فلسفه ایجاد شورای نگهبان از دید کدخدایی

به گزارش حلقه وصل، عباسعلی کدخدایی قائم‌مقام و سخنگوی شورای نگهبان امروز (سه‌شنبه، ۱۱ تیر) در سخنانی در جمع اساتید، اعضای هیئت علمی و مدیران دانشگاه میبد با اشاره به سالروز شهادت آیت‌الله صدوقی، گفت: شهید صدوقی خدمات و راهبری‌های فراوانی در استان یزد انجام داده که این خدمات هرگز از یاد و خاطره مردم این استان نخواهد رفت.

وی افزود: امام راحل پیش از انقلاب شبکه‌ای از علما را برای ارتباط با مردم ایجاد کردند که این شبکه بعد از انقلاب اکثراً امامان جمعه و نمایندگان رهبر کبیر انقلاب در استان‌ها شدند؛ دشمن هم تأثیر این شبکه را فهمیده بود و برای همین با طرح‌های مختلف سعی کرد که این شبکه هدایت‌مدار را از مدار خود خارج کند و بر همین مبنا با طراحی عملیات‌های تروریستی توسط منافقین بسیاری از این علمای بزرگوار به شهادت رسیدند.

سخنگوی شورای نگهبان با بیان اینکه میبد، بزرگان زیادی را در عرصه‌های علمی و فقهی در خود جای داده است، تصریح کرد: شهر میبد امروز هم به عنوان یک شهر متدین و دارای مردم پرتلاش مطرح است و خوشبختانه این شهر به عنوان یک شهر اقتصادی نیز شناخته می‌شود.

کدخدایی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به ماهیت انقلاب اسلامی تأکید کرد: انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب برخاسته از متن جامعه بود و هرگز این انقلاب، انقلاب حزب یا گروه خاصی نبود، بلکه انقلابی متعلق به تمام مردم ایران بوده و هست. در این انقلاب وقتی تاریخ آن را ورق می‌زنیم، به خوبی مشاهده می‌کنیم که امام راحل از همان ابتدای نهضت، متکی به حضور مردم بودند و ایشان هیچ‌گاه پیشنهادهای احزاب و گروه‌هایی که خواستار اجرای عملیات‌های مقطعی بودند را نپذیرفتند؛ چرا که ایشان اجرای عملیات مسلحانه را جدای از نهضت مردمی می‌دانستند و همواره تأکید داشتند که این نهضت باید مردمی باشد و نهایتاً هم انقلاب اسلامی با همین ویژگی مردمی بودنش به ثمر نشست.

وی اشاره‌ای هم به شرایط کشور در پیش از وقوع انقلاب اسلامی داشت و گفت: مردم در آن دوران به تدریج آگاه شده بودند که در جامعه اسلامی متأسفانه احکام اسلامی نقض می‌شود و یا اصلاً اجرا نمی‌شود، لذا با پرچمدار نهضت همراه شدند و این نهضت مردمی شکل گرفت و منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد.

قائم‌مقام دبیر شورای نگهبان اضافه کرد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، برخی معتقد بودند که حالا وقتی انقلاب اسلامی پیروز شده، بهتر است که تدوین قانون اساسی را در زمان مناسب‌تری به سرانجام برسانیم؛ در سوی دیگر ماجرا هم، ما شاهد دشمنی‌های فراوان داخلی و خارجی بودیم که منجر به ناامنی گسترده در مرزها شده بود و دشمنان تلاش زیادی می‌کردند که این نظام مردمی و این انقلاب اسلامی را سرنگون کنند، بر همین مبنا، امام راحل با تأخیر در تدوین قانون اساسی مخالف و بلکه معتقد بودند که چارچوب اصلی نظام باید سریع‌تر تدوین شود، لذا با هر پیشنهادی که منجر به تأخیر در تدوین قانون اساسی می‌شد، مخالفت می‌کردند و نهایتاً فرمان تدوین قانون اساسی را صادر کردند که در جریان تدوین قانون اساسی، شهید بزرگوار بهشتی نقش بسیار درخشانی داشتند و معلوم نبود که اگر همت عالی این شهید نبود قانون اساسی به نتیجه می‌رسید یا خیر؛ اما نهایتاً با همین تلاش‌ها، اولین قانون اساسی بعد از انقلاب اسلامی تدوین و تصویب شد.

کدخدایی خاطرنشان کرد: اگر قانون اساسی تدوین نشده بود، کشور تجزیه می‌شد، زیرا گروه‌های مختلفی مدعی بخش‌هایی از کشور بودند که این موضوع در اسناد لانه جاسوسی نیز بیشتر روشن شد و در عین حال، حتی خاطرات مأموران سازمان سیا نیز همین موضوع را ثبت کرده است.

وی با بیان اینکه تصویب قانون اساسی در یک زمان و وهله بسیار مهمی به سرانجام رسید و کشور را از تجزیه نجات داد، تأکید کرد: تصویب قانون اساسی تفرقه را تبدیل به یک وحدت در کشور کرد و نهایتاً منجر به این شد که مردم ما صاحب یک نظام سیاسی مستحکم شدند.

سخنگوی شورای نگهبان ادامه داد: درست است که ما تجربه قانون اساسی‌نویسی را از کشورهای دیگر دریافت کرده‌ایم، اما محتوای قانون اساسی در جمهوری اسلامی یک محتوای برگرفته از اصول اسلام ناب است و همین موضوع یعنی اسلامی بودن نیز در قانون اساسی به وضوح مطرح شده است.

کدخدایی با بیان اینکه مردم پیش از وقوع انقلاب اسلامی، آرمان‌های خودشان را بر پایه شعار استقلال، آزادی و حکومت اسلامی فریاد می‌زدند، خاطرنشان کرد: در موضوع استقلال، همین بس که نیروهای نظامی کشورمان قبل از انقلاب حتی اجازه نداشتند یک سلاح کوچک را بسازند و یا بخرند و همه چیز زیر نظر مستشاران آمریکایی و غربی قرار داشت؛ این نکته‌ای است که در خاطرات فرماندهان همان دوره نیز ثبت شده و معنایش این است که کشور از استقلال کافی برخوردار نبوده و کاملاً در حوزه نظامی و سایر حوزه‌های دیگر تحت تسلط کامل بیگانگان قرار داشت.

وی با بیان اینکه قبل از انقلاب، صادرات کشور عمدتاً نفت بود و مقدار بسیار محدودی صادرات غیرنفتی داشتیم که این درآمد هم عمدتاً خرج عیاشی دربار و هزینه‌های غیرضرور می‌شد، اظهار داشت: حکومت ساواک بر تمام عرصه‌های دولتی و مردمی کشور حاکم بود؛ شرایط کشور طوری شده بود که حتی مردم، مجلس و نمایندگان را نمی‌شناختند.

قائم‌مقام دبیر شورای نگهبان تأکید کرد: به غلط برخی مواقع گفته می‌شود که قانون اساسی نباید ایدئولوژیک باشد، سؤال این است که مگر جامعه ما اسلامی نیست، پس باید قانون اساسی هم بر مبنای اسلام باشد و سؤال دیگر این است که قانون اساسی سایر کشورها مگر ایدئولوژیک و مبتنی بر افکار و عقاید همان ملت‌ها نیست؟

وی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه برای رفع نیازهای مردم، نیاز بود که نهادهایی مانند قوای مجریه، مقننه و قضائیه تشکیل شود که این اقدام ذیل قانون اساسی انجام شد، گفت: محتوای همه این نهادها باید اسلامی باشد و برای پایش این محتوا، قانون اساسی نهادی مانند شورای نگهبان را پیش‌بینی کرده است.

سخنگوی شورای نگهبان ادامه داد: تجربه مشروطه نیز همین بود؛ در آن دوران استقلال و آزادی به انحراف کشیده شدند ولی گفتند که با توجه به اسلامی بودن جامعه، علمای طراز باید ناظر بر مجلس و قانون باشند، اما متأسفانه این موضوع هیچ وقت اجرایی نشد، اما در قانون اساسی جمهوری اسلامی نهادی به نام شورای نگهبان تأسیس شد تا این وظیفه را به عهده بگیرد.

کدخدایی اضافه کرد: در هر جامعه‌ای، اجرای کامل قانون اساسی آرمان مردم است؛ چرا که قانون اساسی به زحمت به دست می‌آید و ماحصل تحول عظیمی مانند انقلاب اسلامی است و خود این قانون، نیازمند محافظت است.

وی اشاره‌ای هم به نهادهای مشابه شورای نگهبان در سایر کشورها داشت و در این زمینه، گفت: در کشور آمریکا، دیوان عالی این کشور بر انطباق قوانین مصوب با قانون اساسی نظارت می‌کند و در کشورهایی مثل فرانسه، ژاپن، آلمان و… نیز نهادهای مشابهی همچون دادگاه قانون اساسی همین اقدامات را انجام می‌دهند.

سخنگوی شورای نگهبان افزود: فلسفه ایجاد شورای نگهبان، تضمین جمهوریت و اسلامیت نظام است و به‌طور کلی، سه وظیفه مهم شامل "نظارت بر مصوبات مجلس و هیئت وزیران"، "نظارت بر انتخابات" و "تفسیر قانون اساسی" را به عهده دارد. درباره نظارت بر انتخابات این نکته قابل توجه است که در قانون، شورای نگهبان مکلف به نظارت بر انتخابات است، نه اینکه حق نظارت داشته باشد، یعنی اگر این شورا وظیفه نظارتی خودش را انجام ندهد، مورد مؤاخذه قرار می‌گیرد.

کدخدایی درباره بررسی صلاحیت‌ها در شورای نگهبان نیز گفت: در حوزه نظارت بر انتخابات، یکسری محدودیت‌های قانونی درباره صلاحیت افراد وجود دارد که این موضوع باید رعایت شود، به این معنا که اگر کاندیدایی تخلفی کرده، ضرورتی ندارد که این تخلفات علنی و افشا شود، البته این تخلفات با مستنداتش به خودِ فرد اعلام می‌شود.

وی با بیان اینکه ما همیشه اعلام کرده‌ایم که شورا در قبال عملکرد خودش پاسخگو است، اما اسناد و مدارک را نمی‌تواند با فرد دیگری غیر از خودِ نامزد در میان بگذارد، تصریح کرد: وقتی موضوع و دلایل به اطلاع خودِ کاندیداها رسید، آنها می‌توانند خودشان موضوع و دلیل احراز صلاحیت نشدن خود را بیان کنند؛ اما از نظر قانون در بررسی صلاحیت‌ها انتشار اسناد تخلفات افراد، منع قانونی دارد.

قائم‌مقام دبیر شورای نگهبان ادامه داد: شورای نگهبان در چارچوب قوانین و مقررات انجام وظیفه می‌کند، البته ممکن است در برخی بخش‌ها، قوانین حداقلی و ناکارآمد باشند، اما در عین حال دولت و مجلس می‌توانند پیشگام شده و اصلاحاتی را در این قوانین اعمال کنند، اما تا وقتی قوانین اصلاح نشده است، ما نمی‌توانیم اقدامی خارج از چارچوب قوانین موجود انجام دهیم.

سخنگوی شورای نگهبان همچنین درباره میزان کارآمدی کاندیداهای تأیید صلاحیت شده نیز تصریح کرد: ما ابزار شایسته‌سنجی نداریم و فقط شرایط حداقلی را بررسی می‌کنیم، لذا ممکن است فردی بعد از انتخاب شدن، تخلفاتی انجام دهد و یا ممکن است اسنادی از چشم ما پنهان مانده باشد، اینها دیگر به عهده شورا نیست و باید سهمی هم برای احزاب و گروه‌هایی که این کاندیداها را معرفی کردند، باقی گذاشت.

کدخدایی ضمن ابراز امیدواری نسبت به مشارکت بالای مردم در انتخابات سالجاری گفت: امسال، سال انتخابات است و مردم در این چهل سال همیشه نشان دادند که از نظام و نهادهای نظام حمایت می‌کنند و انشاءالله در انتخابات امسال نیز مشارکت پرشوری خواهند داشت.