تهران: 15 هزار نفر بیننده فیلم های عمار شدند/سینما سنگر، سینما هیئت و سینما سیار؛ قالب‌های جدید اکران های مردمی

به گزارش حلقه وصل، شروع نیم‌سال دوم سال ۹۶ همراه شد با اولین ماه سال جدید هجری قمری و مهر و محرم همگام با هم به استقبال فعالین فرهنگی کشور آمدند. تلاقی این دو ماه، تلاقی دو مناسبت فرهنگی عظیم و گسترده یعنی محرم و هفته دفاع مقدس است. دهه اول محرم بستر پرشورترین و پر مخاطب‌ترین فعالیت فرهنگی در کشور است که مکان‌های مذهبی همچون هیئت‌ها و مساجد و بسیاری از نهاد‌ها و مراکز فرهنگی مردمی و غیر مردمی، دولتی و غیر دولتی را به فعالیت و حرکت وا‌می‌دارد.

از طرفی ۳۱ شهریور سال‌روز آغاز حمله نظامی عراق به ایران است که پیامدش جنگی هشت ساله بود. جدالی که برخلاف تصور قبلی غرب، ایران در این جنگ پرتلفات و پرهزینه حتی یک وجب از خاک خود را از دست نداد. مروری بر روزنامه‌های چاپ تهران در شهریور ماه آن سال نشان می‌دهد که همزمان با انتخاب نخست وزیر برای جمهوری اسلامی، از نیمه این ماه زد و خورد‌های مرزی عراق و ایران رو به شدت گذارده بود که بعد از ظهر 22 سپتامبر ناگهان نیروی هوایی عراق تهران، تبریز، همدان، کرمانشاه، شهرکرد و شهرهای خوزستان را مورد حمله قرار داد و همزمان ناوچه های آن کشور به سواحل ایران تا بوشهر تعرض کردند و متعاقب آن نیروی زمینی عراق تعرّض به میهن ما را آغاز کرد.

در نگاه اول و به عنوان برنامه‌ریز و فعال فرهنگی، مناسبت‌هایی اینچنینی شما را بی نیاز و یا بی رغبت به ایده پردازی و انجام فعالیتی نوین می‌کند و گاه همین موضوع مانع از رشد و تحول برنامه‌های تکراری و روتین می‌شود. لکن 10 روز ابتدایی ماه محرم و مهر برای فعالان فرهنگیِ اکران کننده، منشا خیر و برکت بود و بهترین کارآیی شش ماه و 10 روز اخیرشان را رقم زد. به نحوی که میزان مخاطبان اکران‌های دهه ابتدایی فصل پاییز بیش از تمام مخاطبانِ ماه شهریور بود.

15 هزار و 573 نفر عدد کمی نیست! یقینا عدد بزرگی است. بزرگتر از 11 هزار و 101 نفر مخاطب ماه پیش اکران مردمی‌هاست. معادل 155 میلیون تومان بلیط سینما در تهران. اما بزرگی‌اش به تلاشی است که توسط 50 نفر بدون چشم‌داشت صورت گرفته است و چنین وسعتی پیدا کرده است. این عظمت، خیلی آرام دردی هم به همراه دارد. «سهم باقی فعالان فرهنگی از این فعالیت چیست؟ آن چند میلیون و چند نفر فعال فرهنگیِ منهای این 50 نفر!»

نمایندگانی از 16 استان در دهه اول محرم اکران‌های مردمی داشته‌اند که در این میان کرمانی‌ها برای اولین بار در یک سال اخیر توانستند بیشترین میزان اکران را به نام خود ثبت کنند با 22 اکران در 10 روز. بعد از آن همدان و خوزستان همیشه فعال ثبات خودشان را همچنان حفظ کرده‌اند و با 13 و 12 اکران بیش از دیگر استان‌های سراسر کشور «دغدغه‌های فرهنگی» رنگ و بوی اکران فیلم به خود گرفته است.

یکی از علل گستردگی مخاطبان اکران در بازه زمانی بیان شده، ایده سینما‌های مردمی است که در سه قالب متنوع و جذاب انجام شده است. «سینما سنگر»، «سینما هیئت» و «سینما سیار» سه قالب اکران‌های مردمی است که زنجیره‌وار، مستمر و هدفمند بودن از ویژگی‌های این نوع سینما‌های مردمی است.

در این میان کرمانی‌ها با معطوف کردن اکران‌های خود روی سینماهیئت توانستند 21 اکران در هیئت‌های شهرستان بردسیر برگزار کنند. اکران کننده‌های روستای کهریز کرمانشاه هم که به تازگی اکران‌های‌شان را شروع کرده‌اند، تمام توان‌شان را روی سینما هیئت گذاشتند و اثری همچون «با صبر زندگی» را که به حصر فوعه و کفریا می‌پردازد و جزو آثار کمتر دیده شده است، اکران کردند تا سومین اکران کننده کشوری این اثر باشند.

ستاد اکران مردمی چناران اما جزو اولین گروه‌هایی بود که عَلَم سینما سنگر را در کشور بلند کرد و با تمام مشکلاتی که در مسائل پشتیبانی و اجرایی برای‌شان ایجاد شد، کار را جلو بردند. علاوه بر چناران، دو تیم اکران کننده در منطقه 17 تهران نیز سینما سنگر برگزار کردند. از تهران که بگذریم در شرق کشور اکران کننده‌های خوسفِ استان خراسان جنوبی نیز سینما سنگری در نمایشگاه دفاع مقدس برپا کرده بودند و با آثاری انقلابی همچون «یتیم خانه ایران» از مهمانان‌شان پذیرایی کردند.

باغملکی‌ها که به تازگی جشن 200 اُمین اکران‌شان را برگزار کردند، سینما سنگر متفاوتی را تجربه کردند. سینما سنگری که در کنار خیابان برگزار می‌شد و از نظر امکاناتی نه بودجه کلانی از نهادی گرفته بودند و نه پشتیبانی خاصی داشتند. سینما سنگری ساده و دوست داشتنی در کنار خیابان که یادآور فعالیت‌های فرهنگی بی غل و غش دهه 60 است. سادگی جالبی که موجب شده حتی در سفر‌های خارج از مرز همچون زیارت نجف نیز همراهان‌شان را با کمترین امکانات، میزبان آثار جشنواره عمار کنند.

آخرین سینما سنگر هم در نهاوند همدان افتتاح شده است که اکران کننده‌ها پای مسئولین و مدیران را به سینما سنگر‌شان کشاندند و آثاری از جمله نماهنگ تخریب مزار شهدا و مستند راز مزار را به نمایش درآوردند تا تعاملی میان فعالین فرهنگی شهرستان و مسئولین در موضوعات مهم فرهنگی همچون بحث مزار شهدا ایجاد کنند.

 هیئت ویژه بانوان روستای دهفول نهاوند هم در این دهه فعالیت شاخصی داشت و هر شب در ماه محرم به اکران آثار کوتاه «پیغام خون» پرداختند. اکران‌هایی که در مجموع 1400 نفر را میزبانی می‌کرد. اصفهانی‌ها اما ابتار به خرج دادند و بعضی از آثار را به تناسب فضای هیئت، تدوین مجدد کردند و بخش‌هایی از آثار را در هیئت‌های خود اکران کردند. 8 هیئت در اصفهان اکران فیلم داشتند که برخی از آن‌ها آثاری ویژه کودکان را اکران کردند. آخرین سینما هیئتی که در این دهه برگزار شد، «سینما هیئت کودکان» در تنگ ارمِ شهرستان دشتستان بوشهر بود که داستان‌های جالبی را با خود همراه داشت. سینما هیئتی که به خاطر جذابیت و تنوعی که داشت، کم کم سن‌ مخاطبان‌اش از 3 ساله‌ها تا 8 ساله‌ها رسید به 11 و 12 ساله‌ها!

علاوه بر این موارد، خوزستان علاوه بر سادگی باغملکی‌ها، همت اهوازی‌ها را هم به خود دید تا با طرح «سینما حماسه»، سینما سیار مردمی را ادامه دادند و با ماشین خاکی و بلندگو یادآور جبهه‌ها شدند، اما این بار جبهه‌ی فرهنگی و اکران فیلم. طرحی که میزبانان اصلی‌اش کودکان محرومی هستند که معمولا در تقسیم امکانات و توجه دیده نمی‌شوند.

در بازه زمانی مذکور و در حالی که 56 بار آثاری با قالب مستند به نمایش درآمد، مجموعه اثر تولیدی مستضعفین تی وی با عنوان «پیغام خون» با 25 اکران و «یتیم خانه ایران» با 11 اکران بیشترین اقبال مردمی را از آن خود کردند. «سلام»، «ارغوان» و مستند «آتش به اختیار» نیز به برکت بازگشت شهید بی سرِ سربلند، مدافع حریم اهل بیت، محسن حججی 9 بار روی پرده نمایش دیده شد.

از دیگر نکات قابل توجه دهه اول محرم، اکران‌های مردمی ذیل عملیاتی است که توسط جشنواره مردمی فیلم عمار معرفی و توصیه شده بود که آثاری همچون «ناصران عموراء»، «با صبر زندگی»، «معبر»، «حریم تا حرم»، «سلام» و «پیغام خون» 31 بار اکران شد و 4705 نفر به تماشای این آثار نشستند.

اهمیت اکران‌هایی که به آن اشاره شد در جریان سازی‌ای است که قالب‌های جدید اکران مردمی به همراه داشته‌اند و توانسته‌اند با حضور در مکان‌هایی فراگیر‌تر و عمومی‌تر مثل هیئت‌ها یا نمایشگاه‌هایی که به مناسبت دفاع مقدس برگزار شده است یا استفاده از ظرفیت‌های دیده نشده، خلق مخاطب کنند و گستره مخاطبان آثار انقلابی را افزایش دهند. جریان سازی مطلوبی که در دهه دوم و سوم محرم و دهه پایانی ماه صفر با کمتر شدن فعالیت‌های پرشور هیئت‌ها و مراکز دینی و نیاز مبرمی که به تنوع در قالب‌های انتقال مفاهیم دینی وجود دارد، می‌تواند ادامه یابد و به فرهنگی ثابت در مراسم‌های آیینی محرم و صفر تبدیل شود.