سوغات فرهنگی مرگبار / هالووین چگونه از غرب به شرق رسید؟

حلقه وصل: احمدرضا انصاری پور در یادداشتی نوشت: همین هالووین دستکاری شده حالا رهاوردی مرگبار برای کره‌جنوبی داشته و قربانیانی را روی دست این کشور -که فرسنگ‌ها از زادگاه هالووین فاصله دارد و با فرهنگ هالووین غریبه است- گذاشته است. شاید نخستین کسی که هالووین را پایه نهاد، فکرش را هم نمی‌کرد یک روز این برساخت فرهنگی‌اش شمایلی وحشتناک به خود بگیرد و به ترسناک‌ترین مراسم در جهان بدل شود. از همان ابتدا که نام هالووین بر شب آخرین روز ماه اکتبر نهاده شد، قرار بود این شب بهانه‌ای برای بزرگداشت قدیسان باشد اما آنچه رقم خورد، بیش از هر چیز به جنبه‌های تجاری و مادی این رویداد توجه داشت. 

هالووین امروزی؛ التقاطی از مسیحیت و سلتیک

با نگاهی به تاریخ هالووین، به سابقه‌ای 2000 ساله می‌رسیم. این مراسم ریشه عمیقی در تاریخ مسیحیت دارد و نمی‌توان آن را یک پدیده نوظهور و امروزی دانست اما آیا آنچه راهبان مسیحی هر سال در شب 31 اکتبر انجام می‌دادند، پوشیدن البسه هراس‌آور و ترساندن یکدیگر، تهیه کدو تنبل هالووین، خواندن داستان‌های ترسناک و تماشای فیلم‌های رعب‌آور بود؟! مسیحیت به عنوان یک دین ابراهیمی، بر اساس کدام ارزش دینی و با چه هدفی چنین جشنی را پایه‌گذاری کرده بود؟! نکته اینجاست که آنچه غرب امروز تحت عنوان هالووین به کشورها و فرهنگ‌های گوناگون قالب کرده است، بیش از آنکه یک مراسم معنوی و ارزش‌محور باشد، مراسمی تحریف‌شده از نسخه اصلی‌اش است. 

هالووین از 2000 سال پیش برگزار می‌شده و افراد در آن با حاضر شدن در کلیسا و روشن کردن شمع در کنار قبر مردگان، قدیسان خویش را گرامی می‌داشته‌اند. معنای لفظی هالووین هم دقیقا به همین نکته اشاره دارد. هالووین به معنای «شب قدیسان» است و آنچه در نسخه اصلی این مراسم اجرا می‌شده هم با معنای لغوی هالووین و هم با ارزش‌های مسیحیت همسو بوده است اما همزمانی هالووین با یک جشن دیگر که سلت‌ها در همین ایام برگزار می‌کردند، اصالت هالووین را دستخوش تغییر کرد. سلت‌ها سنتی داشتند که طبق آن، هر سال 31‌اکتبر و اول نوامبر را جشن می‌گرفتند و علت پایکوبی‌شان در این جشن را این موضوع می‌دانستند که فصل برداشت محصول توسط کشاورزان فرا رسیده و این برهه را پیام‌آور زندگی می‌دانستند. همین باور موجب می‌شد در بخش‌هایی از اسکاتلند و ایرلند، اقوام سلت که بخش عمده‌ای از مردم این نواحی را تشکیل می‌دادند، ماسک به صورت بزنند و لباس‌هایی متفاوت بپوشند تا ارواح بستگان مرده خود را که هنوز مایل به ماندن در این دنیا بودند، از خود دور کنند. همزمانی هالووین و سوون، نقطه ظهور هالووینی است که امروز در جوامع مختلف، اعم از غربی و غیرغربی می‌بینیم. 

هالووین از سوون برخی رفتارها را وام گرفت تا یک پدیده التقاطی متولد شود که بعد مادی و ضدفرهنگی‌اش بیش از دیگر ابعاد خودنمایی می‌کند. از همان روز، هالووین رفته رفته از اصالت خود فاصله گرفت و دیگر شباهت چندانی به معنای نامش نداشت. البته پس از این التقاط، برخی توجیهات دینی از سوی راهبان مسیحی بیان شد؛ مثلا اینکه در این شب دروازه بین 2 دنیا گشوده می‌شود و خدای جهان مردگان همراه با ارواح، اجنه و دیوها روی زمین می‌آید و پوشیدن لباس‌های ترسناک و کوبیدن بر طبل و اشیایی مثل دیگ و بشقاب و ایجاد صدا می‌تواند دیو و و اجنه را فراری دهد. اما با این حال این گزاره‌ها بیش از شباهت به یک باور دیرینه که از دل مسیحیت برمی‌خاست، به خرافه شبیه بود؛ خرافه‌ای که داشت از هالووین، یک محصول ضدفرهنگی مطابق اهداف غرب می‌ساخت و قرار بود مرزهای زیادی را درنوردد. 

هالووین در مسیر نظم نوین جهانی

به هر حال، غرب آنگونه که می‌خواست یک جشن با خاستگاه مذهبی را مصادره به مطلوب کرد و هر آنچه از بدو تولد هالووین تاکنون بر سرش آمد، گذشت. حالا جامعه جهانی با پدیده‌ای غربی طرف است که موفقیتی نسبی در پیش بردن پروژه نظم نوین جهانی غرب کسب کرده و توانسته در جوامع گوناگونی نفوذ کند. گستره برگزارکنندگان هالووین امروز دیگر منحصر به غرب نیست؛ این گستره حتی به بیخ گوش ما هم رسیده و کشورهای آسیایی بسیاری همچون عربستان و کره‌جنوبی به برپایی این جشن می‌پردازند. این نفوذ را شاید بتوان نتیجه طبیعی امپریالیسم فرهنگی غرب قلمداد کرد اما ازدحام مرگبار جمعیت در خیابان‌ها برای برپایی این جشن، به معنای واقعی کلمه یک فاجعه فرهنگی است!

جشنی که عزا شد

هالووین امسال برای کره‌جنوبی یک جشن معمولی نبود. ازدحامی که امسال در سئول از پی این رهاورد غربی شد، واقعه‌ای تلخ رقم زد. به نحوی که رئیس‌جمهور کره‌جنوبی در پی جان باختن بیش از 150 نفر در این مراسم، در این کشور عزای عمومی اعلام کرد. گفته می‌شود جان باختن این افراد ناشی از شلوغی بیش از حد خیابان‌های سئول در شب هالووین بوده و بخش عمده تلفات در حوالی کافه‌ای رخ داده که یکی از خوانندگان گروه موسیقی بی‌تی‌اس در آنجا حضور داشته است. در کشوری که فرهنگ آن با هالووین قرابتی ندارد، این میزان حضور، آن هم به حدی که مرگ‌آفرین شود و جان بسیاری از شرکت‌کنندگان جشن را بگیرد، حکایت از نفوذی عمیق دارد؛ نفوذی که مبدأ آن غرب و مقصد آن کل جهان است و مقوله مهمی چون فرهنگ را نشانه گرفته و اگر با آن مقابله نشود، قابلیت به بار آوردن خسارات زیادی را برای بشریت دارد. 

شاید هدف غرب از صدور رهاوردی چون هالووین، صدور یک ابزار مرگ‌زا نبوده اما قطعا گسترش سیطره فرهنگی مهم‌ترین هدفی است ‌که در این عرصه دنبال می‌کند. ازدحام جمعیت در خیابان‌های سئول و مرگ بیش از 150 نفر یک هشدار برای همه فرهنگ‌هایی است که علاقه ندارند در فرهنگ غرب هضم شوند!/وطن امروز