تهران: «جاذبه‌ی حسینی»؛ رهنمودهای رهبر انقلاب درباره اربعین و حضرت زینب(س)

سرویس مبشر صبح: همزمان با ایام اربعین و روزهای پایانی ماه صفر کتاب «جاذبه‌ی حسینی» معرفی می‌‌شود:

کتاب «جاذبه‌­ی حسینی» مجموعه‌ای است از رهنمودهای حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای(مدّظلّه‎العالی) بین سال‌های 1357 تا 1390، با محوریت تبیین شخصیّت حضرت زینب(سلام‎الله‎علیها) و گفتارهایی با موضوع «اربعین حسینی» که توسط انتشارات انقلاب اسلامی منتشر شده است.

محتوای این اثر که در واقع از کتاب برجسته و شاخص «آفتاب در مصاف» -با محوریت موضوع عاشورا و سیّدالشّهدا(علیه‌السلام)- استخراج گردیده با حال و هوای ایام اربعین و روزهای پایانی ماه صفر- که در لسان رهبر معظّم انقلاب اسلامی به‌عنوان روزهای زینب کبری(سلام‌الله‎علیها) نامیده شده- همخوانی دارد. در این نوشتار بصورت اجمالی مروری بر برخی از بخش‌های این اثر خواهیم داشت:

ویژگی‌های شخصیّتی حضرت زینب(سلام‌الله‌علیها)

بخشی از بیانات حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای(مدّظلّه‎العالی) در این کتاب مرتبط با ویژگی‌های شخصیّتی حضرت زینب(سلام‌الله‌علیها) و فلسفه اقدامات آن حضرت در دوران حیات و بخصوص پس از نهضت عاشورای حسینی است: «زینب(سلام‌الله‌علیها) می داند اگر برادرش حسین‌بن‌علی(علیه‌السّلام) را از میان این جمع بردارند، دیگر کسی نیست شایسته‌ی رهبری و سرپرستی و اداره‌ی این جامعه باشد؛ جمعی که یک سرنوشت بسیار تلخ و دشوار و پیچیده‌ای در انتظار آن است.

درعین‌حال دل به دریا میزند و نه مثل یک زن برجسته، که مثل یک مرد سرآمد با ظرفیّت علوی، مثل امیرالمؤمنین(علیه‌السّلام)، مثل پیغمبر(صلّی­الله‌علیه­ و آله) مثل خود امام حسین(علیه‌السّلام) در این حد ظرفیّت نشان می دهد و وارد این میدان بسیار پیچیده و دشوار می شود. بعد در تمام مراحل، نقش یک حکیمِ شجاعِ قدرتمندِ پرجذبه‌ی قاطع را تا آخر ایفاء می کند؛ گویی برنامه‌ای در ذهنش از پیش طراحی کرده و قدم‌به‌قدم طبق این برنامه حرکت می‌کند؛ با حوادث، غافلگیرانه مواجه نمی‌شود.

گویی از پیش، همه‌ی حوادث را پیش‌بینی کرده، دیده، برنامه‌ریزی کرده، می دانسته و برای هر حادثه‌ای پاسخش را و عمل مناسبش را در دست داشته و طبق آن ‌هم عمل می کرده است»(15/دی/65). از این منظر ارزش و عظمت حضرت زینب(سلام‌الله‌علیها) در بیان رهبر معظّم انقلاب از دو جهت قابل توجه است که این جهات مکمل یکدیگر نیز هستند. نخست؛ «ارزش و عظمت زینب کبری(سلام‌الله‌علیها) به خاطر موضع و حرکت عظیم انسانی و اسلامی او بر اساس تکلیف الهی است. کار او، تصمیم او، نوع حرکت او، به او این طور عظمت بخشید.

هر کس چنین کاری بکند، ولو دختر امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) هم نباشد، عظمت پیدا می کند. بخش عمده‌ی این عظمت از اینجاست که اوّلاً موقعیّت را شناخت؛ هم موقعیّت قبل از رفتن امام حسین(علیه‌السلام) به کربلا، هم موقعیّت لحظات بحرانی روز عاشورا، هم موقعیّت حوادث کشنده‌ی بعد از شهادت امام حسین(علیه‌السلام) را؛ ثانیاً طبق هر موقعیّت، یک انتخاب کرد. این انتخاب‌ها، زینب(سلام‌الله‌علیها) را ساخت»(22/آبان/70) و دوم اینکه؛ «عظمت زینب(سلام‌الله‌علیها) فقط صبر او نیست؛ عظمت زینب(سلام‌الله‌علیها) در جمع­شدن تمام خصوصیّات برجسته‌ی یک انسان بزرگ و شخصیّت­های عظیم تاریخ در این زن است که در این چند روز از روزهای آخر دهه‌ی محرّم تا برگشتن به مدینه که بار را تحویل داد و مسئولیت او تمام شد -در این یکی دو ماه- عظیم‌ترین حوادث را با بهترین و حکیمانه‌ترین وجهی اداره کرده است؛ او یک انسان ممتاز است. شما بین رهبران عالم، بین این شخصیّت­ های بزرگ تاریخ، بین زنان بزرگ تاریخ، چه کسی را پیدا میکنید که اینقدر عظمت از خود نشان داده باشد؟»(15/دی/65)

حضرت زینب(سلام‌الله‌علیها)؛ الگوی زنان و بنیان‌گذار بنای حفظ حوادث با ادبیات و هنر

یکی دیگر از نکات حائز اهمیّت در مورد شخصیّت حضرت زینب(سلام‌الله‌علیها) برای همه افراد و نسل‌ها قابلیت «الگو» پذیری از آن حضرت برای همه انسان‌ها است؛ « این زن است که الگوست؛ الگو برای همه مردان بزرگ عالم و زنان بزرگ عالم. انقلاب نبوی و انقلاب علوی را آسیب‌شناسی می کند؛ میگوید شماها نتوانستید در فتنه، حق را تشخیص بدهید؛ نتوانستید به وظیفه‌تان عمل کنید؛ نتیجه این شد که جگرگوشه‌ی پیغمبر سرش برروی نیزه رفت. عظمت زینب(سلام‌الله‌علیها) را اینجا می شود فهمید»(1/اردیبهشت/89) و بطور خاص آن حضرت الگویی برای بانوان است: «زن الگو می خواهد. اگر الگوی او زینب و فاطمه‌ی زهرا(سلام‌الله‌علیها) باشند، کارش عبارت است از فهم درست، هوشیاری در درک موقعیّت ها و انتخاب بهترین کارها، ولو با فداکاری و ایستادن پای همه‌چیز برای انجام تکلیف بزرگی که خدا بر دوش انسان‌ها گذاشته است، همراه باشد.

زینب(سلام‌الله‎علیها) الگوست. زینب(سلام‌الله‎علیها) زنی نبود که از علم و معرفت بی‌بهره باشد؛ بالاترین علم‌ها و صافی‌ترین معرفت‌ها در دست او بود»(22/آبان/70). در واقع از دیدگاه رهبر معظّم انقلاب نهضت حسینی و حوادث پس‌ از آن نشان داد که: «زن در حاشیه‌ی تاریخ نیست؛ زن در متن حوادث مهمّ تاریخی قرار دارد»(1/اردیبهشت/89). این تجلیل از شخصیت والای حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) در بیان حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای(مدّظلّه‎العالی) تا حدی پیش می‌رود که ایشان آن حضرت را «بنیان‌گذار حفظ حوادث با ادبیات و هنر» معرفی می‌نمایند: «به نظر من بنیان‌گذار بنای حفظ حوادث با ادبیات و هنر، زینب کبری(سلام‌الله‌علیها) است.

اگر حرکت و اقدام حضرت زینب(سلام‌الله‌علیها) نمی‌بود و بعد از آن بزرگوار هم بقیّه‌ی اهل‌بیت(علیه‌السّلام) -حضرت سجّاد(علیه‌السّلام) و دیگران- نمی بودند، حادثه‌ی عاشورا در تاریخ نمی ماند»(31/شهریور/84). بطور طبیعی این نوع نگاه به زن با دیدگاه تمدن کنونی غرب فرسنگ‌ها فاصله دارد: «زن در فرهنگ غربی، قیمت واقعی خودش را ندارد؛ برای زن، خودنمایی و جلوه­ گری و زیبایی فروشی، یک شرط حتمی شخصیّت است... میان این منجلاب فساد فرهنگی، زن مسلمان می تواند سَر بکشد؛ می‌تواند حضور خود و حقیقت خود و هویّت زن اسلامی خود را برای همه آشکار کند. امروز ما می توانیم امیدوار باشیم همچنان که یک روز اسلام توانست در چنان فضای فرهنگی فاسد و غلطی زنی مثل زینب (سلام‌الله‌علیها) را به وجود آورد، که الگو و نمونه‌ی یک انسان بزرگ است -و نه‌فقط یک زن برجسته- امروز هم تعالیم اسلام و فرهنگ اسلامی میان این جنجال غوغاگرانه ­ی جوسازانه­ ی غرب، نمونه‌ی یک زن مسلمان کامل و بزرگ را می تواند به­وجود بیاورد؛ و ما به این احتیاج داریم. امروز دنیا احتیاج دارد به اینکه زن مسلمان، هویّت و حقیقت فرهنگی خودش را نشان بدهد»(15/دی/65).

تداوم تاریخی حرکت حضرت زینب(سلام‌الله‎علیها)

رهبر معظّم انقلاب اسلامی تأثیرات نهضت حسینی و حرکت و اقدام حضرت زینب(سلام‌الله‎علیها) را ادامه‌دهنده و تداوم‌بخش نهضت‌های حق‌طلبانه و مروج دهنده مبارزه با حکومت‌های طاغوتی دانسته‌اند: «او [حضرت زینب(سلام‌الله‎علیها)] میدانست خاطره‌ی آن خون جوشنده، سیلاب شهادت و فداکاری را در طول تاریخ، در سرزمین دل انسان‌های مسلمان به راه خواهد افکند، و افکند. از روز دهم -عاشورا- این موج خروشان همچنان در طول تاریخ ادامه داشته است. بر اثر خون شهیدان، قدرت‌های طاغوتیِ بسیاری سرنگون شد. قدرت طاغوتی بنی امیّه و قدرت‌های بسیاری از بنّی عباس، با تکان شدید این طوفان بنیان­افکن ستم، بکلّی نابود و ویران شد.

حکومت‌های بسیاری در سرزمین‌های اسلامی پدید آمد و اسلام ماند تشیّع به‌عنوان رگه‌ی پُرتپش و هیجان ­آفرین اسلام باقی ماند. هرچه حکومت‌های طاغوتی در توان داشتند، کوشیدند؛ امّا از صد سال پیش تا امروز، از روزگار سیّدجمال­الدّین اسدآبادی و میرزا حسن شیرازی- آن علمای بزرگ دین- تا روزگار علمای بزرگی که جنبش مشروطیّت را پی­ ریختند، و تا روزگار میرزا کوچک خان جنگلی- آن روحانی بزرگوار، آن چریک اسلامی و آن بنیانگذار جنبش مسلحانه در ایران- و تا روزگار سیّدحسن مدرّس و شهید نوّاب صفوی و فداییان اسلام، و تا نهضت ملّی و تا لاله زار خونین پانزدهم خرداد سال1342، همه جا نبض خون حسین(علیه‌السّلام) بود که می‌تپید و قلب شهیدان بود که میزد و پیکر عظیم جامعه‌ی اسلامی را به حرکت و تلاش درمی­آورد»(10/فروردین/59). از دیدگاه مقام معظّم رهبری با پیروزی انقلاب اسلامی هرچند؛ «ما همیشه حسین(علیه‌السّلام) را گرامی می داشتیم؛ امّا ملّت ما هیچ‌وقت مثل امروز نمی توانسته ادّعا کند شیعه‌ی امام حسین(علیه‌السّلام) است. امروز روح عاشورا در سراپای ملّت ما وجود دارد»(4/مهر/64). بنابراین معظّمٌ­له تأکید دارند که: «همانطور که زینب کبری(سلام‌الله‎علیها) عصر عاشورا و شب یازدهم، میان آن همه شدّت و محنت، دست و پای خودش را گم نکرد و مأیوس نشد، ما هم امروز مأیوس نیستیم و نباید باشیم»(22/آبان/63).

«اربعین»؛ شروع جاذبه ­ی مغناطیس حسینی(ع)

فصول دوم و سوم کتاب «جاذبه حسینی» نیز به بررسی اهمیّت و ابعاد «اربعین» و «شرح زیارت اربعین» در بیانات رهبر معظّم انقلاب پرداخته است. از دیدگاه معظّمٌ ­له اهمیّت ویژه اربعین در زنده نگه‌داشتن یاد شهادت امام حسین (ع) است: «اهمیّت اربعین از کجاست؟ صرف اینکه چهل روز از شهادت شهید می گذرد، چه خصوصیّتی دارد؟ خصوصیّت اربعین به این است که در اربعین حسینی، یاد شهادت حسین(علیه‌السّلام) زنده شد؛ و این بسیار مهم است»(22/آبان/63) بنابراین؛ «اساساً اهمیّت اربعین آن است که در این روز، با تدبیر الهی خاندان پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله)، یاد نهضت حسینی(ع) برای همیشه جاودانه شد و این کار پایه‌گذاری گردید»(29/شهریور/68). در واقع از منظر رهبر معظّم انقلاب: «درسی که اربعین به ما می دهد، این است که باید یاد حقیقت و خاطره‌ی شهادت را در مقابل طوفان تبلیغات دشمن زنده نگه داشت. اگر در مقابل تبلیغات دشمن، تبلیغات حق نبود و نباشد، دشمن در میدان تبلیغات غالب خواهد شد. میدان تبلیغات، میدان بسیار عظیم و خطرناکی است»(29/شهریور/68).

از دیدگاه حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای(مدّظلّه‎العالی) مسئله آمدن اهل‌بیت بر سر مزار سیّدالشّهدا (علیه‌السلام)، در حقیقت امتداد حرکت عاشورا بوده است: «با این کار خواستند به پیروان حسین‌بن‌علی(علیه‌السلام) و دوستان خاندان پیغمبر و مسلمانانی که تحت تأثیر این حادثه قرار گرفته بودند، تفهیم کنند که این حادثه تمام نشد؛ مسئله با کشته شدن، دفن کردن و اسارت گرفتن و بعد رها کردن اسیران خاتمه پیدا نکرد؛ مسئله ادامه دارد.

به شیعیان یاد دادند اینجا محل اجتماع شماست؛ اینجا میعاد بزرگی است که با جمع شدن در این میعاد، هدف جامعه‌ی شیعی و هدف بزرگ اسلامی جامعه‌ی مسلمانان را باید به یادِ هم بیاورید. تشکیل نظام اسلامی و تلاش در راه آن، حتّی در حدّ شهادت، آن هم با آن وضع؛ این چیزی است که باید از یاد مسلمانان نمی رفت و خاطره‌ی آن برای همیشه زنده می ماند. آمدن خاندان پیغمبر، امام سجّاد(علیه‌السلام) و زینب کبری(سلام‌الله‎علیها) به کربلا در اربعین، به این مقصود بود. لذا شما نگاه میکنید، زیارت اربعین یکی از پرمغزترین و پر مضمون­ترین زیارت‌هایی است که برای ائمه(علیه‌السلام) ذکر شده است»(24/مهر/66). و در نهایت اینکه امروز و در ایام اربعین حسینی و روزهای پایانی ماه صفر کربلا مملو از انسان‌هایی است که از همه جای دنیای به زیارت امام حسین (ع) آمده‌اند: «آنجا[کربلای معلی]کعبه‌ی دلهاست.

همان نقطه‌ای که روزی تصّور میشد همه‌چیز در آنجا دفن شد؛ اصالت‌ها، حقیقت‌ها، ارزش‌ها، و همه‌ی جلوه‌های اسلامِ نابِ پیغمبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) از میان رفت و تمام شد، امروز ببینید چطور دل‌های مردمِ دنیا را به خودش جذب کرده است! این، نه به‌صورت ایمان و باور، بلکه به‌صورت عشق است. از ایران، عربستان، هندوستان و از اقطار عالم، انسان‌هایی با اشتیاق به آنجا می روند. پس معلوم میشود که دست‌های مادّی، هیچ وقت نمی توانند اصالت ها را دفن کنند. اگر مردمی، ضعیف و بی‌عرضه باشند و جلوی چشم آنها اخفاء و کتمانی انجام گیرد، انسانهایی را برمی‌انگیزد، که خواهند توانست از آن اصالت ها استفاده کنند»(23/آبان/78).

مستندسازی و ارجاع بیانات معظّمٌ­ له به کتب مختلف -برای مطالعه بیشتر مخاطبان علاقمند- و همچنین وجود فهرست تفصیلی مناسب از نکات قوت کتاب «جاذبه‌ی حسینی» است. بطور خاص در ایام اربعین حسینی و روزهای پایانی ماه صفر مطالعه این اثر کم‌حجم -حدود 100 صفحه ­ای- اما پرمحتوا به خوانندگان و زائران اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) توصیه می‌شود.