بحران سوریه زیر ذره‌بین «زمانه»؛ از سلفی‌گری تا تحریرالشام

به گزارش حلقه وصل: برنامه «زمانه» در فضایی گفت‌وگو محور به دنبال ایجاد ارتباطی مؤثر بین دغدغه‌های مردم و مسئولان است. این برنامه که به تهیه‌کنندگی سید مجید اکرمی و اجرای امین سلیمی تهیه شده، تلاش می‌کند تا مسائل اجتماعی، سیاسی و صنفی را با توجه به رویدادهای روز از زوایای مختلف بررسی کند. با توجه به اتفاقات اخیر در سوریه، «زمانه» از مهدی فرهانیان، رئیس پژوهشگاه ادیان و مذاهب، دعوت کرده تا به بررسی تاریخچه پیدایش «سلفی‌گری» و روند شکل‌گیری تحریرالشام بپردازد. در این راستا، گفت‌وگویی نیز با اکرمی و حجت‌الاسلام مهدی فرهانیان درباره برنامه «زمانه» انجام شده است.

اکرمی تهیه‌کننده «زمانه» گفت: فصل دوم برنامه زمانه پس از شهادت سید ابراهیم رئیسی و با توجه به رویدادهای۷۰ روز انتخابات ریاست جمهوری آغاز شد. در این دوره، نیاز به یک شبکه گفتگوی تحلیلی تخصصی احساس شد که متناسب با نیازهای زمان طراحی شده بود و برنامه‌های شبانه را شامل می‌شد. حتی ضمیمه برنامه مناظره ریاست جمهوریرا «زمانه» عهده‌دار بود و به نوعی آنتن خوبی را پیش از مدیریت تیم جدید فراهم کرد.پس از گذشت دو یا سه هفته از انتخابات ریاست جمهوری، تیمبرنامه‌سازی قبلی کار را تحویل داد و مسئولیت به عهده بنده گذاشته شد تا تیم جدیدی را برای بررسی رویدادهای جامعه ایران و منطقه و جهان تشکیل دهم. نیاز به تمرکز بیشتر بر روی برخی موضوعات احساس می‌شد، بنابراین تصمیم گرفتیم که گفتگوی تحلیلی طراحی کنیم.

اکرمی ادامه داد:‌ امین سلیمی، یکی از چهره‌ها در حوزه مطالبه‌گری و دغدغه‌های کارگری و اعتراضات صنفی است. به دلیل تسلط ایشان در حوزه خبر و دغدغه‌مندیشان در امور اجتماعی و صنفی تصمیم گرفتیم اجرای برنامه را به ایشان بسپاریم. در برنامه زمانه هر شب یک پرونده بررسی می‌شود و موضوعاتی که نیاز به توضیح و تشریح دارند، مانند سقوط دولت بشار اسد که شبی که گذشت دومین شبی بود که پیرامونش صحبت می‌کنیم، مورد بحث قرار می‌گیرند.

وی در ادامه با اشاره به نحوه انتخاب موضوعات برنامه عنوان کرد: در مواردی موضوع برنامه متناسب با پیام‌های دریافتی از مخاطبان انتخاب و منجر به پیگیری پرونده‌هایی مانند مشکلات پرستاران و ایمنی کارگران معدن می‌شود. تا به اینجا موضوعات دیگری نیز از جمله اعتراضات صنفی کارگران پتروشیمی، سقط جنین و وام‌های بانکی در این برنامه مطرح شده‌اند. ما بر این باوریم که وظیفه داریم به مردم کمک کنیم و به شورای اطلاع‌رسانی دولت اعلام آمادگی کرده‌ایم که در صورت نیاز، از تریبون ما برای اطلاع‌رسانی استفاده کنند. همان مقدار که این برنامه می‌تواند تریبونی برای حمایت از ارگان‌ها باشد، ما نیز از آنها در خصوص عملکردشان سوالات صریح می‌پرسیم.

تهیه‌کننده «زمانه» درباره نتایج پیگیری‌های این برنامه اضافه کرد: تا کنون، اتفاقات خوبی در این زمینه رقم خورده است، از جمله پیگیری مطالبات صنفی پتروشیمی و ایجاد فضایی برای بیان نظرات معترضان. در این زمینه برای اولین بار از عنوان  معترض در سازمان برای بیان مهمان استفاده شد و به معترضان تریبون داده شد. همچنین، در مورد سقط جنین،که در قسمت اولیه بحث علمی این موضوع را پیش رفتیم، پیامک‌هایی دریافت کردیم که خانواده‌هایی از این تصمیم منصرف شده‌اند. به شکلی که در قسمت دوم یکی از پیامک‌دهندگان را به صورت ناشناس و تلفنی روی آنتن آوردیم تا از تجربه‌شان بگویند.

اکرمی توضیح داد: تلاش ما بر این است که در بیان مسائل و پیگیری آن‌ها، شفافیت و نتیجه‌گرایی داشته باشیم. هر شب که پرونده‌ای را بررسی می‌کنیم، اطلاعاتی به مخاطب ارائه می‌دهیم و سعی می‌کنیم چارچوب بحث را برای آن‌ها روشن کنیم. ما به دنبال رفع مشکلات و پیگیری مطالبات هستیم و این رویکرد،یکی از نقاط قوت برنامه زمان به شمار می‌آید. مثلا، پس از شهادت سید حسن نصرالله، ما به تحلیل‌های مفصل و برنامه‌های زنده پرداختیم و از زاویه‌های مختلف به این موضوع نگریستیم. این نشان‌دهنده این است که اگر مخاطبان نیاز به اطلاعات بیشتری در این زمینه داشته باشند، می‌توانند در برنامه زمانه به دنبال پاسخ‌های خود باشند.

این تهیه‌کننده تلویزیونی در خصوص سنجش میزان مقبولیت و اثرگذاری برنامه «زمانه» گفت: در موارد متعددی با دریافت بازخوردهایی شاهد اثرگذاری برنامه در بین مخاطبان بودیم. مثلا در مورد کارگران پتروشیمی، ما شاهد اعتراضات آن‌ها بودیم و این موضوع به جایی رسید که کارگران در اعتراضاتی که داشتند همزمان شعار می‌دادند «صداوسیمای ما، تشکر، تشکر». چرا که در «زمانه»‌ دو بار به این عزیزان تریبون داده شد، بیایند و دغدغه‌شان را مطرح کنند. همچنین، پیامک‌هایی که از مردم دریافت می‌کنیم نشان‌دهنده اهمیت موضوعات مطرح شده است. به عنوان نمونه، در شبی که در مورد سقط جنین صحبت کردیم، با وجود اینکه سوال خاصی مطرح نشد، ۲۰۰۰ پیامک به دست ما رسید که نشان می‌دهد این موضوع برای خانواده‌ها مهم است. ما هدف‌گذاری کرده‌ایم که به مردم کمک کنیم، چه از طریق اطلاع‌رسانی و چه از طریق ایجاد حرکتی که نیاز به حمایت قانونی دارد. این موارد به عنوان اقدامات پسا آنتنی محسوب می‌شوند که ما در حال انجام آن‌ها هستیم. ما در فضای مجازی نیز به دنبال پیگیری این موضوعات هستیم و اگر لازم باشد، برای برنامه‌های آینده و پیگیری پرونده‌ها، تلاش می‌کنیم که این موارد را به عنوان پیش‌نیاز وارد کنیم.

وی درباره امکان اعمال محدودیت در برنامه بیان کرد: آنتن زنده تحت تأثیر نگاه‌های مدیریتی و سلیقه‌های مختلف قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، ممکن است مدیر شبکه دو اجازه دهد که یک کلام خاص پخش شود، در حالی که مدیر دیگری آن را نپذیرد و مسئولیت پخش آن را نپذیرد. این موضوع می‌تواند منجر به توقف کار یا تغییرات ناگهانی شود.اما خوشبختانه، مدیریت ما در برنامه «زمانه» به گونه‌ای پیش رفته است که تمامی ارکان شبکه، از گروه‌های برنامه‌سازی گرفته تا مدیران، به طور فعال در این برنامه مشارکت دارند. به ویژه جلسات هفتگی با مدیریت، به عنوان ستون‌های اصلی برنامه عمل کرده و همه در تلاشند که این برنامه به خوبی پیش برود. در حال حاضر، ما در حال بررسی زمان‌بندی پخش و تأمین برنامه هستیم و زحمات گروه معارف نیز در این زمینه قابل توجه است. در برخی برنامه‌ها ممکن است دست‌اندازی وجود داشته باشد، اما این همکاری و هم‌افزایی درباره «زمانه» به وضوح دیده می‌شود.

اکرمی در خصوص ایده‌هایی که به برنامه در آینده نزدیک اضافه خواهد شد عنوان کرد: در حال حاضر، در حال تدارک گفتگوهای صریح و غیر زنده با برخی چهره‌ها هستیم. ما در حال گفتگو با مسئولین فعلی جامعه سیاسی کشور هستیم و همانطور که گفته شد، این گفتگوها به صورت غیر زنده انجام می‌شود تا آن‌ها بتوانند نظرات خود را به راحتی بیان کنند. این گفتگوها می‌تواند بخشی از تاریخ شفاهی کشور باشد و ما به دنبال این هستیم که این بخش را به برنامه اضافه کنیم. همچنین، تیم سردبیری و تیم اجرایی ما به میدان می‌روند تا برخی از اتفاقات را به صورت مستقیم و مستندتر دنبال کنند.

با توجه به ساعت پخش برنامه در پایان شب وی گفت: طبیعتاً هر تیم برنامه‌سازی ایده‌آلش این است که در پیک زمانی نباشد، اما باید با واقعیت روبه‌رو شد. برنامه «زمانه» به گونه‌ای نیست که بگوییم همه اقشار می‌خواهند آن را تماشا کنند؛ بلکه احتمالاً فقط یک قشر خاصی این برنامه را می‌بینند که متناسب با علایق خودشان است. ما تلاش می‌کنیم در طول روز تبلیغ این موضوع را انجام دهیم، از جمله زیرنویس، تیزرهای برنامه و پخش گفت‌وگوها در فضای مجازی. اتفاقا انتخاب زمان پخش برنامه در آخر شب به ما کمک کرده که بتوانیم مدت برنامه را گسترش دهیم. به عنوان مثال، برخی گفتگوها ممکن است 30 تا ۳۵ دقیقه طول کشیده یا گاهی حتی تا ۹۰ دقیقه طول کشیده و موضوعات به خوبی پیش رفته، به‌ویژه در قسمت مناظره.

تهیه‌کننده «زمانه» تصریح کرد:‌ خاصیت آنتن زنده این است که نمی‌توان از پیش توافقاتی را در مناظره‌ها اعمال کرد. معمولا در مناظره‌ها ما دو طیف فکری متفاوت را به صحنه می‌آوریم. هر چند که این افراد معمولاً پیش از برنامه، مصاحبه کرده یا رویکرد خود را اعلام کرده‌اند. برای مثال، در موضوعاتی مانند پوشش و مد و لباس، یک طرف ممکن است یک رویکرد داشته باشد و طرف مقابل رویکرد دیگری را انتخاب کرده باشد. ما تلاش کرده‌ایم که این افراد وقتی به اتاق مهمان می‌آیند، با طرف مقابل خود آشنا شوند. در برخی موارد این رویارویی منجر به منحل شدن مناظره هم شده.

اکرمی در خصوص موضوع برنامه توضیح داد:‌ ماجرای سوریه پیچیده شده است و بسیاری از افراد ممکن است تصور کنند که اتفاقات خاصی نخواهد افتاد یا مقاومتی صورت خواهد گرفت. اما مشاهده کردیم که بشار اسد به راحتی حکومتش را در دست گروهی قرار داده است. حالا این گروه چه افکاری دارند و به چه چیزی اعتقاد دارند؟ این موضوع برنامه تبیینی است. و قصد نداریم مطالبه‌ای صورت بگیرد.

تهیه‌کننده زمانه با اشاره به رسالت برنامه تکمیل کرد:‌ ما هیچ‌گاه به جز ایجاد فضای امید برای مردم، هدفی نداشته‌ایم که احیانا بنا بر برداشت‌هایی بخواهیم آن‌ها را بترسانیم. درست است که اتفاقات به سرعت در حال وقوع هستند و هر لحظه ممکن است یک تغییر جدید رخ دهد یا داستان به کلی عوض شود. در حال حاضر، هیچ‌کس نمی‌داند قدم بعدی در ماجرای سوریه چه خواهد بود و رفتار گروه جدید نسبت به شیعیان سوریه و حکومت‌های همسایه چگونه خواهد بود. آنچه که مهم است «زمانه» به دنبال پیش‌بینی آینده یا تحلیل آن نیستیم. بلکه خبرها را کنار هم قرار می‌دهیم و واقعیت‌های میدان را بررسی می‌کنیم. نیازی نیست نگرانی یا ترس زودهنگامی به جامعه منتقل شود.

مهدی فرهانیان رییس پژوهشگاه ادیان و مذاهب گفت:‌ با توجه به موضوع امشب برنامه «زمانه»، این برنامه‌ می‌تواند یک برنامه شاخص و تاثرگذار در مباحث فکری باشد. اتفاقاتی که این چند روز در سوریه می‌افتد با این نشستی که روی آنتن رفت امیدوارم امکان روشنگری مناسبی را برای جامعه فراهم کند. از محققان و صاحب‌نظران در این زمینه هر چه بیشتر استفاده شود و سعه صدر تهیه‌کنندگان، مدیران شبکه و رئسا رسانه ملی دراین زمینه بیشتر شود برنامه می‌تواند در میان مردم به جایگاه مناسبی برسد. تلاش شود حرف‌ها و نظرات و استدلالات مختلف در برنامه آورده و بررسی شود تا بسیاری از مردم عادی بتوانند نگاه و تصمیم درستی نسبت به وقایع و امور جاری داشته باشند.

این مهمان برنامه «زمانه» ادامه داد:‌ امروزه در زمانه‌ای هستیم که همه مردم کنشگرند. به طور مثال الان نزدیکان من که اطلاعات تخصصی ندارند ممکن است در این زمینه در فضای مجازی اطلاعاتی را بازارسال کنند و اگر این برنامه زمانه بتواند بر اساس دیدگاه صاحب‌نظران، اطلاعات درستی در اختیار مردم قرار دهد قطعا مردم می‌توانند در فضای موجود تحولات مناسبی را رقم بزنند.

منبع:فارس