تهران: مستند «قرارداد 19 ژوئن» روایت مذاکراتی است که یادآور «برجام» است+فیلم

به گزارش حلقه وصل، مستند «قرارداد 19ژوئن» روایتی از یک تطابق تاریخی از مذاکره ایران-آمریکا است. 

دانشجویان ایرانی در پی تسخیر سفارت آمریکا تعدادی از دیپلمات‌های این کشور را گروگان گرفتند. ماجرای مبادله این گروگان‌ها در دولت ایران تبدیل به جریان یک مذاکره طولانی مدت می‌شود. بهزاد نبوی از طرف دولت شهید رجایی سرپرست مذاکرات می‌شود. مذاکره‌ای که هنوز هم نتایج آن تمام نشده و در دادگاه بین‌المللی لاهه در جریان است.

ایمان گودرزی مستندساز جوان کشورمان این مذاکرات را سوژه جدیدترین مستندش قرار داده است. «قرارداد 19ژوئن» چیزی است که در تاریخ سیاسی ایران با نام بیانیه‌ الجزایر شناخته می‌شود. اتفاقات عجیبی در جریان این مذاکرات رخ داده است که آن را بسیار بسیار شبیه به مذاکرات برجام کرده است.

آرش فهیم منتقد سینما درباره مستند «قرارداد 19 ژوئن» که به تازگی اکرانش آغاز شده است، گفت: «قرارداد 19 ژوئن» در ژانر مستند تاریخی با گرایش سیاسی قرار دارد. این فیلم به سبک اغلب مستندهای تاریخی و سیاسی سال های اخیر، ترکیبی از تصاویر آرشیوی و مصاحبه با کارشناسان سیاسی همراه با صدای نریتور است.

وی افزود: مستند «قرارداد 19 ژوئن» در ساختاری استقرایی به بخشی حساس و چالش برانگیز از تاریخ انقلاب اسلامی می‌پردازد. به این ترتیب که در قالب اتفاقات گذشته و در آئینه تاریخ، مسئله پردامنه و پرچالش مذاکره با آمریکا را نشان داده است. موضوعی که شاید بتوان درباره آن صدها ساعت بحث کرد.

این منتقد سینما ادامه داد: مزیت مستند «قرارداد 19 ژوئن» این است که یک بحث پردامنه و حدود 40 سال تاریخ معاصر ایران را در زمانی اندک و موجز روایت می کند. ضرباهنگ تند فیلم و روایت پر فراز و نشیب آن و کوتاه بودن مصاحبه ها، کشش و جذابیت این فیلم را بالا برده است.

فهیم خاطرنشان کرد: مستند «قرارداد 19 ژوئن» از روایتی هوشمندانه برخوردار است. به طوری که به دور از هر گونه شعارزدگی و یا اغراق و تحمیل عقیده به مخاطب، محتوای مدنظر خود را مطرح می کند. نکته مهم این است که ما در مستند سیاسی چیزی به عنوان «بی طرفی» نداریم. هیچ جای دنیا و در هیچ رسانه ای نمی توان یک فیلم مستند سیاسی بی طرف را دید. اما مهم این است که یک فیلم مستند سیاسی بتواند دیدگاه یا آرمان یا نقد خود را به طور مستدل و مستند به مخاطب عرضه کند.

وی اضافه کرد: در مستند «قرارداد 19 ژوئن» نیز دقیقا همین اتفاق افتاده است. آغازگر این مستند، بیان نظرات و حرف های سیاستمداران عاشق رابطه با آمریکا است. یعنی طرح مسئله به بهترین شکل ممکن و بدون هیچ واسطه ای مطرح شده است. به این ترتیب، فیلم می تواند در همان ابتدا، توجه آن دسته از تماشاگرانی را که ممکن است با پیام اصلی فیلم مخالف هستند هم به خودش جلب کند.

این منتقد سینما با اشاره به وجود شباهت و ارتباط بین مذاکرات قرارداد 19 ژوئن و اتفاقات امروز جامعه یادآور شد: مهم ترین ویژگی مستند «قرارداد 19 ژوئن» مطابقت کامل آن با شرایط و مسائل جامعه امروز ماست. این شباهت، بیش از هر چیز به خاطر پرداختن به مناسبات میان ایران و آمریکاست. اساسا موضوع روابط یا برخوردهای میان ایران و آمریکا، همیشه مسئله روز است. اصلی ترین بحث سیاسی در ایران از کودتای 28 مرداد 1332 تا به حال، آمریکا بوده است. هر چند که گاهی این مسئله مثل دوران تسخیر سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان، برجسته‌تر می‌شود که این فیلم هم به آن مقطع می پردازد  البته در همین دوران هم با مسئله برجام مواجه هستیم.

فهیم تصریح کرد: نقطه عطف این مستند، پرداختن به ماجرایی است که شباهت زیادی به برجام دارد. قرارداد 19 ژوئن 1981 میان ایران و آمریکا که نام فیلم هم به طور مستقیم به آن اشاره دارد، اتفاقی تلخ و عبرت آموز است. درست مانند آنچه در قرارداد دیگری با عنوان «برجام» میان ایران و آمریکا اتفاق افتاد. این مستند بدون اینکه اشاره ای به برجام کند، اما به نقد مذاکرات ایران و غرب می پردازد.

وی اظهار داشت: به نظرم مستند «قرارداد 19 ژوئن» برای همه مردم مناسب است و برخلاف غالب مستندهای سیاسی که برای مخاطب خاص ساخته می شوند، مستند «قرارداد 19 ژوئن» جذابیت لازم برای مخاطب عام را دارد. به ویژه، شباهت ماجراهای فیلم با مسائل روز، می تواند موجب لذت و شگفتی مردم شود. اما اگر بخواهیم دیدن این فیلم را به گروه خاصی پیشنهاد دهیم، این گروه حتما آن هایی هستند که حل مشکلات کشور را وابسته به خارج از مرزها می دانند.

این منتقد سینما در ادامه سخنانش بیان کرد: حداقل دستاورد فیلم هایی چون «قرارداد 19 ژوئن» طرح مسئله است. یعنی این فیلم ها موضوعاتی تاریخی اما متناسب با شرایط نوین را برجسته می سازند و موجب شکل گیری بحث ها و چالش هایی پیرامون آن موضوع می شوند. اما در شرایط آرمانی، مستند تاریخی- سیاسی، کارکردی فراتر از انتشار اطلاعات خام دارد و می تواند سواد و بینش مردم را نسبت به وقایع و موقعیت های سیاسی و اجتماعی ارتقا دهد. چنین فیلم هایی چنانچه افشاگر حقایق باشند و در اختیار مخاطب انبوه قرار بگیرند، می توانند خودآگاهی مردم را بالا ببرند. به طور طبیعی، جامعه برخوردار از خودآگاهی، بصیرت و سواد تاریخی، کمتر فریب می خورد و در بزنگاه های سیاسی مثل انتخابات، تصمیم دقیق‌تری می گیرد.

فهیم به کم توجهی فیلمسازان و مستندسازان در سینما به چنین موضوعات و مستندهایی اشاره کرد و ادامه داد: ساخت مستندهای سیاسی و تاریخی هم به دانش و بصیرت بالا نیاز دارد و هم به جسارت و شجاعت. متأسفانه بخش زیادی از فیلمسازان و مستندسازان ما سواد و آگاهی بالایی نسبت به وقایع و تاریخ سیاسی کشورمان ندارند. همچنین جرأت ورود به چنین میدان هایی کمتر در بین فیلمسازان ما به خصوص در عرصه داستانی دیده نمی‌شود.

وی در همین باره افزود: خوشبختانه طی سال های اخیر و به ویژه در بین مستندسازهای جوان انقلابی، استعدادهای تازه ای ظهور کرده است که هم تسلط خوبی به تاریخ و سیاست دارند و هم جسورانه به موضوعات داغ و ملتهب می پردازند. «قرارداد 19 ژوئن» نیز نمونه ای از تلاش های این طیف از مستندسازها است.

وی در پایان سخنان خود تاریخ معاصر را زمینه بسیار خوبی برای ساخت چنین مستندهایی عنوان و تصریح کرد: تاریخ معاصر، منبع بی پایانی برای تولید مستندهایی است که می توان به واسطه آن ها، به مسائل امروز پرداخت. در همین فیلم اشاراتی به شخصیت هایی چون شهید آیت، شهید دیالمه و ... شده است. شخصیت های بزرگی که از زمان خود بسیار مترقی‌تر بودند. به نظرم این شخصیت ها سوژه های بسیار جذاب و مهمی برای تولید فیلم‌های مستند روشنگر در حوزه سیاسی و تاریخی هستند.