به 60 درصد برسد و تعداد سانتریفیوژ‌ها نیز افزایش پیدا کند. خود ایشان اهل محاسبه است، باید محاسبه‌ای بکند، چرتکه‌ای بیندازد، ببیند که سود و زیان آن سیاست چه بوده و آیا کماکان می‌خواهد آن سیاست زیان‌بار را ادامه بدهد یا عوض کند.»

رئیس دستگاه دیپلماسی روحانی در این سخنان نمی‌گوید که قانون اقدام راهبردی منجر به غنی سازی 60 درصدی و افزایش تعداد سانتریفیوژها و پر شدن دست ایران در برابر ترامپ در دوره جدید شده است و عاقبت نمی‌گوید قانون اقدام راهبردی از نظر وی خوب بوده یا بد؟

حسن روحانی نیز درباره این قانون عنوان کرده بود: «در قانون اقدام راهبردی خیانت شد به مردم. آقای ظریف طرحی به شورای عالی امنیت ملی آورد، تقریباً اواخر فروردین ۱۴۰۰ توافق نهایی می‌شد. با اکثریت قاطع آرا تصویب شد. فقط یک نفر مخالف بود. ولی خب نشد ما اجرا کنیم. بیشترین عامل همین قانون بود که جلوی ما را گرفته بود. طبق این قانون هیچ وقت برجام درست نمی‌شود.»

«محمد باقر قالیباف»‌ در انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم در این رابطه بیان داشت: «به خاطر بیاورید زمانی که ترامپ برجام را پاره کرد، دولت وقت چه کرد. یک نشست خبری گذاشت و یک هفته به آنها فرصت داد تا به برجام بازگردند و وقتی این اتفاق نیفتاد این زمان را برای یک ماه، چند ماه و یک سال تمدید کردند اما باز هم اتفاقی نیفتاد و مملکت بلاتکلیف مانده بود.»

اما رهبر معظم انقلاب اسلامی که مکرراً از این قانون دفاع و آن را تأمین کننده منافع ملی و عنوان کردند، در دیدار نمایندگان مجلس بر این موضع تأکید فرموده و ادعا‌ها علیه این قانون را خلاف واقع دانستند. معظم له با اشاره به اینکه مجلس می‌تواند در مسائل خارجی دست دولت را پرُ کند، فرمودند: «از جمله اقدامات خوب و اثرگذار مجلس در زمینه سیاست خارجی قانون اقدام راهبردی مجلس یازدهم است؛ البته بعضی‌ها به این قانون اعتراض و عیب‌جویی کردند که مطلقاً وارد نیست و تصویب آن قانون، کار بسیار درستی بود.»