بررسی عوامل انحطاط فرهنگی و اخلاقی غرب در عصر روشنگری

به گزارش حلقه وصل، یکی از مواردی که جامعه ما را از دیگر جوامع به خصوص جوامع اروپایی تمیز می‌دهد؛ پایبندی حداکثری مردم و حکومت به دین و دستورات دینی است. اسلام به‌عنوان یک دین کامل برای تمام شئون زندگی انسان برنامه‌های جامع و کامل داشته و همین دستورات است که باعث شده است جوامعی که به دستورات دین مبین اسلام به خوبی عمل کرده‌اند، از انحطاط فرهنگی و اخلاقی دور بمانند.

همان‌طور که واضح است، به بهانه آزادی و دموکراسی، جوامع مختلف و به‌ویژه جوامع غربی روز به روز به انحطاط اخلاقی و فرهنگی پیش می‌روند و علاوه بر آن سعی دارند با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام می‌دهند و جنگ نرمی که علیه کشورهای اسلامی و به خصوص ایران راه انداخته‌اند، به این کشورها نیز نفوذ کنند.

در خصوص بررسی علل و عوامل این موضوع و جنگ‌های رسانه‌ای دشمن، لازم است که با استفاده از نظرات صاحب‌نظرات علمی و دینی به صورت ریشه‌ای به این موضوع بپردازیم و به این نکته نیز باید توجه داشت، در جنگ روانى و جنگ نرم، دشمن به سراغ سنگرهاى معنوى مى‌‌آید که آنها را منهدم کند.

به همین علت در ابتدای بحث مصاحبه‌ای داشتیم با حجت الاسلام دکتر مسعود آذربایجانی؛ از اساتید حوزه علمیه و عضو شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ عضو کارگروه روانشناسی و علوم تربیتی این شورا. وی دانش‌آموخته حوزه علمیه قم و فارغ التحصیل‌ دانشگاه تربیت مدرس در مقطع دکتری در رشته فلسفه دین است و تاکنون آثار زیادی از جمله اخلاق اسلامي ، روانشناسي اجتماعي با نگرشي به منابع اسلامي، معرفي مقياس‌هاي ديني، مباني نظري مقياس‌هاي ديني، درآمدي بر روانشناسي ديني و ...در حوزه‌ روان‌شناسی اسلامی نگاشته است.

قائم مقام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار حلقه وصل، با اشاره به اینکه در قرون اخیر همیشه دو گونه تعارض در میان جوامع بشری مطرح بوده است گفت: تاریخ نشان می‌دهد که همیشه میان علم و دین و مقوله‌های اجتماعی و دین، تعارض و اختلاف بوده است.

این ابهام توسط معارضین مطرح شده است که «مسیحیت بیشترین چالش‌ها را با پروسه روشنگری داشت و ادیان دیگر مانند اسلام یا یهودیت، چندان در معرض اصطکاک‌های محسوس نبودند. اما امروز پس از گذشت صدها سال از زمان حیات گالیله، اندیشه ضد روشنگری از قالب‌های دیگر دینی و این بار از قالب اسلامی آن احیا شده است»؛ وی با تأکید براینکه غربی‌ها سابقه طولانی در نگاه تنگ نظرانه و جمود در آموزه‌های دینی داشته‌اند گفت: اسلام به‌عنوان یک دین مترقی همیشه نگاه روشن و جامع به یافته‌های علمی و اندیشمندان دارد.

حجت الاسلام آذربایجانی با عنوان این مطلب که انعطاف عصر روشنگری به مقوله‌های اجتماعی بوده است گفت: مسیحیت بعد از دوره رنسانس به تدریج محو مقتضیات جامعه شد و در سطح وسیعی با خواسته‌های بشری سازگاری کرد.

این پژوهشگر حوزه علوم انسانی با طرح این موضوع که هرجامعه بافت و شکل خود را دارد اظهار داشت: قرار نیست که جوامع در مقابل تغییرات کم و بیش دنیا واکنش یکسان و مشابه داشته باشند و هر مقوله‌ای در هر جامعه‌ای می‌تواند بازخورد و تعریف جداگانه‌ای رقم بزند.

مؤلف«روانشناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز» با تأکید براینکه تأثیرگذاری در جامعه به قدرت علمی – سیاسی بستگی دارد گفت: مسلمانان در قرن 4 و 5 هجری از لحاظ علمی پیشتاز بودند و می‌توانستند مطابق آن خواسته‌ها مختلف را به مردم عصر خود تزریق و حتی تحمیل کنند.

حجت الاسلام آذربایجانی با بیان اینکه در حال حاضر تکنولوژی‌های روز دنیا در اختیار غربی‌هاست افزود: به همین دلیل آنها می‌توانند در مقوله‌های اجتماعی به‌ویژه در عرصه فرهنگی اندیشه‌ها و روش‌های خود را بر ما تحمیل کنند.

وی با بیان اینکه هر پیشرفت و تکنولوژی که با نیاز بشری سازگار است را باید بپذیریم افزود: غربی‌ها در قرون وسطی به دلیل تعصبات دینی بسیاری از نوآوری‌ها و پیشرفت‌های علمی را نمی‌پذیرفتند و باعث رکود و جمود در جامعه خود شدند.

قائم مقام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه فواید عصر روشنگری برای همه بشریت بود اظهار داشت: بسیاری از پیشرفت‌های علمی و دست‌یابی به تکنولوژی‌های روز و روش درست زندگی کردن حاصل کوچ بشر از زندگی تحجر آمیز قرون وسطی به دوره رنسانس است.

مطلبی که اینجا مطرح است، تحلیلگران غربی بیان می‌کنند که: «هنوز پس از سیصد و اندی سال، عصر روشنگری برای برخی مدعیان اسلام تاریک مانده است؛ به نحوی که آن را «نقطه آغاز خروج خدا از زندگی انسان» دانسته و به این ترتیب با اصل پرسش و استفهام و یافتن پاسخ علمی از طریق سؤال و جواب و انتقاد برای پدیده‌های این جهانی مخالفت می‌کنند»؛ وی با تاکید براینکه دعوای میان پیشروان عصر روشنگری با کلیسا و طرفداران آن بود گفت: اینکه برخی از منتقدان و معارضان معتقدند اسلام با نوآوری‌های دنیای متجدد سازگار نیست به این دلیل است که آنها نمی‌دانند و یا بهتر بگوییم نمی‌خواهند بپذیرند اسلام به‌عنوان یک دین فطری، هرچه را که با نیاز و فطرت بشر سازگار است می‌پذیرد و بر خواست و هوس‌های ریز و درشت بشر حرکت نمی‌کند.

آذربایجانی با اشاره به اینکه غربی‌ها بعد از دوره رنسانس به دین حداقلی و سازگار با خواسته‌های بشری مقید شده‌اند اظهار داشت: از نظر آنها دین ابزاری است در دست خواسته‌ها و منطق بشری و باید با دل‌مشغولی‌هایی که بشر برای خود درست می‌کند سازگار باشد.

استاد حوزه و دانشگاه با تأکید براینکه مسلمانان از دستاوردهای خوب عصر روشنگری بهره لازم را برده‌اند گفت: یکی از دلایلی که غرب توانسته از لحاظ فرهنگی بر مسلمانان چیره شود تبلیغات وسیع رسانه‌ای است.

وی با اشاره به اینکه غربی‌ها خوب می‌توانند برای خواسته‌های خود سر و صدا کنند افزود: نفوذ رسانه‌ای در کنار قدرت علمی و سیاسی‌شان باعث شده تا آنها بتوانند بسیاری از عناصر ناپخته و نادرست فرهنگی خود را برما تحمیل کنند.

حجت‌الاسلام آذربایجانی نامه مقام معظم رهبری به جوانان اروپایی و آمریکای شمالی را یک واکنش بسیار هوشمندانه به جوسازی‌های رسانه‌ای غربی‌ها دانست و بیان داشت: اگر بتوانیم در مسیر الگوسازی مفاهیمی متناسب با جامعه خودمان جایگزین مفهوم توسعه کنیم، مثل تکامل، تعالی و یا استکمال آن وقت ضرورتی وجود ندارد که خودمان را در چارچوب و قالب تعریف پیشرفت و توسعه نگه داریم که بعد مجبور به جبران معضلات آن باشیم.

اگر می‌خواهیم یک الگوی منحصربه‌فرد بومی داشته باشیم در درجه اول باید مفهوم‌شناسی کنیم، یعنی به دنبال پاسخ دادن به این پرسش باشیم که ما از پیشرفت چه می‌دانیم و به چه معنایی از آن تعریف می‌کنیم.

عضو هیئت علمی گروه روانشناسان پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه نباید در برابر تمام مظاهرغربی‌ها سر فرود آوریم بیان داشت: عوامل مختلفی دست به دست هم می‌دهند تا خودباختگی در برابر عناصر پیشرفت و توسعه غربی در جامعه و در میان افراد به وجود آید، اما یکی از مهم‌ترین عوامل این اتفاق این است که ما از جهت معرفتی از کاروان علم هم در علوم طبیعی و هم در علوم انسانی و اجتماعی عقب مانده‌ایم و وقتی این علوم ارائه می‌شود، چون برای ما تازگی دارد مجذوب آن می‌شویم و در نهایت یک نوع احساس خودباختگی نسبت به آن ایجاد می‌شود..

حجت الاسلام آذربایجانی با بیان اینکه همیشه مقوله‌های مادی روی بشر تأثیرگذاری بهتری دارند گفت: چون غربی‌ها همه چیز را برای این دنیا و برای اهالی دنیا می‌خواهند لذا هرچیز که خوشایند بشر باشد می‌پذیرند و انسان را به ظواهرلذت بخش دنیا تشویق می‌کنند.

وی افزود: برای همین است که سبک زندگی غربی طرفدار زیادی پیدا کرده و با تبلیغات کاذب سردمداران استکباری بر سبک زندگی مطلوب غلبه کرده است.