به گزارش حلقه وصل، در روزهای گذشته تحولات سریع در صحنه سیاسی افغانستان، سرخط اخبار تمام رسانه‌های دنیا بود. با سرعت‌گیری گروه طالبان در تسلط بر اکثریت خاک این کشور، اشرف غنی رئیس‌جمهور از کشور خارج شد و چهره‌های سیاسی در حال رایزنی درباره آینده افغانستان هستند. از سوی دیگر گروه طالبان نیز در حال تلاش برای کسب مشروعیت در میان کشورهای جهان است.
برای آشنایی با تحولات این روزهای افغانستان به سراغ چهره آشنای ایران در عرصه سیاست خارجه یعنی دکتر علی‌اکبر ولایتی رفتیم. وی که یک دوره ۱۶ ساله وزیر امور خارجه بود همزمان با پیشبرد پرونده جنگ تحمیلی، پرونده افغانستان و حمله شوروی به این کشور را نیز پیگیری می‌کرد و بعد از آن نیز در دوران حکومت مجاهدان بر افغانستان و قدرت‌گیری طالبان در دهه هفتاد شمسی از نزدیک در جریان تحولات این کشور بود.
ولایتی در سالهای اخیر نیز با توجه به مسئولیت‌های مهمی همچون مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل و از سوی دیگر دبیرکلی مجمع جهانی بیداری اسلامی با مقامات و شخصیت‌های برجسته افغانستان و منطقه در تعامل بوده است.
متن زیر گفت‌وگوی اختصاصی با ولایتی است که در ادامه می‌خوانید:
بسم الله الرحمن الرحیم. پیش از آن که به بحث افغانستان بپردازیم، یکی از موضوعاتی که در روزهای گذشته مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت، فروش سوخت ایران به لبنان است که سیدحسن نصرالله این موضوع را با افتخار اعلام کرد. به نظر شما تامین سوخت لبنان توسط ایران، چه تاثیری در تحولات آینده این کشور خواهد داشت.
ولایتی: بسم الله الرحمن الرحیم. آنقدر که موضع‌گیری سیدحسن نصرالله و اقدام ایران در ارسال سوخت به لبنان مهم است، فروش نفت توسط ایران مهم نیست. اهمیت دارد که ما به عنوان کشور دوست و نزدیک به لبنان، سوخت آنان را تامین کنیم. این گام مثبتی است که برداشته شد.
اما اینکه رژیم صهیونیستی تهدید بکند که جلوی کشتی را می‌گیرد، این یک واقعه تاسف‌بار در منطقه است. مساله بسیار مهم و ایجادکننده انگیزه در ملل منطقه و حوزه مقاومت، این است که موضوع برای اولین بار توسط دبیرکل حزب‌الله لبنان اعلام شد. این به لحاظ کیفیت مشابه کاری است که برادران فلسطینی انجام دادند.
زمانی صهیونیست‌ها آمدند و فلسطینی‌هایی را که در اطراف مقبره شیخ جراح جمع شده بودند، خانه‌هایشان را خراب کرد. برای اولین بار در تاریخ اشغال فلسطین از سال ۱۹۴۸ تاکنون و بلکه از جنگ جهانی اول تاکنون اولین بار است که فلسطینی‌ها ابتکار عمل در دست گرفتند و به اسرائیلی‌ها اخطار دادند که اگر دست از پا خطا کنید ما برخورد می‌کنیم که برخورد کردند و آن کسی هم که شکست خورد، اسرائیلی‌ها بودند.
این بار سیدحسن نصرالله با اقتدار که واقعاً موجب دلگرمی مردم منطقه می‌شود، به اسرائیلی‌ها و حامیانشان هشدار داد که هرکس می‌خواهد جلوی کشتی حامل سوخت از ایران به لبنان را بگیرد، این کشتی خاک لبنان است و با آن برخورد می‌کنیم. اسرائیل جرات ندارد پس از اخطار ایشان کاری انجام دهد. هرگونه تحرکی از سوی این رژیم صورت پذیرد، چنان با او برخورد می‌شود که بی سابقه خواهد بود. بی تردید امید به پیروزی نهایی ملت های منطقه علیه اسرائیل و حامیانش بیشتر و بیشتر می‌شود.
** جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مسائل داخلی افغانستان هیچگاه دخالت نمی‌کند
در رابطه با تحولات افغانستان در روزهای گذشته شاهد بودیم که رئیس‌جمهور این کشور کناره‌گیری کرد و از کشور خارج شد. طالبان هم توانست بخش‌های زیادی از کشور افغانستان را به تسلط خودش در بیاورد. باتوجه به اینکه در دوران دفاع مقدس جنابعالی وزیر خارجه بودید و یکی از پرونده‌های مهم سیاست خارجه موضوع افغانستان و حمله شوروی به این کشور بود و بعد از آن هم همچنان با شخصیت‌های برجسته افغانستان با توجه به مسئولیتتان در مجمع بیداری اسلامی در ارتباط بودید، باتوجه به این شرایط سیاست ایران در قبال افغانستان چیست و چگونه می‌توان صلح و امنیت پایدار بر این کشور حاکم شود؟
ولایتی: جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مسائل داخلی افغانستان هیچگاه دخالت نکرده و دخالت هم نخواهد کرد؛ و البته ایران در مسائل داخلی هیچ کشور دخالت نمی‌کند. این برعهده مردم هر کشور و مردم افغانستان است که چه تصمیمی برای آینده خودشان بگیرند.
ایران به عنوان همسایه‌ای که مشترکات متعدد همچون تاریخ، دین و آداب مشترک با افغانستان دارد، معتقد است باید دوره تنش و بحران که به وسیله بیگانگان پدید آمده خاتمه یابد و مردم افغانستان زندگی مناسبی داشته باشند. تعداد زیادی از عالمان اسلامی مانند علی بن عثمان هجویری صاحب کشف المحجوب، خواجه نورالدین چشتی، ابوالفضل لوگری و در راس همه عرفای عالم مولانا جلال‌الدین بلخی افغانستانی بوده و هستد.
** دخالت‌های بیگانگان در افغانستان مردم این کشور را متضرر کرده است
بنده اگر بخواهم از بزرگان تاریخ افغانستان اسم ببرم، باید بسیار سخن بگویم. این را گفتم که یادآوری شود افغانستان نقش بزرگی در شکل‌گیری فرهنگ و تمدن اسلامی داشته است. دخالت انگلیسی‌ها در گذشته در افغانستان، دخالت شوروی در دوران کمونیسم در این کشور و اکنون دخالت آمریکا در افغانستان، مردم افغانستان را متضرر کرده است. ضمن اینکه مردم این کشور آموختند که زیر بار زور نروند؛ آنان با هرچیزی که بخواهد بر آنان تحمیل شود، برخورد خواهند کرد.
آن‌ها بیست سال با آمریکایی‌ها و بیش از ۱۵ سال با حکومت کمونیستی شوروی جنگیدند تا توانستند آمریکا را از افغاستان بیرون کنند و در برابر انگلیسی‌ها ایستادند و اگر بخواهیم تاریخ معاصر افغانستان را جمع‌بندی کنیم، باید بگوییم که مردم افغانستان مقاوم هستند.
«لرد کرزن» نخست‌وزیر وقت انگلیس در شبه قاره هند بود و در جنگ اول جهانی وزیر خارجه شد. او کتابی دارد و در آنجا در خصوص افغانستان نوشت که هرکس بر هرات و شرق افغانستان سیطره پیدا کند، بر کل آسیای مرکزی و اقیانوس هند مسلط خواهد شد. این‌ها با این تفکر تلاش کردند در شرق افغانستان مستقر شوند، اما مردم افغانستان اجازه ندادند.
این ویژگی مردم افغانستان است و از افتخارات مردم این منطقه این است که آمریکایی‌ها را در حالی که به ذلت کشیده شدند از منطقه بیرون کردند؛ این کار نخست در عراق صورت گرفت. پارلمان عراق پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی و شهید ابومهدی المهندس با اکثریت قاطع تصویب کرد تا نیروهای نظامی آمریکا از عراق خارج شود. این مصوبه در حال اجرا شدن است. این یک شکست برای آمریکایی‌ها در عراق است.
مشابه همین در افغانستان صورت گرفت. آمریکایی‌ها آمدند در افغانستان تا بمانند؛ در عراق هم آمدند تا بمانند اما اکنون بعد از گذشت بیست سال از اشغال افغانستان توسط آمریکایی‌ها، آنان با صدها میلیارد دلار هزینه و صدها نفر کشته‌ای که دادند، عقب‌نشینی کردند.
نکته بسیار مهم در اینجا آن است که آمریکایی‌ها فکر نکنند که اگر نیروهای نظامی‌شان از منطقه بیرون رفت، می‌توانند از طرق دیگر به این حضور ادامه دهند چراکه مردم منطقه بسیار هوشیار هستند. سابقه بد آمریکایی‌ها در کشورهای مختلف نشان‌دهنده این است که اصل حضور آمریکایی‌ها به قصد استثمار و بهره‌کشی از مردم دنیا امروزه دیگر جایی ندارد؛ به خصوص در منطقه ما و غرب آسیا یا به تعبیر دیگر که درست هم نیست، خاورمیانه.
** مردم منطقه بازگشت آمریکا به عراق و افغانستان را تحمل نخواهند کرد
پیش‌بینی آینده این است که اگر آمریکا بخواهد به گونه‌ای به عراق و افغانستان برگردد، حتما مردم این کشورها آنقدر هوشیار هستند که جلوی آنان را بگیرند و تحمل نخواهند کرد.
وقتی که حماس و جنبش‌های فلسطینی بر صهیونیست‌ها پیروز می‌شوند؛ صهیونیست‌هایی که با تمام وجود مورد حمایت قرار می‌گیرند و سیدحسن نصرالله که به اسرائیلی اخطار کرده که اگر شما تعرضی به کشتی‌های حامل سوخت از ایران برای لبنان بکنید، انگار به خاک لبنان تعرض شده است، برخورد بسیار قوی و افتخارآفرین حزب‌الله در قضیه مزارع شبعا یک کار بسیار مهم، تاثیرگذار و تاریخی است که نشان دهنده این تحول و هوشمندی است.
بنده حزب‌الله را می‌شناسم و می‌دانم که توانمندی بسیار بالایی دارد؛ نه رژیم صهیونیستی و نه هیچ یک از کشورهای دیگر اعم از آمریکا و دیگران نمی توانند با توانمندی های حزب الله مواجه شوند.
اشاره فرمودید که آمریکایی‌ها حدود بیست سال در افغانستان حضور اشغالگرانه داشتند. به نظر شما چه عاملی موجب شد تا آمریکا که این همه هزینه کرد نتوانست سلطه خود را در افغانستان و همچنین عراق تحکیم کند. آیا در این خصوص برنامه‌ریزی داشتند یا اینکه برنامه داشتند و شکست هم خوردند؟
ولایتی: آمریکایی‌ها به بهانه انفجار برج‌های دوقلوی تجاری در نیویورک به افغانستان حمله کردند. بوش پسر در همان زمان گفت جنگ‌های صلیبی آغاز شد. نشان می‌دهد که آن‌ها به این موضوع به عنوان جنگ‌های صلیبی نگاه می‌کردند چون بوش یک مسیحی صهیونیست بود. صهیونیسم ابتدا در بین افراطی‌های مسیحی به وجود آمد و بعد یهودی‌ها در کنگره سال ۱۹۰۱ میلادی در باسل سوئیس به صهیونیسم پیوستند.
پس آن موقع که یک نفر مانند بوش پسر که عقاید افراطی مسیحی دارد، می‌گوید که جنگ‌های صلیبی آغاز شد یعنی هواپیماهای آمریکایی‌ها به بهانه انفجار برج‌های دوقلو - که بنا بر تحقیق بسیاری از آمریکایی‌ها، آمریکا خودش نقش داشت- به افغانستان آمدند و جنایت‌هایی کردند که انسان از بیان آن‌ها شرم دارد؛ دو سال بعد هم که به عراق حمله کردند.
آن‌ها مانند دوران استعمار برای عراق نایب‌السلطنه گذاشتند. عراق ثروتمندترین کشور منطقه است و عراق یک فرهنگ ۵ هزار ساله دارد. اولین حکومت مهم در آنجا سومری‌ها بودند. سومری‌ها همزمان با عیلامی‌ها در ایران روی کار آمدند. آن‌ها مردم متمدنی بودند. یکی از پادشاهان بسیار مهم سومری‌ها، حمورابی است. حمورابی برای نخستین بار قوانین پزشکی وضع کرد و عراق قوی‌ترین کشور جهان عرب است.
** آمریکا قصد داشت عراق را پایگاه خود در جهان عرب کند
آمریکایی‌ها می‌خواستند عراق را با چند هدف تحت نفوذ خود درآورند. نخست بهره‌کشی از یک کشور ثروتمند، دوم نزدیکی آن به سرزمین‌های اشغالی مهم بود. عراق ارزش سیاسی و استراتژیک ماندگاری برای آمریکا دارد که به عنوان پایگاه آمریکایی‌ها در جهان عرب باشد اما مردم عراق خیلی زود مقابله کردند و نشان دادند که آمریکایی‌ها نمی‌توانند در عراق به عنوان اشغالگر بمانند. اکنون هم در حال خروج هستند و بخش اعظمی از نیروهای خود را خارج کردند و بعد از تلفات زیاد و ضررهای فراوان مالی در حال خروج هستند.
اگر بخواهیم جمع‌بندی کنیم اکنون شاهد خروج نیروهای فلسطینی از حالت انفعال به حالت ابتکار هستیم. اکنون مردم فلسطین دیگر منفعل نیستند و بلکه در انتخاب نوع، زمان و چگونگی مبارزه و برخورد با صهیونیست‌ها مبتکر هستند.
در خصوص لبنان نیز سیدحسن نصرالله که یک سخنرانی در مورد آمریکا و اسرائیل می‌کند، معادلات را پیش می برد و جدی است؛ چراکه سیدحسن هرآنچه تاکنون گفته را عملی کرده است.
سوریه نیز در تهاجم ناجوانمردانه هشتاد کشور علیه او پیروز شد. آن جنگ، یک جنگ محدود جهانی علیه سوریه بود. امروز سوریه با مقاومت و پایداری تمام توانست بر دشمنانش که از سال ۲۰۱۱ جنگ آغاز شد، پیروز شود. تنها بخش‌هایی وجود دارد که قابل پیش‌بینی بود که باقی بماند. انتخابات ریاست‌جمهوری سوریه مشت محکمی به دهان بدخواهان ملت و مردم سوریه بود.
در یمن عربستان سعودی به عنوان یک مهاجم با حمایت آمریکا، درنظر داشت تا آن کشور را اشغال کند اما یمنی‌ها اجازه ندادند در این سال‌ها آب خوش از گلوی سعودی‌ها و حامیانش پایین نرفت؛ باب‌المندب در دست یمنی‌هاست که جزو جبهه مقاومت هستند.
** افغانستان هم بخشی از محور مقاومت است
کشورهای جبهه مقاومت، مجموعه‌ای را تشکیل می‌دهند که در تاریخ منطقه و در دنیا بی‌سابقه است. محور اصلی این مجموعه هم ایران است. این مسیری که ایجاد شده یعنی یمن - تهران - بغداد - بوکمال - دمشق - بیروت - غزه خط مقاومت است؛ با محوریت ایران و پس از انقلاب اسلامی در این منطقه، مجموعه‌ای ایجاد شده که در راستای مقاومت، استقلال و آزادی گام برمی دارد. من آینده بسیار خوبی برای این مجموعه پیش‌بینی می‌کنم و البته افغانستان هم جزو این مجموعه است و مهمترین پیروزی که به دست آورده این است که آمریکا را بیرون کرده است.
** در روزهای گذشته با ۱۱ تن از بزرگان افغانستان گفت وگو داشتم
مردم افغانستان هر تصمیمی بگیرند، از نظر ما محترم است. بنده با بعضی از مسئولان بلندپایه افغانستان طی روزهای اخیر ارتباط داشتم. با بزرگان پشتون، تاجیک، شیعه و ظرف سه چهار روز اخیر با ۱۱ نفر از بزرگان افغانستان که در مبارزات علیه شوروی سابق نقش داشتند، گفتگو کردم؛ هم با شیعیان و هم با اهل سنت و هم با پشتون‌ها، تاجیک‌ها و هزاره‌ها صحبت کردم.
من سال‌ها با برادران افغانستانی مانند شهید ربانی، حکمتیار، مرحوم مجددی، پیراحمد گیلانی، شهید عبدالعلی مزاری، خلیلی رئیس حزب وحدت اسلامی، محمد محقق، ناصری رهبر اسماعیلیه افغانستان، مرحوم زاهدی رئیس پاسداران جهاد اسلامی، آیت‌الله آصف محسنی و دیگران رابطه نزدیکی داشتم و کار کردم. در طی سالهای مبارزه بنده با افغانی‌ها و بزرگان افغانستان مانند مولوی منصور، مولوی موذن، مولوی امین وقاد ارتباط و جلسات متعددی داشتم.
ایران در طول اشغال افغانستان توسط شوروی‌ها، نقش مهم در کمک به مردم افغانستان در مقابله با اشغال آن کشور داشته است.
** بزرگان افغانستان معتقدند حکومت آینده باید ائتلافی از همه اقوام باشد
در رابطه با آینده افغانستان باید بگویم که هر تصمیمی مردم افغانستان بگیرند، محترم است. گفتگوها با موثرین در تحولات افغانستان وجود داشته و بنظر می رسد بزرگان این کشور معتقدند که حکومت آینده افغانستان باید ترکیبی از همه باشد؛ پس بزرگان و کسانی که سابقه مبارزه با شوروی و آمریکا دارند، بالاتفاق معتقدند که باید حکومتی فراگیر و مرکب از همه اقوام شکل بگیرد.
** حفظ قانون اساسی افغانستان بسیار مهم است
دیگر آنکه اصرار دارند قانون اساسی افغانستان که میراث چند هزار شهید و مبارزات طولانی مردم افغانستان است تغییری نکند. آمریکایی‌ها تبلیغاتی در این زمینه داشتند اما قانون اساسی آسان به دست نیامده که با این نوع تبلیغات تحت تاثیر قرار بگیرد.
یقین دارم که تلاش آمریکایی‌ها در جهت تغییر قانون اساسی آن کشور با عزم راسخ و انسجام ملی مردم افغانستان به نتیجه نخواهد رسید.
نکته دیگر اینکه آمریکایی‌ها که با قوت و اراده مردم این منطقه اخراج شدند و در حال ترک هستند، نمی‌توانند با عناوین دیگر مانند گروه‌های آموزشی و اطلاعاتی به منطقه برگردند. مردم این منطقه هوشیارتر از آن هستند که اجازه بدهند آمریکایی‌ها که از در اخراج شدند، از پنجره وارد شوند.