آرزو داشت به‌جای نفت، دانش بفروشیم

سرویس معرفی: 14 دی‎ماه سالروز درگذشت دکتر سعید کاظمی آشتیانی موسس پژوهشگاه رویان است. رهبر معظم انقلاب در پیامی کاظمی آشتیانی را از فرزندان صالح انقلاب و از رویش‎های مبارک انقلاب خطاب کردند. هفته گذشته دومین نشست نهمین دوره جشنواره مردمی فیلم عمار برای دادن پیام توجه سینما ایران به نخبگان و پیشرفت‌های علمی کشور به یکی از این قله‎های یعنی پژوهشگاه رویان برگزار شد.(گزارش کامل را از اینجا بخوانید) حلقه‎وصل به سراغ دکتر شاهوردی رئیس فعلی پژوهشگاه رویان رفته است و در گفت‎وگو با او علاوه بر پرداختن به علل حضور یک جشنواره مردمی در پژوهشگاه رویان، موضوعاتی مثل ابعاد شخصیتی دکتر کاظمی آشتیانی، دستاوردها ایشان و وضعیت فعلی پژوهشگاه را واکاوی کرده است. ماحصل این گفت‎وگو را در ادامه می‎خوانید.

* پژوهشگاه رویان هفته گذشته میزبان نشست خبری دوره نهم جشنواره مردمی عمار بود و وحید جلیلی به‌عنوان مسئول شورای سیاستگذاری عمار از خلاء نپرداختن به نوابغ و دستاوردهای بزرگ جمهوری اسلامی ایران در سینمای ایران سوال کرد و پیامی که برگزاری این نشست خبری در چنین جایی داشت این بود که سینما باید این قله‌های علمی و تلاشگرانش آن را ببیند. یکی از مهمترین این قله‎ها پژوهشگاه رویان است. من پیش از ورود به تشریح فعالیت‎های پژوهشگاه رویان و مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی می‎خواستم تحلیل و نگاه شما را از برگزاری نشست یک جشنواره سینمایی در پژوهشگاه رویان بدانم. به نظر شما این دو چه کمک‎هایی می‎توانند به هم بکنند؟
شاهوردی: جشنواره عمار منعکس‌کننده فیلم‌های مردمی -فیلم‌هایی که از درون جامعه می‌خواهد مشکلات یا موفقیت‌های جامعه را به تصویر بکشد- است. این جشنواره می‌تواند با نوع ارائه‌اش راهکارهایی را در ذهن بینندگان ایجاد کند و شروع‌کننده یک حرکت جدیدی باشد. واقعیت این است کشورهایی موفق عموما در همه ابعاد رشد پیدا کردند. ما هم اگر می‎خواهیم برای سربلندی کشورمان قدم برداریم باید یک عزم ملی داشته باشیم و تک بعدی نباشیم تا بتوانیم ما در زمینه اقتصادی، فرهنگی، علمی، سیاسی و... حرکت رو به جلو بکنیم. با این نگاه متوجه می‎شویم که این رفت و آمدها، این تعاملات بین بخش‌های مختلف می‎تواند برای ما یک رشد معقول و ماندگاری را به ارمغان آورد. اگر این اتفاق نیفتد، ممکن است در یک بعد خیلی رشد کنیم ولی چون این بعد از حمایت سایر بخش‎ها برخوردار نیست در یکسری از جاها جا می‌مانیم. اگر یک گروهی حرکت کند و توسط گروه‎های دیگر پشتیبانی صورت نگیرد تنها می‎ماند. لذا رشد علم، اقتصاد، فرهنگ و صنعت ما باید هم‌پایه هم باشد. دانش هم زمانی به درد می‌خورد که بتواند مشکلی را در جامعه حل کند. هر جامعه‎ای یکسری نیازها و مزیت‎هایی دارد، اگر عرصه‎های مختلف با هم مچ شوند و این حلقه‌های زنجیر با هم همراه شوند یک اتفاق مبارک، میمون و ماندگاری خواهد افتاد. اگر دانشی را به دست بیاوریم، ولی آن را مکتوب نکنیم، نتوانیم آن را به جامعه و در بازار ارائه دهیم، این دانش ابتر می‌مانید. این یعنی یک نسل بعد از ما این دانش را نخواهند داشت. در اینجا هنر می‌تواند در خدمت دانش کشور باشد، می‌تواند در خدمت علم کشور باشد، می‌تواند اعتمادسازی و اعتبارسازی کند، می‌تواند فرهنگ‌سازی کند. «ما می‌توانیم» صرفا این نیست که ما کاری انجام دهیم که تبدیل به محصول و مقاله و... شود، نیاز است که دانش و فرهنگ از نسلی به نسل بعد منتقل شود. ازاین‌جهت، نظر من این است که جشنواره‌های هنری می‌توانند پشتیبان مباحث علمی باشند و جایگاه و دستاوردهای علمی را به خوبی به مردم منتقل کند. امروز دنیا هم دارد از این ابزار خوب استفاده می‎کند. آنها به خیلی از علوم هم که تابه‌حال نرسیدند، توسط علوم هنری به تصویر کشیدند تا از این طریق ابهت و بزرگی آن را بشکنند. امیدوارم در کشور ما هم این اتفاق بیفتد و همه عرصه‎ها بتواند در کنار هم قرار بگیرند. نیاز است که دانش بیولوژی با هنر، پزشکی با هنر و سایر عرصه‎ها در کنار هم قرار بگیرند.

* در آستانه سالروز درگذشت دکتر کاظمی آشتیانی در 14 دی‌ماه هستیم. علت اینکه امروز پژوهشگاه رویان سر زبان‌هاست چیست؟ وقتی به لحاظ تاریخی پژوهشگاه رویان را مورد توجه قرار می‎دهیم، این پژوهشگاه برای رسیدن به موفقیت‎های امروز چه روندی را طی کرده است و نقش دکتر آشتیانی در رسیدن به این دستاوردها به چه میزان بود؟  
شاهوردی: رویان مصداقی از کار «ما می‌توانیم» در کشور است، یکی از آن کارهایی است که همه‌جانبه به آن توجه شده است. ببینید ابعاد رویان هم در پژوهش رشد پیدا کرده است، هم در آموزش رشد پیدا کرده است و هم در زمینه خدمات تخصصی رشد پیدا کرده است. به‌عبارت‌دیگر می‌توانیم بگوییم رویان از حلقه تولید دانش کار خودش را شروع کرده است و تا محصول کار را ادامه داده است. جوامع پیشرفته این سیر را پشت سر گذاشته‌اند؛ یعنی تمام حلقه‎ها منفک از هم کار می‎کنند و جامعه علمی می‎تواند اینها را به هم گره بزند. در کشور ما اینگونه نیست و ما یکسری حلقه‌های مفقوده در کشورمان داریم. در دانشگاه‌ مطالعات زیادی انجام می‌شود، پایان‌نامه‌های زیادی تولید و تبدیل به مقاله می‏شود، اما آن حلقه که باید باشد تا ما بتوانیم این دستاوردها علمی را به هم متصل کنیم، نداریم. لذا می‏بینیم سرمایه‌گذاری کردیم، اما گرفتاری جامعه را حل نکردیم و دانش در خدمت مردم نیامده است و پاسخ نیاز جامعه را ندادیم. رویان وقتی که فعالیت خودش را شروع کرد ما با بحث نازایی در کشور روبه‎رو بودیم. رفع و درمان نازایی یک نیاز جامعه بود. با رصد و آینده‌پژوهی‎ای هم که از این دانش در کشور داشتیم، دیدیم بحث سلول‌های بنیادی یا بحث بیوتکنولوژی از موضوعات روز در یکی دو دهه آینده خواهد بود و در آینده فضای کار زیادی خواهد داشت. متوجه شدیم اگر ما در این زمینه حرکت نکنیم، وابستگی و مشکلات زیادی را برای ما به وجود می‌آورد. بنابراین در این زمینه حرکت کردیم. رویان بر اساس نیاز، براساس مزیت‌های منطقه‌ای که در کشور ما وجود دارد با یک نگاه حرکت همه جانبه و دوراندیش متولد شد. امروز هم نیاز است که باز با همان تلاش گذشته این قدم‌ها و این حرکات علمی پشتیبانی و حمایت شوند تا بتوانند جلو بروند. تمام این کارها حاصل عملکرد نیروی انسانی است. اگر نیروی انسانی ما دوراندیش و پای‌کار نباشد، اگر نیروی انسانی‌ای نداشته باشیم که تمام هم و غمش را برای کار بگذارد، مطمئن باشید هیچ کاری به سرانجام نمی‌رسد. اینجاست که دکتر کاظمی هویت پیدا می‌کند و آنچه که دکتر کاظمی را دکتر کاظمی کرد همین بود. دکتر کاظمی یک جوان تحصیل‌کرده و تربیت‌یافته در ایام انقلاب بود که با یک تعهدی ورود پیدا کرد، نیاز جامعه را می‌دانست، دانشگاه را خوب می‌شناخت و توانست حلقه وصلی بین دانشگاه و نیاز جامعه برقرار کند. او درعین‌حال فقط به یک خدمت تخصصی توجه نمی‌کند و ورود پیدا می‌کند چون می‌خواهد عمق کار را بشناسد و ریشه کار را به دست بیاورد. حرکت می‌کند و در کارهایش عمیق می‌شود. عمیق شدن یعنی دانش پیدا کردن. دانش پیدا کردن یعنی سوال داشتن. ممکن است خیلی از سوالات از جهل باشند، اما پاسخ سوالی که حاصل از دانش است ما را 10 قدم به جلو می‌‌برد. دکتر کاظمی در بحث ناباروری قدم برداشت و توانست نام کشورمان را در بین کشورهای دارای این دانش به ثبت برساند. او با حضورش در مجامع علمی داخلی و خارجی، با میدان دادن و حمایت از جوانان، با تربیت نیروی انسانی برای نسل بعد، کارهای بزرگی را انجام داد. از یک فضای کوچک با یک اتاق از ساختمان شهید رعیت در چهارراه کالج در کوچه آرژانتین و با حمایت مقام معظم رهبری، بنیاد جانبازان و بنیاد مستضعفان، در زعفرانیه ساختمانی را گرفت و امروز این ساختمان مجموعه‌ای به نام پژوهشگاه رویان شده است که بیش از 700 نفر از فارغ‌التحصیلان رشته‌های بیولوژی، جنین‌شناسی و رشته‌های علوم پایه پزشکی در آن حضور دارند و دارند دانش را روز به روز گسترش می‌دهند و تولید دانش می‌کنند و خدمات تخصصی به مردم ارائه می‎دهند. هر روز سوالات جدیدتری شکل می‌گیرد و مجموعه را جلو می‌برد. دکتر کاظمی با تلاش‎های صادقانه و نیت خیری که داشتند برای سربلندی کشور قدم برمی‎داشتند و امید داشتند که روزی به جای فروش نفت فروش دانش فنی داشته باشیم و بتوانیم محصولات دانش‌بنیان خودمان را به دنیا صادر کنیم. سعی و تلاشش این بود که بتواند جایگاه علمی که سال‌ها در این مرز و بوم بود و ما با کار نکردن‌هایمان آن را به تاریخ سپردیم و فقط پوز آن را دادیم، احیا کنند. تلاش این بود که با دانش برای کشور اعتبار بیاورد و تا زمانی که چراغ رویان روشن است، تا زمانی که در رویان تولید دانش صورت می‌گیرد و خدماتی به مردم داده می‌شود و مشکلی از جامعه حل می‌کند، نام دکتر کاظمی با این فعالیت‎ها گره خورده است و نامش زنده است. تمام سعی و تلاش ما هم این است که نام دکتر را حفظ کنیم و زنده نگه داریم؛ نه به خاطر دکتر. چون دکتر رفت و دست‌شان از دنیا کوتاه شد، عملکردش در زندگی کارنامه عمل ایشان در آن دنیاست و کارهای خیری هم که انجام دادند به‌عنوان باقیات و صالحات و خیرات و مبرات همیشه نتیجه‌اش به ایشان می‌رسد. ما هم به دنبال این هستیم که با حفظ این فضای همین کارها صدقه جاریه‎ای باشد برای ایشان. همین که این چراغ روشن بماند، همین که امیدی که در جوانان شکل گرفته است حفظ شود، نام این انسان‎های بزرگ هم زنده خواهد ماند. تمام هم و غم ما این است. حفظ نام این آدم‌های بزرگ احترام به دانش و دانشمند است. این باعث می‎شود نسل‌های بعدی هم بدانند که اگر کار بکنند، نام‌شان زنده می‌ماند.

* مخاطب ما خالی از تصویر ذهنی نسبت به دستاوردهای پژوهشگاه رویان و فعالیت‎های دکتر کاظمی آشتیانی است. شما یک تصویری ملموس از دستاوردهای پژوهشگاه رویان و فعالیت‎های دکتر کاظمی آشتیانی برای ما ارائه دهید و به ما بگویید که ما وقتی از دستاوردهای این پژوهشگاه حرف می‏زنیم و آن را قله ما می‎توانیم در عرصه علم معرفی می‎کنیم، دقیقا داریم از چه چیزی صحبت می‎کنیم یا پژوهشگاه چه گره‎ای را از مشکلات مردم باز کرده است؟
شاهوردی: پژوهشگاه رویان یکی از دستاوردهای جهاد دانشگاهی است. جهاد دانشگاهی هم مولود انقلاب است. ساختارش یک نهاد عمومی غیردولتی است. دولت یک نگاه حمایتی به این مجموعه دارد و حمایت می‌کند. جهاد دانشگاهی برای حفظ و قوام خودش باید تلاش کند و کار انجام دهد و خدمات ارائه نماید. پژوهشگاه رویان در سال 68-69 از یک اتاق در کوچه آرژانتین کار خودش را شروع کرد. بودجه‌ای هم نداشت و با کمک خیرین، مقام معظم رهبری و بنیادهایی مثل بنیاد مستضعفان و... یک فضایی در زعفرانیه در اختیار گرفت. من از کارهای پژوهشگاه فقط به خدمات اشاره می‏کنم. قدم اول در بحث گروه نابارور جامعه بود. این افراد شاید در ظاهر و از نظر جسمی‌ بیماری نداشته باشند. اما در فرهنگ ما داشتن فرزند یکی از ارکان زندگی است. موقعی که شما در این مسیر به مشکل برمی‌خورید نه تنها خودتان، بلکه اطرافیانتان هم به شما فشار می‌آوردند. اهالی کوچه و محله هم به شما فشار می‌آورند و نگاه‌ها و برخوردها متفاوت می‌شود. یک زوج نابارور از نظر روحی خیلی مشکلات دارند. مشکلاتی که شاید اصلا نتوانند بیان کنند و نتوانند مکتوب کنند. خیلی از این زوج‌ها به جایی می‌رسند که از هم جدا می‌شوند. شاید هم اصلا ندانند که مقصر کیست. در دنیا شاید حدود 40 سال از عمر این علم می‌گذرد؛ یعنی اولین بچه از لقاح خارج از رحم در دنیا حدود 40 سال سن دارد. در این زمینه در کشور ما یک گروهی حرکت کردند و دانشش را به دست آوردند و قدرت مانور، قدرت رقابت و قدرت ارائه خدمت را پیدا کردند. الان  70 تا 80 درصد زوج‎های نابارور در کشور با حمایت‎های مرکز رویان و سایر مراکزی که از بعد از انقلاب شکل گرفته‌اند توانستند چراغ خانه خودشان را روشن کنند. با آمدن فرزند افسردگی از زندگی این زوج‎های رفته و شادی و خوشحالی برگشته و زندگی آنها ماندگارتر شده است. من فکر می‌کنم این یکی از برکاتی است که تک‌تک کسانی که این مطلب را می‌خوانند حس می‌کنند که چه اتفاق بزرگی افتاده است. درصدی هم تا به حالا پاسخ داده نشده است و مشکل وجود دارد، اما با سرعت رشد این دانش در دنیا و همچنین در کشور خودمان امیدواریم با عنایتی که خداوند می‌کنند، گره‌های این افراد کم هم باز شود. یکی دیگر از موضوعاتی که دانش جدیدی است و هنوز در حال آزمون و خطا روی انسان است و تازه در قالب کارآزمایی‌هایی بالینی دارند کار خودش را دنبال می‌کند، بحث استفاده از سلول‌های بنیادی برای سلول درمانی است. پزشکی‌های ما تا به حالا درمانشان به عبارتی پیشگیری یا جلوگیری اضافه شدن ضایعه است، اما سلول درمانی یا پزشکی بازساخت بافتی از بدن را که آسیب دیده است با سلول دیگری یا با یک بافت دیگری جایگزین می‎کند و محدودیت‌های به وجود آمده برای افراد را  برطرف می‎نماید. این هم یکی از دستاوردهاست. الان درمان بیماری سرطان در این زمینه بخصوص در بچه‌ها دارد جواب می‌گیرد. خدا را شکر در کشور ما و در مجموعه رویان هم بند آوردن خون بندناف توانسته‌ کارهای خوبی شکل بگیرد. بعضی از خانواده‌ها از این سلول‌ها استفاده می‌کنند و این مشکلاتی که واقعا وجودش در هر خانواده‌ای خانمان‌برانداز و خانمان‌سوز است، درمان می‌کنند. هنوز ابتدای کار است و کار تازه شروع شده است، اما ما این نوید را در آینده می‌دهیم که کارهایی بزرگی در مجموعه رویان انجام شود. دنیا در این زمینه خیلی دارد کار می‌کند. اگر ما حرکت نکنیم و اگر ما کار نکنیم مطمئنا به مشکلات زیادی برمی‌خوریم. خدا را شکر در این زمینه هم قدم‌هایی برداشته شده است. بعضی از این علوم الان در خدمت صنعت دامپروری کشور آمدند. الان ما با نگاهی که در رابطه با تولید حیوان شبیه‌ساز یا همین لقاح خارج از رحمی در حیوانات داریم، می‎توانیم صنعت دامپروری را متحول کنیم. این کار در کشور و در مجموعه رویان انجام شده است و دارد در قسمت اصفهانِ پژوهشگاه رویان دنبال می‌شود. امروز همه مردم ما با اصطلاحات رویانا و حنا و شنگول‌ومنگول آشنا هستند. اینها حیواناتی هستند که یا شبیه‌سازی شده‎اند یا با روش تراریخت به دنیا آمدند. خود همین‌ها آوازه نام کشورمان را در منطقه و در دنیا را پیچاندند و امروز همه واقف هستند که ایران به چنین تکنولوژی و دانشی مجهز است.

* به لحاظ طبقه‎بندی جهانی در حوزه ناباروری و سلول‎های بنیادی جایگاه و رتبه ما در بین کشورهای دنیا کجاست؟
شاهوردی: در حوزه ناباروری تقریبا تمام دنیا به دلیل نیاز مردم‌شان ورود کردند و کارهایی را با حمایت خودشان یا حمایت کشورهای خارجی انجام دادند و امروز دارند خدماتی را ارائه می‎دهند. عمر این دانش در دنیا 40 سال است و رشد کارش خیلی زیاد است. در این زمینه رتبه‎بندی صورت نمی‎گیرد و من نتوانم دقیقا بگویم چه رتبه‌ای داریم. فقط می‎توانم بگویم کشور ما در این دانش جایگاه خوبی را در دنیا دارد. در دنیا پژوهشگاه‏هایی که بیشترین عمل جراحی درمان ناباروری را انجام می‌دهند، تعداد محدودی هستند؛ یعنی تعداد محدودی پژوهشگاه هستند که سالیانه بیش از شش هفت هزار زوج را تحت فرآیند درمان قرار می‌دهند. مرکز رویان یکی از آن مراکز معتبر و پر بیمار در این زمینه است. میزان موفقیت آن هم با بهترین مراکز رقابت می‌کند. موقعی که اولین مقاله ما در بحث سلول‌های بنیادی به چاپ رسید، جزو 10 کشوری بودیم که صاحب این دانش شده بودیم. سایت انجمن بین‌المللی سلول‌های بنیادی دنیا هر کشوری که به این دانش دست می‎یابد، اولین مقاله‌اش را چاپ می‌کند و به‌نوعی دست‎یابی این کشور به آن دانش را تایید می‎کند. مقاله 9 کشور پیش از ما در این سایت کار شده بود، اما امروز تعداد زیادی از کشورها در این زمینه ورود پیدا کردند. زمانی که ما ورود پیدا کردیم از بین کشورهای منطقه غیر از اسرائیل هیچ کشور دیگری در این زمینه فعالیت نداشت. الان عربستان، قطر، ترکیه و خیلی از کشورها در این زمینه ورود پیدا کردند و خیلی هم سرمایه‌گذاری می‌کنند که بتوانند جایگاه خوبی را به دست بیاورند. مجله سلول‎های بنیادی که بر اساس بیشترین مقالات چاپ شده آمار می‎دهد، نشان می‎دهد که ما در منطقه پیشرو و پررنگ هستیم. لازمه ادامه این موفقیت‎ها حمایت از این حرکت است. در کنار حمایت باید اقتصادی هم کار کنیم تا بتوانیم دانش را تبدیل به محصولش کنیم و خود کارها زایش داشته باشد. اگر بخواهیم به همین بسنده کنیم، مطمئن باشید با دوراندیشی‎ای که خیلی از کشورها دارند در این زمینه به خرج می‌دهند این گوی و میدان را از ما می‌گیرند. در بحث همانندسازی هم جزو کشورهای محدود دنیا هستیم که از تکنولوژی شبیه‌سازی تراریخت برخورداریم.

* شما فعالیت‎های پژوهشگاه را مصداقی از ما می‎توانیم دانستید و در ادامه به حمایت‎های همه‎جانبه صورت گرفته اشاره نمودید. در اینجا این سوال پیش می‎آید که تقربیا 30 سال بهترین امکانات مادی و نیروی انسانی و فضای کار در اختیار شما قرار گرفته است و همه بسیج شدند تا رویان امروز بتواند کارها و خدماتی خوبی ارائه دهد. آیا واقعا این‎طور بوده است و همه چیز برای فعالان پژوهشگاه فراهم بوده یا می‎توان محدودیت‎هایی را هم نام برد؟
شاهوردی: رویان همانند جهاد دانشگاهی و به‌عنوان یکی از واحدهای این نهاد به همان سبک و سیاق کار می‎کند. درصدی از بودجه‌ ما با حمایت دولت تامین می‌شود، مابقی را با کمک خیرین و با کمک خدمات تخصصی که ارائه می‌دهیم به دست می‌آوریم. می‌خواهم بگویم مجموعه رویان و مجموعه جهاد دانشگاهی، مجموعه لوسی نیستند که تمام منابع‌شان تامین شود تا یک حرکتی بکنند. این دو مجموعه امروز به این موقعیت و فهم رسیدند که باید تلاش کنند تا حیات داشته باشند. خود همین تلاش شیرینی‌های خاص خودش را دارد. نمی‎خواهم ناسیونالیستی برخورد کنم اما آثار علمی نژاد ایرانی در طول تاریخ قابل توجه بوده است. این آثار حاصل عملکرد انسان‌های پای‌کار بوده است که تلاش کردند و این آثار را به جا گذاشتند. پس عنصر اصلی کار، عنصر اصلی رشد و توسعه، نیروی انسانی تلاشگر و پای‎کار است. نیروی انسانی متعهد و متخصص با انرژی و با نیت خاص تلاش می‌کند و حتما به ما می‌توانیم می‌رسد. خداوند گفته است شما تلاش و حرکت کنید، اجر و مزد و برکتش با من است. اگر ما بنشینیم هیچ اتفاقی نمی‌افتد. آدم‌های بزرگ، آدم‌هایی نبودند که همه چیزشان آماده بود. مجموعه رویان واقعا با این نگاه و با این دغدغه بزرگ شده است و توسعه پیدا کرده است. سعی و تلاشش این بود که واقعا توسعه‌اش براساس دانشش باشد، براساس نیاز جامعه باشد و برای همین همیشه دغدغه‌اش نیروی انسانی بود. دکتر محمدحسین نصراصفهانی بود که توانست چراغ بخش اصفهان ما را روشن نگه دارد و توسعه دهد. او توانست شصت هفتاد نفر را دور خودش جمع کند و کارهای بزرگی انجام دهد. به‌طوری‌که نام خودش، نام جهاد دانشگاهی و نام کشور را در دنیا نامی کند. می‌خواهم بگویم اگر این ظرفیت‌ها و نیروی انسانی که عنصر اصلی این ظرفیت‌هاست نباشد، هیچ‌کدام از این اتفاق‎ها نمی‌افتد. الان خیلی از دانشگاه‌های کشور خودمان و خیلی از کشورهای دیگر هم تمام وسایل به‌روز را دارند. شاید وسایلی را داشته باشند که کشور سازنده‌اش به آن تعداد در کشور خودش استفاده نکند، اما نمی‏توانند با این وسایل مشکلی را حل کنند. چون دستگاه کار نمی‌کند و حمایت و منابع مالی یکی از عناصر تاثیرگذار در حرکت است، اما واقعا همه آن نیست. با تعاملات می‌توان خیلی از مشکلات و گرفتاری‌ها را حل کرد. یکی از مشکلات موجود در کشور ما عدم همکاری بین گروه‌هاست. ما در کشورمان منابع زیادی داریم، اما گاهی اوقات نمی‌توانیم با هم همکاری کنیم. نمی‌توانیم با هم یک کار بزرگی انجام دهیم. حرفم این است که تلاش شبانه‌روزی رویان و همکاران ما در رویان، رویان را به اینجا رسانده است و در مجموع تمام این موفقیت‎ها هم حاصل عنایت خداوند است. من به عینه دیدم که اگر نیت‌تان خیر باشد، اگر تمام انرژی‌تان را برای یک کاری بگذارید، عجیب خداوند آن کار را برایتان آسان می‌کند. لذا می‏بینید یک کار خیلی سخت، خیلی راحت حل می‌شود. واقعیت این است که کسانی مثل دکتر کاظمی، زندگی‌ و عمرشان را گذاشته‌اند تا سربلندی مجموعه رویان حفظ شود و روز به روز هم پررنگ‌تر شود.

* ما از ابعاد مدیریتی و علمی دکتر کاظمی آشنایی بیشتر شنیدیم و کمتر به ابعاد شخصیتی ایشان پرداخته شده است. از آنجایی که شناخت خوبی با ایشان داشتید و همسفر بودید و در جلسات حضور داشتید و از نزدیک ایشان را میشناسید کمی ما را با ابعاد شخصیتی آقای دکتر آشنا کنید.
شاهوردی: آقای دکتر کاظمی تربیت یافته ایام انقلاب بود؛ یعنی سال‎های جوانی‌ خود را که از سال‌های آخر تحصیل دبیرستان‌شان شروع و وارد دانشگاه‌ شدن را در بر می‎گیرد، در بحبوحه انقلاب گذراندند. در یک خانواده فرهنگی بزرگ شدند. خانواده او اهل دانش بودند. برای دکتر در این فرآیند تربیتی موقعیت‌های خیلی خوبی پیش آمده بود. در ایام انقلاب در مساجد در پی طراحی، مدیریت و اجرای نمایشنامه بوده است. به خاطر حضورش در مسجد با دوستان خوب و قرآن مانوس بوده است. سفری با دکتر کاظمی به مصر داشتیم. خیلی‌ها دنبال بازدید از جاهای مختلف مصر بودند، ولی آقای دکتر آن زمان دنبال نوارهای کاست‌ قاری‌های معروف مصر بود. با قرآن مانوس بود، شخصیت فرهنگی هم داشت و شخصیت علمی را هم در دانشگاه پیدا کرده بود و شخصیتی بود که در اجتماع توان و انرژی لازم را با کار گره زده بود تا توانست کارهای بزرگی را انجام دهد. اهل ادبیات بود. خودش سخنور بود. اگر مقام معظم رهبری ایشان را به‌عنوان یک دانشمند جوان اطلاق کردند و عنوان یک رویش مبارک را به او دادند، به خاطر شخصیت چند جانبه دکتر کاظمی بود. همین شخصیت دکتر کاظمی را به این جایگاه و هویت رساند. امروز هم ماندگاری اسم‌شان حاصل تلاش در طول عمرشان است. به عبارتی می‎توان گفت شاید طول عمرشان خیلی نبود، اما عرض عمرشان بزرگ بود. سعی می‎کرد با علوم جدید مانوس شود. در رفتار، در مذاکره، در سخنوری، تلاش می‌کرد، الگو می‌گرفت و خودش تمرین می‌کرد. شاید یکی از شخصیت‌های دکتر کاظمی معلم بودن این فرد بود. معلم تا چیزی را نفهمد نمی‌تواند به دانشجو و دانش‌آموزش منتقل کند. دکتر کاظمی تلاش می‎کرد اول مباحث را خودش بفهمد. با تمام این حرف‌ها و با تمام این شخصیتی که داشت، افتاده بود. همیشه در کارها مشورت می‌گرفت. در هر کاری از کسانی که صاحب این دانش هستند تعامل می‌کرد. حاصل این مشورت‌ها، آن دقت نظر‌ها و دوراندیشی‌هایش بود که یک هویت و جایگاهی برای ایشان به ارمغان آورد و امروز برای مجموعه به یادگار گذاشته است. بر روی اسم پژوهشگاه خیلی وقت گذاشت و دقت نظر داشت. دنبال کلماتی بود که ماندگار باشند. اسم اولین مجله رویان را «یاخته» به معنی سلول گذاشت. رویان و یاخته خیلی زود سر زبان می‎افتند و به لحاظ معنایی هم رابطه نزدیکی با نوع کار مجموعه دارند. می‌خواهم بگویم همین دقت‌ نظرهایشان، همین نگاه علمی‌شان، نگاه فرهنگی‌شان، استفاده از ادبیات برای یک دانش بیولوژی یا دانش پزشکی و... نشان می‌دهد که این شخصیت یک شخصیت همه جانبه‌ای بود. همین هم باعث شده است که امروز نام و نشان‌شان بماند. من معتقدم اگر اجر و مزدی مجموعه رویان یا دیگر مجموعه‌های فعال کشور در زمینه سلول‌های بنیادی یا ناباروری داشته باشند، مطمئنا به روح دکتر کاظمی هم می‌رسد.

در انتها نماهنگ «رویانتان رویان باد» با موضوع بیانات رهبر معظم انقلاب درباره پژوهشگاه رویان و تعاریف ایشان از شخصیت سعید کاظمی آشتیانی آمده است: