قم: دومین نشست هیأت‌پژوهی با موضوع «اولویت‌بندی موانع برنامه‌ریزی راهبردی هیأت‌های مذهبی»

مقاله «اولویت‌بندی موانع برنامه‌ریزی راهبردی هیأت‌های مذهبی» از پایان‌نامه مقطع کارشناسی‌ارشد با عنوان «شناسایی موانع برنامه‌ریزی استراتژیک در سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO’S) مذهبی و اولویت‌بندی آن‌ها با استفاده از تکنیک AHP» استخراج شده و در نشریه مدیریت اسلامی منتشر شده است.

در این نشست پس از قرائت قرآن مجید، قطعه ویدئویی از خلاصه نشست اول پخش شد. در ادامه آقای حسن‌زاده درباره پیشینه این تحقیق گفت: دغدغه ابتدایی ما، سبک مدیریت هیأت‌های مذهبی بود. برای این پژوهش پیرامون این دغدغه روش تحلیل مضمون را انتخاب کردیم، و هیأت‌های هفتگی و دارای مخاطب عمومی را موضوع تحقیق قرار دادیم؛ لکن با مشکلات متعددی مواجه شدیم. پس موضوع و روش تحقیق را تغییر دادیم.

وی افزود: در بحث مدیریت استراتژیک چند سطح داریم: سطح مادر که همان کل سازمان است، سطح مؤسسه میانی و سطح عملیاتی. در مورد هیأت‌های مذهبی دو سطح اولش را حضرت حق مشخص کرده است؛ پس ما باید بررسی کنیم که چرا در هیأت‌های مذهبی در سطح اجرا برنامه‌ریزی استراتژیک وجود ندارد؟ به عبارت دیگر چرا دیدگاه بلندمدت منسجم در هیأت‌ها وجود ندارد؟ چه موانعی بر سر راه آن است؟

حسن‌زاده گفت: در این پایان‌نامه از مدلی استفاده کردیم که سازمان را به 12 بخش (رهبری، فرهنگ سازمانی، جو واحد کاری و...) تقسیم می‌کرد. برای این مدل پرسشنامه‌ای وجود نداشت. پرسشنامه را مطابق فرهنگ بومی هیأت‌ها تدوین کردیم و نزد ده تن از اساتید بردیم که روایی آن تأیید شود. بعدتر نیز پایایی پرسشنامه را سنجیدیم.

این هیأت‌پژوه افزود: برای ارتباط با هیأت‌ها و تکمیل پرسشنامه سراغ سازمان تبلیغات اسلامی رفتیم؛ لکن با توجه به نقصان فراوان در شناسنامه هیأت‌ها و ثبت نشدنِ بسیاری از هیأت‌های بزرگ به مشکل برخوردیم. در نهایت 240 نفر از مدیران هیأت‌های مذهبی قم را به بهانه افطاری دعوت کردیم. و بعد از افطار، پرسشنامه را میان آن‌ها توزیع کردیم. در این نشست، تک تک سؤالات را خواندیم و تبیین کردیم. در نهایت 179 پرسشنامه صحیح گردآوری شد. در این تحقیق بر اساس فرمول کوکران، باید 173 پرسشنامه تهیه می‌شد که الحمد لله چند پرسشنامه هم اضافه داشتیم.

حسن‌زاده در ادامه برخی از خروجی‌های پرسشنامه را بیان کرد: 78 درصد پاسخ‌دهندگان را آقایان تشکیل می‌دادند؛ 34 درصدِ آن‌ها بین 40 تا 49 سال سن داشتند. 34 درصد پاسخ‌دهندگان زیر دیپلم بودند. 54 درصد از آن‌ها مسئولین دائمی هیأت بودند. 31 درصد گفته بودند هیأت‌های ما در مسجد برگزار می‌شود و 19 درصد در حسینیه. 49 درصدِ هیأت‌ها نیز زمان تشکیل جلساتشان هفتگی بود.

وی در ادامه تبیین فرآیند پایان نامه افزود: در این گام موانعی برای برنامه‌ریزی راهبردی در هیأت‌های مذهبی شناسایی شد؛ و در گام بعد برای اولویت‌بندیِ این موانع از روشِ علمیِ تحلیلِ سلسله‌مراتب (AHP) استفاده کردیم. اولویت‌بندیِ موانع از دید نخبگان، به این ترتیب است: رهبری، فرهنگ سازمانی، ارزش‌ها و نیازهای فردی، محیط فرهنگی و اقتصادی، مأموریت و استراتژی، جو واحد کاری، محیط اجتماعی، کارها و نقش‌های فردی، و در آخر قوانین.

حسن‌زاده در باب محدودیت‌ها و مشکلاتِ این تحقیق به این موارد اشاره کرد: وجود نداشتنِ بانک اطلاعات الکترونیکی پیرامون هیأت‌های مذهبی استان قم، حساسیت برخی از مسئولین نسبت به موضوع مطرح شده، ممکن نبودنِ دسترسی مستقیم به مسئولین هیأت‌ها برای جمع‌آوری اطلاعات، وجود نداشتن اعتماد و توان در میان مسئولین هیأت‌ها برای پاسخ‌گویی به پرسش‌نامه، احساس نیاز نکردن به کارهای علمی در این حوزه، بدیع بودنِ کار و سابقه نداشتنِ تحقیق در هیأت‌های مذهبی در حوزه برنامه‌ریزی استراتژیک و...

در انتها حاضرین به پرسش و پاسخ پرداختند. کاظم حسن‌زاده در پاسخ به سوالی مبنی بر چراییِ عدم استقبال مسئولانِ هیأت‌ها از چنین اموری، گفت: مشکل این است که واقعاً احساس نیاز وجود ندارد. دوستان پیشنهاد دادند که رشته‌ای آکادمیک در مورد هیأت راه‌اندازی شود؛ ولی من امیدوارم موجی برای هیأت‌پژوهی ایجاد شود. به نظر من ایجادِ این موج، از تأسیس رشته مهم‌تر است. چون رشته، دستوری می‌شود؛ ولی به دنبالِ ایجادِ موج، احساسِ نیاز ایجاد می‌شود، و آن احساس نیاز خیلی مهم‌تر است.

گفتنی است نشست‌های هیأت‌پژوهی به همت جامعه ایمانی مشعر برگزار می‌شود و در آن‌ها تلاش می‌شود با عمقی پژوهشی و تحلیلی، از زوایا و ابعاد مختلف به موضوع هیأت نگاه شود.