خراسان رضوی: وحید جلیلی: مشکل فیلم‌سازی ما، «سینمایِ سانسور» است نه سانسورِ سینما

سرویس دریچه: رئیس و اعضای انجمن سینمای جوان با حضور در معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد، با وحید جلیلی، معاون شهرداری مشهد دیدار و گفت‌وگو کردند. در این دیدار که با حضور فرید فرخنده کیش، رئیس انجمن سینمای جوان، سید سعید سرابی، مدیرکل ارشاد اسلامی خراسان رضوی و همراهان انجام شد، پیرامون موضوعات مختلفی همچون اهمیت شکل‌گیری سازمان تماشا در کنار سازمان تولید، پرورش توأم با آموزش فیلم‌سازان جوان، هنر طبیعی، همکاری‌های مشترک و ... بحث و تبادل‌نظر شد.

خلأ سازمان تماشای بومی و ملی در سینمای کشور

جلیلی در این دیدار ضمن اعلام آمادگی برای همکاری های مشترک، گفت: عمده فعالیت "سینمای جوان" از ابتدای تاسیس بر سازمان آموزش و تولید متمرکز شده اما  امروز مسئله اصلی سینمای ایران سازمانِ تماشاست.

نبود سازمان تماشای بومی و ملی باعث به وجود آمدن سازمان تماشاهای موازی و مصنوعی می‌شود، که به بخش زیادی از تولید ما خط می دهد. فیلم‌ساز می خواهد دیده شود و نبود سازمان تماشای بومی و ملی باعث می شود جشنواره‌های اروپایی به او سیگنال بدهند که لازم نیست فیلم شما به لحاظ فنی و هنری  قوی  باشد، با کمی سیاه‌نمایی از وضعیت کشورت، امکان ورود شما به جشنواره وجود دارد.؛ این باعث می‌شود که به راحتی ده‌ها هزار سینماگر آموزش دیده  در نظام جمهوری اسلامی، برای دیده‌شدن و به رسمیت شناخته‌شدن و برای کسب نشان، توسط چند جشنواره بیگانه   به سمت سینمایِ  بی کیفیت و سیاه ، جهت‌دهی ‌‌شوند .

جلیلی با بیان این که راه رسیدن به سینمای ملی و بومی، فکر جدی برای سازمان تماشا است گفت:‌ در دوره‌ای این شعار داده می‌شد که "فیلم خوب، سالن خوب و اکران خوب"  گفتم این که می‌گویید سالن خوب! چند سال باید مثلأ درّود نیشابور یا رشتخوار منتظر باشند که امکانات کشور به جایی برسد که آنها در حد سینما فرهنگ تهران و سینما هویزه مشهد ، سالن داشته باشند؟ چرا شعارهایی می‌دهیم که در واقعیت  امکان تحقق‌اش نیست؟ در حالی که می‌توان با امکانات نمایشی ساده‌تر به نتایج خوبی رسید. ممکن است کیفیت خیلی از سالن های  ما خیلی بالا نباشد اما فیلم‌سازی که فیلم 15 یا 30 دقیقه ای ساخته، و دوست دارد دیده شود استقبال خواهد کرد.شهرداری‌ها در فراهم‌کردن این امکان می‌توانند نقش مؤثری داشته باشند و اگرچه که ماموریت سینمای جوان در حوزه آموزش و تولید تعریف شده است اما هر چقدر در تولید و تربیت و آموزش نیرو زحمت کشیده شود اما سازمانِ تماشای مناسب ایجاد نشده باشد، فیلم‌ساز ما با اندک اشاره‌ای ، جذب بیگانگان خواهد شد و دیگران از محصول ما خوشه‌چینی خواهند کرد.

در طول تاریخ هنرمندان ایران، نسبت جدی با  معرفت بومی داشته اند

وی با اشاره به سابقه آموزش و پرورشی  رییس انجمن سینمای جوان  گفت: نکته اساسی در رشد سینما،  آموزش همراه با پرورش است .وی  تصریح کرد: در طول تاریخ هنر ایران ، هنرمندان افراد فرهیخته‌ای بوده اند و نسبت جدی با  معرفت بومی این کشور داشته اند. سنت آموزش در هنر کشور از معماری و کاشی‌کاری تا  خوشنویسی و موسیقی و ... در تمام ابعاد با پرورش آمیخته بوده است و استاد  در کنار آموزش  فن، فرهیختگی و معرفت را به هنرآموز منتقل می‌کرده است. متاسفانه  در هنرهای مدرن این موارد کمتر دیده می‌شود و ما فکر کرده‌ایم که اگر فن را منتقل کنیم و کار با ابزار را یاد بدهیم کافی است و  البته این خلاء را دیگرانی با  اتمسفر فرهنگی، پرورشی متناسب با مبانی و منافع خودشان پر می کنند.

مشکل فیلمسازی  امروز ما، «سینمای سانسور» است

وحید جلیلی  با بیان این که ما  در شرایط کنونی، هنر طبیعی می‌خواهیم گفت:  شما اگر تمام مشهد را بگردید، نمی‌گوییم تابلوی فاخر نقاشی، فیلم سینمایی، سریال و یا فیلم کوتاه! اما  به اندازه یک کارت‌پستال  هم در مورد واقعه گوهرشاد  واکنش هنری پیدا نمی‌کنید و تقریبا هیچ اثر هنری درباره این واقعه موجود نیست!

حماسه عظیمی که طی آن صدها نفر در یک شب به خاطر یک مطالبه فرهنگی و مقابله با دیکتاتوری فرهنگی غرب زده ها  قتل عام شدند. این هنرِ ساکت  ، در وضعیت غیرطبیعی است.

مسئله ما، «سانسور در سینما»  نیست بلکه «سینمای سانسور»  است!  سینمایی که 80 سال از واقعه گوهرشاد گذشته ولی کوچک‌ترین نگاهی به این ماجرا و صدها ماجرا ی مهم دیگر و قهرمان های برجسته کشور  نکرده است. این اتفاقی غیرطبیعی است!  به صورت طبیعی ، باید  با وجود مایه‌های دراماتیکی که در این واقعه ها  هست، دهها اثر  تولید می شد؛ مرحوم علی حاتمی تنها کسی است که در فیلم مادر، اشاره‌ای به واقعه گوهرشاد داشته است. آنجا که رقیه چهره‌آزاد (مادر) تعریف می‌کند که پدر خانواده در قضیه گوهرشاد از فرمان قتل عام مردم،  تمرّد می‌کند و مورد غضب قرار می‌گیرد. اما جای تأسف است که سینماگر جوان نوآمده‌ی ما حتی به علی حاتمی نگاه نمی‌کند و  الگو نمی‌گیرد.

تعریف فیلم «کوتاه»  با فیلم «آه» عوض شده است!

جلیلی با بیان این که نیاز امروز ما سینمای امید است گفت:  انجمن سینمای جوان بسیار نهاد مهم و تاثیرگذاری است و این انجمن با همه‌ی کمبودها ، درگاهِ  ورودی ده‌ها هزار نوجوان و جوانِ علاقه‌مند به سینما است و هر آنچه در کلاس‌های سینمای جوان ببینند اولین آموزش هایی  است که از سینما به آنها منتقل می‌شود.

متاسفانه در ایران تعریف فیلم «کوتاه»  با فیلم «آه» عوض شده است!، اکنون که شعار این دولت «امید» است ؛ جا دارد که روی این مفهوم بیش از این کار شود و به شکل کاربردی معنا بشود. سینمای امید نه سینمای تخدیر و نه سینمای یاس است. شاید وقتش رسیده باشد که انجمن سینمای جوان، اینهمانیِ فیلم کوتاه و فیلمِ آه !  را به هم بزند.

نمونه‌ای که ما در عمار تجربه کردیم، این بود که حتی در کوچه پس کوچه‌های شهرهای دور افتاده و روستاها، سوژه‌های  فراوان دراماتیک جذاب دلنشین امیدوارکننده ای  وجود دارد که می توانید فیلمش را ببینید و حال تان خوب بشود. اگر بتوانیم چنین تلقی  و تعریفی به نسل جوانمان منتقل کنیم، تا دلتان بخواهد سوژه‌های دراماتیک امیدآفرین وجود دارد که می‌توانند رصد کنند و فیلم بسازند.

انجمن سینمای جوان خصوصا با گستردگی که در شهرستان‌ها دارد می تواند باز تاباننده  این جلوه های امید در جامعه باشد.

اما لازمه‌‌اش درآوردن تعریف فیلم کوتاه از «آه» است. وقتی آقای رییس جمهور  می‌گوید :  امید، یعنی حرکت‌های ضد امید، حرکت‌های ضد نظام است. بعضی  فیلم‌ها به نظر ، بیشتر فیلم «کودتآه» است تا فیلم کوتاه !

طرح  گوهرشاد یک طرح ملی است

جلیلی گفت: موضوع گوهرشاد را به شکل یک طرح ملی تعریف کرده‌ایم و حاضریم در این موضوع با انجمن سینمای جوان عملیات مشترکی داشته باشیم .تقریبا همه خانواده های ایرانی  به نوعی با موضوع کشف حجاب رضاخانی درگیر  بوده‌اند و می‌توانند خاطراتی بیان کنند.

طی حدود یک سال و نیم که این حرکت شروع شده است با 800 نفر مرتبط با واقعه کشف حجاب در سراسر کشور مصاحبه صورت گرفته که بالغ بر 16 هزار دقیقه فیلم گردآوری شده است و مطالب خیلی جذابی به دست آمد و افسوس خوردیم که چرا این کار را 20 سال پیش شروع نکردیم.

این البته تنها به مشهد و خراسان رضوی محدود نشده است و از ضیاءآباد قزوین تا ماسال گیلان و استهبان فارس و تبریز و ...  خاطراتی  جمع‌آوری شده است .آماده‌ایم تا درباره طرح ملی گوهرشاد که در همه‌ی کشور هم قابل پیگیری است، از کارهای ساده که حتی با موبایل گرفته می‌شود تا فیلم‌های کوتاه حمایت کنیم؛ و اگر سوژه‌های جذابی باشند حمایت کنیم تا درباره آن فیلم ساخته شود.

در بحث تولید نیز سوژه‌هایی که جزو مأموریت‌های شهرداری از جمله فرهنگ شهروندی، هویت مشهد و تاریخ مشهد است حاضریم در حد مقدورات شهرداری همکاری کنیم.

فرید فرخنده کیش نیز در این دیدار به ارائه گزارشی از فعالیت‌های انجمن سینمای جوان در سال‌های اخیر پرداخت و گفت: اصل اساسی در فعالیت‌های انجمن، مسئله تولید است، جوانان مستعدی در انجمن فعالیت می‌کنند که می‌خواهند کار حرفه‌ای خود را آغاز کنند و در این راستا، تحت آموزش‌های 7 ماهه قرار می‌گیرند و با مفهوم و جایگاه سینما آشنا می‌شوند.

رییس انجمن سینمای جوان ادامه داد: علاوه بر آموزش‌های سینمایی، مجموعه‌ای مشغول فعالیت است که 20 عنوان مشاغل سینمایی را به جوانان و نوجوانان معرفی کرده تا جوانان را برای ورود به حیطه کار و انتخاب یک شغل در سینما آماده می‌کند.

وی به بیان شکل‌های مختلف آموزش در انجمن سینمای جوان اشاره و عنوان کرد: آموزش‌ها به چند دسته تقسیم می‌شود که اولین آن، آموزش حین تولید است، این آموزش حاصل کلاس‌های آموزشی است، شکل آموزش دوم، تجربیاتی است که از فیلم سازی به دست می آید و در لایه بعدی، وارد مرحله تولید حرفه‌ای می‌شوند که از نظر مالی از تهران حمایت‌شده اما نگاه ما به تولید در استان ها است.

فرخنده کیش تصریح کرد: بزرگ‌ترین حامی ما در استان‌ها، شهرداری‌ها هستند و انتظار داریم که شهرداری مشهد به برگزاری جشنواره تسنیم که جشنواره‌ای قرآنی است کمک کند.

وی، راه‌اندازی پژوهشکده سینمای دینی را از اولویت‌های این انجمن دانست و گفت: به دنبال ایجاد یک پژوهشکده در حوزه سینمای دینی هستیم که بخشی از مقدمات راه‌اندازی آن در قم انجام‌ شده؛ ما در چند سال گذشته برای آموزش، از عکاسان جنگ استفاده می‌کردیم و همچنین در موضوعات دیگر نیز از روحانیونی که به لحاظ موضوعی با آموزش‌ها مرتبط بوده‌اند، استفاده می‌شد.

رییس انجمن سینمای جوان از آمادگی این انجمن برای پیاده‌سازی این طرح برای علاقه‌مندان به سینما در مشهد خبر داد و اظهار کرد: اگر شهرداری این آمادگی را داشته باشد، این طرح را در مشهد نیز اجرا خواهیم کرد.

وی افزود: سال گذشته المپیاد فیلم‌سازی نوجوانان برگزار شد که برنامه موفقی بود و خراسان رضوی جزو استان‌هایی بود که بیشترین شرکت‌کننده را در این المپیاد داشت و اغلب سوژه‌هایی که توسط نوجوانان ساخته شد، سوژه‌های واقعی و تجربه‌شده بود.

فرخنده کیش تصریح کرد: در بررسی آثار این المپیاد، دو منظر مطرح شد که منظر اول، قابلیت و توانایی‌های نوجوانان در بروز و ظهور استعدادهایشان بود و دوم نیز جنبه آسیب‌شناسی برخی موضوعات پرداخته شده را دارد؛ به صورتی که بخشی از آثار دریافت شده، مطلقا قابل پخش نیست و برخی دیگر که قابل پخش است، زمینه‌های فرهنگی بسیار مختلفی را نشان می‌دهد.

رییس انجمن سینمای جوان با تأکید بر این‌که از طرح ملی گوهرشاد استقبال می‌کنیم، گفت: اتفاقی در انجمن سینمای جوان اردبیل رخ داد این بود که ثبت خاطرات از خانواده‌های شهیدان است که می‌تواند یک منبع قوی و قابل استناد باشد، در این قالب، خاطرات حدود 250 خانواده شهید ثبت شد که بسیاری از آنان بعد از ثبت خاطرات، از دنیا رفته اند.

وی افزود: اگر امکان فراهم شود، فراخوان سراسری با موضوع «طرح ملی گوهرشاد» منتشر می‌کنیم تا هرکسی در این موضوع خاطره‌ای دارد، را ثبت کنیم.

فرخنده کیش یادآور شد: در حوزه هنری که بودم به دوستان گفتم شما از آدم‌هایی که در انقلاب حضور داشتند، ثبت خاطره کنید، این‌ها گنجینه‌اند، زمانی می‌رسد که هیچ‌کس خاطره‌ای از ورود امام به ایران نخواهد داشت و آن روز، سرآغاز تحریف‌ها و شایعات خواهد بود.