رفقای‌نیمه‌راه‌ یا سینماگران ‌محاسبه‌گر؟

به گزارش حلقه وصل، زمان زیادی از روزهایی نگذشته که فیلم‌سازان تمام زندگی‌شان را تعطیل می‌کردند تا فیلمی بسازند و در جشنواره فیلم فجر اکرانش کنند. اصولاً فصل تولید سینمای ایران هم تحت تأثیر جشنواره قرار گرفته و فیلم‌سازان برای ساخت فیلم‌شان طوری برنامه‌ریزی می‌کنند که بتوانند به جشنواره برسند. فیلم‌سازان بزرگی در سینمای ایران هستند که روزگاری به واسطه جشنواره فیلم فجر به سینمای ایران معرفی شدند.

حضور در جشنواره برای کارگردانان ایرانی به نوعی نبض حیات فیلم‌سازی‌شان به حساب می‌آمد. حضور و برگزیده شدن در این رویداد ملی سینمای ایران آن قدری والا و محترم بود که سینماگران موفقیت‌شان در این جشنواره را به عنوان مهم‌ترین اقدامات هنری‌شان اعلام می‌کردند.

اما در سال‌های اخیر و به دلایل مختلف جایگاه جشنواره فجر با آسیب‌هایی همراه شده است. یکی از این دلایل، کم‌رمقی و محافظه‌کاری برخی از سینماگران است. به طور ویژه در سه سال اخیر تعدادی از فیلم‌ها-که بیشترشان کمدی‌اند- از حضور در جشنواره انصراف دادند. بررسی علل این روند می‌تواند برای ارتقای جایگاه جشنواره در دوره‌های بعدی مفید باشد.

هرچند که در این بین سیاست‌های بی‌ثبات جشنواره در دوره‌های مختلف به اندازه خود در بی‌انگیزگی فیلم‌سازان مؤثر بوده است اما باید دلایل اصلی را در جای دیگری جست‌وجو کرد. بررسی فیلم‌هایی که در دوره‌های اخیر از حضور در جشنواره انصراف دادند این نکته را نشان می‌دهد که عمده این فیلم‌ها در دودسته قابل تعریف هستند.

اول فیلم‌هایی که به دلیل کیفیت ساخت ضعیف نگران این بوده‌اند که حتی برای حضور در جشنواره انتخاب نشوند؛ چه برسد به دریافت سیمرغ! از همین‌رو عطای جشنواره را به لقایش بخشیده‌اند. اما دسته دوم فیلم‌هایی هستند که ساخت مناسبی دارند اما مضمون آن‌ها به شکلی است که ممکن است برای اکران عمومی دچار حاشیه و درگیر انتقادات جدی شوند.

مدشدن‌انصراف‌ازجشنواره!

پس از آن‌که فیلم‌هایی مثل «تگزاس» و «لس‌آنجلس-تهران» از جشنواره سال قبل انصراف دادند، موج این رویه به جشنواره امسال هم کشیده شد. شاید بتوان اظهار نظر کمال تبریزی را جرقه این حرکت دانست. آقای کمال تبریزی به فیلمسازان توصیه کرده بود، فیلم‌هایی با سوژه‌های حساس را به جشنواره فجر ندهند! پس از آن آقای سعید سهیلی که فیلم «ژن خوک» را در حال تولید دارد اعلام کرد نگران به وجود آمدن حاشیه برای «ژن خوک» است! تا به این ترتیب یک بازی دوسر برد را آغاز کند.

اگر فیلمش را به جشنواره ندهد با این جمله برایش فضاسازی تبلیغاتی کرده و اگر فیلم را به جشنواره بدهد منتی بر سر مسوولان گذاشته است! پس از کارگردان «گشت ارشاد»، آقای مسعود ده‌نمکی کارگردان «زندانی‌ها» بود که خبر انصرافش از جشنواره را اعلام کرد. ده‌نمکی نوشت: «بعضی کارها از جنس رقابت نیستند. وقتی فیلمی جلوتر از زمان خودش باشد در چنین فضاهای رقابتی دیده نمی‌شود.

تلاش ما بر این است که در اولین فرصت فیلم را اکران کنیم. این عدم حضور به معنای گلگی از کسی نیست.» با این حرف‌ها فیلم سازمان اوج از جشنواره خداحافظی کرد که باز هم به کارگردان اخراجی‌ها «نه مرغ برسد و نه سیمرغ!» فیلم‌ساز دیگری که شاید بتوان آن را دراین پکیج جای داد، آقای رضا درمیشیان است.

او که خاطره اکران «عصبانی نیستم» در جشنواره را به یاد دارد سراغ جشنواره سی‌وهفتم نیامد. درخبرها ادعا شد، «مجبوریم» در جشنواره نیست و رضا درمیشیان فرم جشنواره فجر را پر نکرده است. دیگر فیلم انصرافی از جشنواره سی‌وهفتم «رحمان ۱۴۰۰» به کارگردانی آقای منوچهر هادی و تهیه‌کنندگی آقای علی سرتیپی است. این فیلم که با بازیگران چهره و کلی سروصدا تولید شد ناگهان از جشنواره چشم‌پوشی کرد.

سینمادیلی نوشت: «همکاری مشترک آقایان رضا گلزار و مهران مدیری راهی اکران شد. منوچهر هادی و سازندگان فیلم دلیل انصراف‌شان را انجام مراحل فنی و پایانی کار و آماده‌سازی فیلم با دقت بیشتر برای اکران عمومی عنوان کردند.» برای تحلیل بیشتر دلایل این جریان با آقای علی سرتیپی تهیه‌کننده «رحمان ۱۴۰۰» گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

نگاه‌جشنواره‌مطابق‌فیلم‌مان‌نیست

آیا خبر انصراف «رحمان ۱۴۰۰» از جشنواره فجر را تأیید می‌کنید؟

بله تأیید می‌کنم!

گمان نمی‌کنید سیر انصراف فیلم‌ها از حضور در جشنواره که در سال‌های اخیر شروع شده به جایگاه این رویداد ملی آسیب بزند؟

چون به نظر می‌رسد جشنواره فیلم فجر خیلی کمکی به این نوع از فیلم‌ها نمی‌کند. خیلی از فیلم‌های مذکور فیلم‌های خوبی هستند اما نگاه‌شان معطوف به اکران و مخاطب مردمی است. رویکرد این فیلم‌ها کمی متفاوت است. ظاهراً نگاه مسوولان هم نسبت به این آثار متفاوت است. به نظرم رویکرد داوران جشنواره هم درقبال این فیلم‌ها طور دیگری است و در نتیجه به همین علت جمع‌بندی می‌شود که حضور این فیلم‌ها در جشنواره شاید حضوری تأثیرگذار نباشد.

برای همین دوستان ترجیح می‌دهند که در جشنواره فیلم فجر حضور نداشته باشند.

برخی از کارشناسان معتقدند فیلم‌هایی که از حضور در جشنواره انصراف می‌دهند دو دسته‌اند؛ اول آن‌هایی که حدس می‌زنند نظر هیأت انتخاب و داوران را جلب نخواهند کرد؛ دوم آن‌هایی که فکر می‌کنند سوژه یا شوخی‌های فیلم‌شان به‌گونه‌ای است که بعداً در اکران عمومی حاشیه‌ساز خواهد شد؛ نظر شما چیست؟

به نظر من هردوی این‌ها که گفتید وجود دارد. همه این‌ها هست و خب انگیزه زیادی هم از جانب فیلمسازان برای حضور در رقابت جشنواره وجود ندارد. جشنواره از این گونه از فیلم‌ها استقبال نمی‌کند.

در دوره‌های قبل فیلم‌های کمدی مثل «اخراجی‌ها» در جشنواره رونمایی شدند و سپس باتوجه حضور در جشنواره ضریب رسانه‌ای خوبی در اکران عمومی کسب کردند. اینطور نیست؟

هر زمانی شرایط خاص خودش را دارد. هرفیلم، تهیه‌کننده و کارگردانی را باید جداگانه بررسی کنید. شرایط روز جامعه را هم باید در زمان خودش بررسی کرد؛ نمی‌شود با شرایط پنج یا سه سال پیش و حتی سال گذشته مقایسه کرد. به نظرم باید هر دوره و شرایط را با خودش مقایسه کرد.

پس معتقدید انصراف برخی از فیلم‌ها از جشنواره-خصوصاً کمدی‌ها- ایرادی ندارد و سبد نمایشی آن را محدود نمی‌کند؟

من اینطور فکر نمی‌کنم. آن قدری فیلم کمدی خوب در جشنواره است که مردم آن‌ها را ببینند و لذت ببرند. امیدوارم اینطور که شما می‌گویید نباشد و به جشنواره آسیبی نزند.

سیاست کاری شما این است که فیلم‌های کمدی دفترتان را به جشنواره ندهید یا صرفاً «رحمان ۱۴۰۰» را؟

فیلمی را که معتقدم بیشتر برای مردم ساخته شده است، دلیل خاصی برای شرکت در جشنواره ندارد.

آیا این تصمیم نشان‌دهنده حساسیت‌های فیلم شما نیست و احتمال نمی‌دهید همین کار باعث حساس شدن رسانه‌ها نسبت به فیلم‌تان شود؟!

نه اصلاً! ما فیلم حساسیت‌زایی نساخته‌ایم.