
به گزارش حلقه وصل بنیاد خیرین انصارالقرآن تشکلی فرهنگی، مردمی، غیرسیاسی، غیرانتفاعی و عامالمنفعه است و هدف کلی آن توسعه تربیت قرآنی در جامعه کودک و نوجوان کشور از طریق جریانسازی اجتماعی و فراهم کردن امکان مشارکت و نقشپذیری آحاد جامعه برای ایجاد فرصت و امکان آموزش و تربیت قرآنی کودکان و نوجوانان بخصوص برای مناطق محروم و حمایت از مؤسسات قرآنی است. این بنیاد در راستای تشکیل جبهه مردمی حمایت از آموزش و گسترش معارف قرآن مجید اقدام به تدوین برنامه راهبردی بلندمدت کرده و در این چارچوب، طرحها و برنامههای متعددی را در قالب وقف، ثلث مال، نذر فرهنگی، حمایت مستقیم حامیان از آموزش قرآنآموزان یا مؤسسات قرآنی مناطق محروم، مشارکت متنوع عمومی و استفاده از فضای مجازی پیشبینی کرده تا علاقهمندانِ نشر معارف و فرهنگ کلامالله مجید بتوانند در این امر الهی مشارکت کنند. یکی از طرحهای جدیدی که بنیاد طراحی و در حال اجرای آن است، طرح «آیات رویش» است.
در ادامه با علیرضا چگینی، یکی از اعضای اصلی بنیاد خیرین انصارالقرآن در خصوص چیستی و میزان استقبال مردم از طرح آیات رویش به گفتوگو نشستیم. این گفتوگو را میخوانید.
***
آقای چگینی! اطلاعاتی که ما از طرح آیات رویش بنیاد خیرین انصارالقرآن داریم خیلی اندک است و فقط کلیتی از این طرح را میشناسیم. لذا شما این طرح را برای ما تشریح بفرمایید و به مخاطبین ما بگویید که این طرح از کجا شروع شد و الان در چه مرحلهای قرار دارد؟
طرح آیات رویش یک طرح تربیتی آموزشی برای کودکان و نوجوانان با مشارکت عمومی جامعه است که برای اولین بار در کشور توسط بنیاد خیرین انصارالقرآن طراحی شده و در حال اجرا است. این طرح در حال حاضر در مراحل اولیه کار قرار دارد و میشود گفت که طرح آیات رویش هنوز طفل نوپاست و انشاءالله با حمایت مردمی رشد کرده و فراگیر خواهد شد. بنیاد خیرین انصارالقرآن بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری مبنی بر اهمیت و ضرورت کار فرهنگی مدتی بود که فکر میکرد چگونه میتوان یک جریان مردمی را در حمایت از توسعه فرهنگ قرآنی ایجاد کند تا با ایجاد یک جریان اجتماعیِ فراگیر، مردم را برای حمایت از قرآن پای کار بیاورد. ضرورت پای کار آوردن مردم هم از این جهت بود که قرآن در بین مردم ما از حرمت، احترام و جایگاه ویژهای برخوردار است. مردم ما حسی نسبت به قرآن دارند که اگر این حس از طریق تبیین کارکردهای فردی و اجتماعی کلام خدا تحریک شود، میتواند سرمایه و ظرفیت بسیار خوب و ارزشمندی برای ترویج معارف قرآنی باشد. با این نگاه چند سالی است که به فکر طراحی و اجرای این طرح بودیم. از طرفی اقتصاد قرآن در کشور ما بسیار ضعیف است. تقریبا تمام موسسات قرآنی برای ادامه کار با مشکلاتی روبهرو هستند. در بحث بودجه هم دولتها و به تبع آن وزرا و مسئولان ذیربط که دچار تغییر میشوند، تخصیص منابع مالی از طرف دولت هم دچار نوسان میشود. برخی از دولتها منابع تعریف شده را تخصیص میدادند، برخی دیر یا کم تخصیص میدادند یا اصلا نمیدادند که عموما ناشی از عدم نگرش راهبردی به نقش تعالیم قرآن در هدایت و سلامت جامعه است. تمام اینها برای هدفگذاری و برنامهریزی در حوزه قرآن مشکلاتی را به وجود میآورد و نمیشود روند جامعی برای حرکت قرآن در جامعه تعریف کرد. لذا از همان ابتدا هم همت بنیاد خیرین انصارالقرآن بر این قرار داشت که بتواند حلقهوصلی بین علاقهمندان و آحاد جامعه با برنامههای قرآنی باشد. ما در این حرکت دنبال این نبودیم که فقط تعدادی از متدینین عزیز و نیکوکار را پیدا و پولی از آنها بگیریم و خرج قرآن کنیم، بیشتر به دنبال این بودیم که مردم در سبد هزینه زندگی خود سهمی برای قرآن قائل شوند و به هر اندازه که میتوانند در ترویج قرآن مشارکت کنند و حس تعلقشان به قرآن تقویت شود. این تعلق میتواند هم در خانوادههایی که به این طرح کمک میکنند، زمینههای فرهنگیِ قرآن را توسعه دهد و هم در جامعه کودکان، نوجوانان و جوانانی که با این نوع حمایتها از قرآن بهرهمند میشدند، بهنوعی به این جریان عظیم فرهنگی اجتماعی متصل میشوند.
مگر موسسات قرآنی فعال در سطح کشور این نیاز را پوشش نمیدادند؟
ما موسسات قرآنی زیادی در کشور داریم، ولی متاسفانه به لحاظ اینکه اقتصاد حوزه قرآن قوی نیست بسیاری از اینها همواره دچار مشکل هستند. لذا یا تعطیل شدند یا اینکه دارند به سختی به فعالیتهایشان ادامه میدهند. این درصورتیاستکه میدانیم این موسسات از مهمترین ارکان فرهنگ و هنر جامعه اسلامی و یکی از سنگرهای مستحکم مقابله با تهاجم فرهنگی هستند و بقای مفاهیم و معارف قرآن در جامعه در گرو حیات و توسعه این موسسات است. تصمیمگیران کشور اگر بخشی از منابعی که صرف پیشگیری از آسیبهای اجتماعی میکنند، صرف این حوزه کنند یقینا نتایج بسیار چشمگیری به دست میآوردند. بدیهی است که هر چه این موسسات ضعیف شوند، طبیعتا نمیتوانند نقش و اثر خودشان را در ارتقای سطح فرهنگ و سلامت جامعه داشته باشند. روی این حساب بنیاد خیرین انصارالقرآن در کنار تربیت قرآنی کودکان و نوجوانان، یکی از اهداف و چهارچوبهای خودش را حمایت از موسسات قرآنی تعریف کرده است و بخشی از طرح آیات رویش هم به حمایت مستقیم حامیان از این موسسات در هر نقطهای از کشور که بخواهند اختصاص یافته است.
آقای چگینی! مشخصا وارد چگونگی و اهداف برگزاری طرح آیات رویش شویم و برای ما بفرمایید که این طرح با چه هدفگذاری و به چه شکلی در حال انجام است؟
یکی از مهمترین طرحهایی که ما در بنیاد خیرین انصارالقرآن تعریف کردیم، طرح «آیات رویش» است. جامعه هدف طرح آیات رویش از نظر تربیت قرآنی تمام کودکان و نوجوانان کشور با تاکید بر مناطق محروم است. جامعه هدف در حوزه خیرین هم تمام مردم خیراندیش، نیکوکار و فرهنگدوست کشورمان با هر بضاعت مالی و فکری است. مجری برنامههای قرآنی بنیاد موسسات قرآنی سراسر کشور هستند که پس از طی مراحل آموزش و نحوه تدریس طرح آیات رویش با بنیاد همکاری میکنند. در واقع بنیاد راسا کار آموزشی نمیکند و فقط در زمینه تولید محتوا و مدیریت کلان فعالیتها بر اساس اهداف خودش فعال است. هدفگذاری طرح آیات رویش از نظر فرهنگی هم این است که بتواند یک تربیت قرآنی را به جامعه هدف منتقل کند؛ یعنی ما صرفا دنبال این نیستیم که به کسانی که در برنامههای آموزشی ما شرکت میکنند قرآن آموزش دهیم، صرفا دنبال این نیستیم که روخوانی، قرائت و حفظ و اینها را یاد دهیم... ما به دنبال این هستیم که با استفاده از بستر آموزش قرآن از طریق مدل آموزش جامع آیات رویش، افراد را تربیت قرآنی کنیم، شخصیت افراد را شخصیت قرآنی کنیم. به دنبال این هستیم قرآنآموزها معیارهای دینی و قرآنی را بشناسند، با مصادیق روز پیامها و هدایتهای قرآنی در زندگی آشنا شوند، آنها را حس و باور کنند و حتیالمقدور بتوانند در سبک زندگی خود از اینها پیروی کنند.
برای رسیدن به این هدف چه برنامههای عملیاتی و اجرایی تعریف کردید؟
در بنیاد پس از تدوین مبانی نظری طرح آیات رویش، از اساتید قرآنی صاحبنظر و باتجربه در آموزش و تربیت در کشور دعوت شد و با مشارکت و همفکری این عزیزان، مدل کاربردی طرح آموزش جامع، همراه با محتوای مورد نیاز منطبق با اهداف طرح تدوین شد. البته طی این مراحل به لحاظ مدلسازی و تولید محتوا زمان زیادی را به خود اختصاص میدهد اما با همت دوستان کار نهایی شد. آموزش جامع بهطور کلی عبارت است از آموزش همزمان حفظ، قرائت و مفاهیم قران کریم که طی این مسیر حداقل دو سال طول میکشد. انتظار ما این است که قرآنآموزان عزیز بعد از اتمام دورهشان ضمن آشنایی با مبانی و الگوهای اخلاقی، منش و فرهنگ قرآنی و انشاءالله برخورداری از شخصیت قرآنی، بتوانند قاری خوبی هم باشند و حداقل روخوانی مسلطی داشته باشند. همچنین بتوانند مفاهیم و پیامهای قرآنی را دریافت، تحلیل و به دیگران منتقل کنند و حافظ تعدادی از جزءهای قرآن مجید هم باشند و چنانچه در هریک از این رشتهها استعداد خوبی داشته باشند میتوانند به بالاترین سطح قرائت، تدبر و حفظ قرآن هم برسند. بویژه قرآنآموزان مستعد و نخبه که پس از شناسایی، از دورههای تکمیلی و تخصصی خاص بهرهمند میگردند. ما در طرح آیات رویش به دنبال این هستیم که قرآنآموزها در سایه این مدل آموزشی به توانمندی شخصیتی هم برسند. اعتقادمان هم بر این است که شخصیتی که با معیارها و ارزشهای قرآنی پرورش پیدا میکند یک شخصیت خدامحور، ولایتمدار، با اعتماد به نفس، مهربان، مستقل، قوی، سخاوتمند، شجاع، متواضع، غیرتمند، موحد و صادق و سایر معیارهای اخلاقی در قرآن خواهد بود.
آقای چگینی! فرمودید که مخاطب اصلی طرح آیات رویش، نوجوانان و جوانان سراسر کشور با اولویت مناطق محروم است. برای شناسایی بچههای محروم چه تدابیری اندیشید تا راحتتر این بچهها را تحت پوشش طرح قرار دهید؟
دراین طرح، ابتدا کار را برای کودکان محروم تعریف کردیم زیرا این عزیزان به عنوان بخشی از سرمایههای انسانی کشور از امکانات پرورشی کمتری برخوردارند. از طرفی به لحاظ محدویتهای اقتصادی نسبت به سایرین از نظر فرهنگی آسیبپذیرترند بخصوص عزیزانی که در حاشیه شهرها زندگی میکنند. براین اساس طرح را به معاونت فرهنگی کمیته امداد پیشنهاد دادیم و توافق کردیم کودکان تحت حمایت این نهاد مقدس را در کشور تحت پوشش طرح آیات رویش بیاوریم. در مقدمه بنیاد یک دوره آزمایشی برای بچههای سوم تا ششم ابتدایی تحت حمایت کمیته امداد در 11 نقطه محروم استانهای تهران، کرمان، هرمزگان، خوزستان، کرمانشاه و کردستان به اجرا گذاشت. الحمدلله جواب خیلی خوبی هم گرفتیم و الان تازه مرحله اول طرح به اتمام رسیده است و وارد مرحله دوم شدیم. با توجه به موفقیت طرح در مرحله آزمایشی، اجرای طرح برای کودکان تحت حمایت امداد در سطح ملی نیز آغاز شده است.
کلاسها به چه شکل برگزار میشود؟
در فصل تابستان در هر هفته سه جلسه برگزار میشود و در سایر فصول سال در روزهای پنجشنبه دو جلسه کلاس برگزار میکنیم. محتوای جلسات را هم خودمان تولید کردیم.
مربیان چگونه انتخاب میشوند؟
از آنجایی که مدل آموزش جامع، آموزش همزمان قرائت، مفاهیم و حفظ با رویکرد تربیت قرآنی است مدرسان و مربیان باید مهارت لازم را بر مبنای محتوای تولیدشده داشته باشند. بنابراین مربیان و مدرسهای طرح را هم خودمان آموزش میدهیم؛ یعنی اگر مربی یا مدرسِ قرآنی بخواهد محتوای ما را آموزش دهد حتما باید در دورههای روش تدریس ما شرکت کند تا بتواند علاوه بر آشنایی با محتویات و نحوه آموزش، مصداقهای اخلاقی و رفتاری قرآن را بهروز برای بچهها ترسیم و معرفی کند.
روش همکاری با موسسات سطح کشور به چه شکل است؟
ما خودمان موسسه نداریم و با موسسات مردمی که مورد تایید ما هستند، قرارداد میبندیم و کلاسهایمان را در این موسسات برگزار میکنیم. به مربی این موسسه روش تدریس طرح را آموزش میدهیم و موسسات و مربیان هم واقعا استقبال میکنند. در خصوص موسسات باید این نکته را هم بگوییم که هدف ما این است که موسسات قرآنی مناطق محروم را فعال و احیا کنیم. انرژی زیادی صرف ایجاد این موسسات شده است. این انرژی وجود دارد و نیاز به منابع مالی و امکانات است تا به حرکت دربیاید. وقتی ما چنین طرحها و فضاهایی را برایشان ایجاد میکنیم، هزینههایش را میدهیم و مربیاش را آماده میکنیم، آنها هم استقبال میکنند. به نظرم فینفسه خود احیای این موسسات، کار خیلی مهمی است.
بپردازیم به مسئله حامیان مالی طرح. این حامیان چگونه شناسایی میشوند و نحوه تعامل شما با آنها چگونه است؟
حامیان، اصلیترین بخش کار ما هستند و همه کاری که ما انجام میدهیم با حمایت حامیان و خیرین است. موفقیت و حیات طرح آیات رویش بسته به مشارکت حامیان است؛ یعنی کسانی که باید حمایت مالی از طرح داشته باشند. این خیلی مسئله مهمی است، زیرا این طرح صددرصد مردمی است و هیچ منبع مالی دولتی و غیرمردمی ندارد. در پایگاه نمایشگاه قرآنمان برای حمایت از طرح آیات رویش فراخوان دادیم و به مردم اعلام کردیم که این طرح ماست و هر کس که میخواهد، بیاید و حمایت کند. واقعا استقبال بسیار خوبی صورت گرفت. نگاهمان هم به همه گروههای جامعه بود؛ یعنی کسانی که همیشه در کنار و همراه انقلاب بودند و اعتقادات قویتری نسبت به مباحث دینی دارند. ما متعهد شدیم که در قبال پولی که آنها واریز میکنند گزارش عملکرد و پیشرفت پروژههای قرآنیمان را به آنها بدهیم. در حال حاضر مشکل ما این است که چگونه بتوانیم این طرح را به سطح جامعه معرفی و حامی مالی جذب کنیم. الان کانال تلگرامی، اینستاگرام و در سایر شبکههای اجتماعی صفحات مختلف ایجاد کردیم. سازوکار پرداخت الکترونیکی هم در سایت و هم در کانال تلگرامی تعبیه کردیم و در حال انجام کارهای تبلیغاتی مختلف هستیم. از همه مردم عزیز با هر بضاعتی برای مشارکت در این طرح استقبال میکنیم. امیدواریم که ماه مبارک رمضان بتوانیم کاستیهای اجرای طرح را جبران کنیم و حامیان مالی طرح را توسعه دهیم. در طرح آیات رویش علاوه بر امکان حمایت مستقیم حامیان از قرآنآموزان هر کسی مایل باشد میتواند بخشی از نیازهای مالی و امکانات موسسات قرآنی را بطور مستقیم و بیواسطه تامین کند؛ یعنی خیرین میتوانند هزینههایی از قبیل احداث، تعمیر، هزینههای جاری و اجارهای موسسات قرآنی را تامین کنند. یکی دیگر از اهداف ما از تعریف این سازوکار هم این بود که بتوانیم پیوندی بین مردم و موسسات برقرار کنیم. بخش دیگری از حمایتهای مالی خیرین هم به این شکل است که افراد تحت عنوان کمکهای عمومی ماهیانه هر چقدر که در توانشان است به طرح آیات رویش کمک کنند. اینها دیگر بهطور مشخص قرآنآموز انتخاب نمیکنند و خودشان هر چقدر که در توانشان است برای توسعه قرآن کمک میکنند.
تا الان چه تعداد قرآنآموز را تحت پوشش قرار دادید؟
نزدیک به 660 نفر در حال گذراندن دوره هستند. اخیرا هم تغییراتی در توافقمان با کمیته امداد داشتیم و قرار بر این شده که در مقدمه اجرای سراسری طرح برای بچههای تحت حمایت امداد ابتدا کلیه شهرستانهای هر هشت استانی که آزمایش کردیم، تحت پوشش این طرح قرار دهیم. با اجرایی شدن این توافق، هزاران کودک تحت پوشش طرح تربیتی آموزشی آیات رویش قرارمیگیرند. فقط مشکل ما از افزایش تعداد قرآنآموزها تامین هزینههای مالی آنهاست که با توجه به محدودیتهای کمیته امداد به دنبال دریافت کمکهای مالی و تامین منابع مالی طرح هستیم. به دنبال این هستیم که فرهنگسازی کنیم تا پیوند میان قرآن و مردم وسیعتر و عمیقتر شود. مردم ما بدانند که قرآن، مربوط به حکومت نیست بلکه برای همه ماست و خیلی حق به گردن مردم دارد و ما باید در جامعه با ترویج آموزههای قرآنی و روکردن به فرهنگ قرآن، حقش را ادا کنیم. ما واقعا به حمایت مردم از قران و طرح آیات رویش ایمان داریم. وقتی در 15 روز نزدیک به 2000 نفر برای حمایت از این طرح ثبتنام کردند خود ما غافلگیر شدیم. این استقبال حاکی از این است که مردم ما محکم پای کار حمایت از قرآن ایستادهاند. اینها نشانه این است که اگر این طرح به حول و قوه الهی در جامعه و برای عموم مردم مطرح شود، خیلی راحت مورد حمایت قرار میگیرد و میتواند عملیاتی شود.
آقای چگینی! چگونه میتوان تربیت قرآنی را منتقل کرد و آموزش داد؟ من وقتی به عنوان یک مخاطب بیرونی نگاه میکنم میبینیم که این کارِ دشواری است.
من در ابتدا به این نکته اشاره کنم که برنامههای خدمات اجتماعی ما در این 40 سال پس از انقلاب به بخش سختافزاری افراد جامعه یعنی تامین نیازهای مادی خیلی توجه کرده است و به بُعد نرمافزاری افراد یعنی از نظر فکری و فرهنگی به اندازه نیازهای مادی توجه نشده است. لذا طبیعی است که بخشی از این افراد در تراز اسلام و نظام تربیت نشوند. چون ما از فکر، فرهنگ، دین و دیندار بودن محرومین به اندازه کافی حمایت نکردیم. البته منظورم این نیست که هیچ کاری نشده، ولی این کارها کافی نبوده است. چنین هدفی نبوده که در کنار پرورش جسم، از نظر فکری و فرهنگی هم پرورش یابند. ما خیلی امیدواریم که طرح آیات رویش در زمینه پرورش ذهن قرآنآموزها موفق باشد. اما در پاسخ به سوال شما باید بگویم که ما برای اینکه بتوانیم تربیت قرآنی را منتقل کنیم اول باید مفاهیم قرآنیِ تربیت را محسوس و ملموس کنیم؛ یعنی باید بین ذهن و فکر قرآنآموز با مفاهیم رابطه برقرار کنیم و با ارائه مصادیق به پیامهای قرآنی عینیت ببخشیم تا بر اساس هدایت حضرت علی(ع) که میفرمایند: «قلب کودک مانند زمین خالی است که هر بذری را در آن بریزند، رشد خواهد کرد» بتوان بذر تربیت قرآنی در وجود این عزیزان کاشت. البته این کار بسیار دشوار و همراه با پیچیدگیهای تربیتی خاص خودش است و معتقدیم که عرصه تربیت و آموزش قرآنی عرصهای نیست که بتوان رهایش کرد.
به عنوان سوال پایانی، از صحبتهای شما متوجه شدم که نگرانی شدیدی بابت تامین هزینههای اجرایی شدن طرح داشتید و با توجه رویکردی هم که بابت تامین این هزینهها اتخاذ کردید، نوع فعالیت آینده شما در جذب یا دفع خیرین میتواند خیلی تاثیرگذار باشد؛ یعنی همانطور که اشاره کردید مردم نسبت به گسترش قرآن دغدغه دارند و در اولین فراخوان شما هم استقبال خوبی کردند ولی اگر در آینده، خروجی ملموسی از کمکهایی که میکنند نبینند حتما در کمکهای خود تجدیدنظر خواهند کرد. شما برای اینکه اعتماد خیرین را حفظ کنید چه تدبیری اندیشیدید؟
ما هم به این نکته واقفیم. همه ما فردای قیامت از قرآن انتظار شفاعت داریم پس نباید کاری کنیم که شرمنده باشیم. امیدواری ما اول به لطف خدا است و بعد اینکه بتوانیم با مردم رفتار صادقانهای داشته باشیم. به مردم هم گفتیم که شما مشارکت کنید ما به شما گزارش کار میدهیم تا خودتان حس کنید که با پول شما چه کارهایی انجام شده است. سیستم تازه ارتباطی هم راهاندازی کردیم و برای هر حامی یک پشتیبان قرار دادیم. وظیفه این پشتیبان این است که حداقل سه ماه یکبار با حامی تماس بگیرد و گزارشی از مجموعه کلاسهایی که تشکیل شده به او بدهد. علاوه بر این در بروشورها و کتابچههایی کلیت مراحل مختلف طرح را آماده و در اختیار حامیان قرار دادیم. پشتیبانان، نظرات و راهنماییها و انتقادات حامیان را به ما انتقال میدهند. پشتیبانان حامیان کسانی هستند که بین میدان فعالیتهای قرآنی و حامی قرآنی رابطه برقرار میکنند، گزارش میدهند و نظرات آنان را میگیرند. اولین سری گزارشدهی ما به حامیان آماده و ارسال شد. علاوه بر این حامیان در صورت تمایل میتوانند از محل برگزاری دورههای آموزشی طرح در هر نقطه کشور بازدید و با قرآنآموزان ملاقات کنند و به عبارتی میتوانند از نزدیک بر اجرای طرح نظارت داشته باشند و ما را در بهبود کار راهنمایی کنند.
از همه خوانندگان محترم این مصاحبه دعوت میکنم با حمایت فکری و مادی از طرح آیات رویش و یا با پذیرش حمایت از آموزش قرآن جامع قرآنآموزان این طرح به خیل خیرین انصارالقرآن بپیوندید. امیدوارم انشاءالله همه ما از برکت قرآن در زندگی و از شفاعت آن در آخرت بهرهمند شویم.