آذربایجان شرقی: ماجرای قسم گرفتن آیت‌الله قاضی از اهل منبر در سال ۴۲

به گزارش حلقه وصل: محرم سال 1382 ه.ق همزمان با خرداد 1342، هنگامی فرارسید که رژیم مستبد محمدرضاشاه از فروردین آن سال، ضمن حمله به فیضیه و ضرب و شتم طلاب، دشمنی علنی خود را با روحانیت شروع کرده بود. محرم آن سال فرصت مناسبی برای افشای چهره ضدمذهبی رژیم شاه بود. از این رو در جای جای ایران، روحانیون با تبعیت از فرامین رهبری نهضت، به پاخاستند.

تبریز نیز در محرم 42 حال و هوای دیگری داشت و وعاظ و منبری‌ها، خود را براى افشاگرى علیه رژیم آماده مى‌كردند. محمدحسن عبد یزدانی به یاد می‌آورد: «... در تبریز رسم بر این بود كه دسته‌هاى عزادارى ابى عبدالله الحسین(ع) براى نشان دادن علاقه‌شان به سلطنت به محل‌هاى آماده شده توسط رژیم مى‌رفتند. از طرفى رژیم براى اینكه ثابت كند دوست‌دار امام حسین و مذهبى است، دسته‌هایى را دعوت مى‌كردند. 

در روزهاى محرم كه به بازار مى‌روند، از بازار روزى دو سه دسته زود خارج شوند و به باشگاه افسران بروند كه الان ستاد ارتش است. اینها عزادارى كنند. سالن‌هاى بزرگى داشت كه گویا شب نشینى و عیش و نوش آنجا انجام مى‌شد. در ایام محرم جمع مى‌كردند و فرش پهن مى‌كردند تا آنجا عزادارى كنند. یك نوع اغفال مردم بود كه مى‌بینند رژیم مذهبى است،... گویا از زمان قاجار رسم بود.

مرحوم آیت‌الله قاضى ـ من خودم در محضر ایشان بودم در مسجد جمعیت هم موج مى‌زد ـ فرمود: عزدارادان حضرت ابى عبدالله الحسین(ع) اى عاشقان حضرت امام حسین و خاندان عصمت! به امر استادناالامعظم آیت‌الله حاج آقا روح الله خمینى به باشگاه افسران نروید، جماعت را اغفال مى‌كنند. آنجایى كه شب‌ها قطرات ناپاک آن شب نشینی‌ها مى‌ریزد حیف است، قطرات پاک چشمتان به آن زمین بریزد. اشک چشم احترام دارد و مایه شفاعت است، مایه تقرب است. شما را اغفال مى‌كنند.»

در محرم آن سال اقدام دیگرى كه آیت‌الله قاضى انجام داد این بود كه قبل از محرم اهل منبر را به منزلش دعوت كرد. وقتى كه جمع شدند، همه قسم خوردند (آن هم با كلمه «لِلّه على» كه قسم شرعى الزام آور بود) كه در ماه محرم علیه رژیم نوحه بگویند و سخنرانی کنند. 

آیت‌الله قاضى این حرکت‌ها را سازمان داده بود و بودجه‌اى هم در نظر گرفته بود كه اگر هر واعظ دستگیر یا زندانى مى‌شد، به‌وسیله تجار مؤمن و معتقد به خانواده او كمك مالى مى‌رسید.

تحریم تقیه
حركت دسته‌هاى عزاداری در تبریز به شكل محله‌اى صورت مى‌گیرد. هر محله براى خود دسته‌اى به راه مى‌اندازد. روز عاشورا تمام دسته‌هاى حسینى در یک دسته عظیم منسجم شده بودند. علاوه بر این، حركت علما و روحانیون بزرگ پیشاپیش عزاداران، جلوه خاص داشت. در میان این علما، بزرگانى چون آیات‌عظام میرزا قاسم آقا گرگرى، اهرى، مفیدى، بادكوبه‌اى، سیدحسن انگجى، محمدعلى انگجى و قاضى طباطبایى حضور داشتند. نماز ظهر هم با شكوه بى‌نظیرى به امامت آیت‌الله اهرى برگزار شد.

با تحریم تقیه از سوى حضرت امام(ره)، اشعار شعراى مرثیه‌سرا رویكردى انقلابى و سیاسى به خود گرفت. آن سال لحن نوحه‌ها عوض شد.

مضمون نوحه‌ها و اشعار مرثیه‌ها مخالفت رژیم بود. از نمونه‌هاى جالب این نوحه‌ها سروده‌هاى مرحوم سیدحسن ریاضى كهنویى و اشعار آقاى حاج صادق تائب تبریزى است. 

برخى از رؤساى هیئت‌هاى مذهبى تائب را از قرائت اشعارش منع كردند امّا ایشان نزد آقاى قاضى رفت و با برخوردارى از حمایت ایشان آن اشعار حماسى را در روز عاشورا خواند.

برگرفته از کتاب زندگانى و مبارزات آیت‌الله قاضى طباطبایى؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی