امروز یکی از مهم‌ترین تهدیدهای شعر هیأت عوام‌زدگی است.

به گزارش حلقه وصل، برنامه زنده روایت هیأت شب گذشته، ششم اسفندماه از شبکه افق صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بنا بر روال هر هفته به موضوع چالش‌ها و مشکلات هیآت مذهبی و لزوم تبیین بیانات رهبر معظم انقلاب در این حوزه پرداخت.

بنابر این گزارش، مهمان این هفته برنامه روایت هیأت، هادی جانفدا شاعر آیینی شناخته‌شده کشور به بررسی جایگاه شعر اهل‌بیت علیهم‌السلام در هیآت مذهبی پرداخت.

جانفدا با اشاره به مطالبات رهبر معظم انقلاب درباره شاعران آیینی و عملکرد آن‌ها گفت: در دیدارهایی که مداحان و شاعران اهل‌بیت با رهبر انقلاب دارند، ایشان مطالباتی را در حوزه معرفت‌افزایی شاعران مطرح کرده‌اند. ایشان تأکید دارند شاعران نگاه متعالی داشته باشند و شایسته است شعر هیأت و ولایی ما به قلۀ شعر فارسی که اشعار امثال مولوی و سعدی است برسد.

وی افزود: رهبر معظم انقلاب تأکید دارند که شعر ثروت ملی کشور است و همان‌طور که می‌دانید ما ثروت‌های ملی و مادی بسیاری در حوزه نفت، معادن و... داریم که هرکدام به واسطه اهمیتی که دارند تشکیلات عظیمی همچون وزارتخانه‌های نفت، صنعت و معدن و... دارند اما سؤال اینجاست که برای شعر که به فرموده رهبر معظم انقلاب ثروت ملی است چه ساختار و سازوکار ویژه‌ای تعبیه شده است؟

این شاعر برجسته آیینی عنوان کرد: آیا شعر به عنوان مهم‌ترین عنصر هویت‌ساز شیعه و فرهنگ‌سازی ایران اسلامی، سازوکاری دارد؟ آیا ساختار شعر از نظر حاکمیتی و ساختاری شکل گرفته است؟ و آیا سازمانی وجود دارد تا شعر را در مسیر درست حرکت دهد؟
 

لزوم تأسیس دانشکده برای شعر آیینی و ستایشگری

وی افزود: امروز دنیا به دنبال گرایش‌ها و تخصص‌های علمی حرکت می‌کند و ما در این دنیای علمی و تخصصی نیازمند کار حرفه‌ای هستیم و باید برای شعر آیینی و ستایشگری دانشکده‌ای تأسیس شود.

جانفدا تصریح کرد: یکی از ایرادات و تهدیدهایی که شعر آیینی را به خطر می‌اندازد این است که امروز برخی از شعرای جوان، عرصه شعر اهل‌بیت علیهم‌السلام را با عرصه آزمون و خطا و اشتباه می‌گیرند. در حالی که در گذشته شاعران ابتدا با حضور در انجمن‌های ادبی، سطح شعر خود را به جایگاه بالایی می‌رساندند و سپس برای عرض ارادت به آستان خاندان عصمت و طهارت علیهم‌السلام شعر می‌سرودند. اما اکنون با ظهور رسانه‌های نوین همچون فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، افراد قبل از آن‌که به سطح مطلوبی از برسند، وارد عرصه شعر ستایشگری و اهل‌بیت می‌شوند و سروده‌های خود را در فضای مجازی به اشتراک می‌گذارند. 

وی خاطرنشان کرد: امروز یکی از مهم‌ترین تهدیدهای شعر آیینی، عوام‌زدگی است. در این مجال باید به این نکته توجه کرد که شعر عامیانه با شعر عوام‌زده تفاوت دارد. متاسفانه فضای شعرها در ۶۰ تا ۷۰ درصد از هیأت‌ها عوام‌زده است. این آسیب هم از لحاظ زبان شعر و فرم  و هم از لحاظ محتوا وجود دارد و سرودن اشعار آیینی عوام‌زده ما را از معارف اصیل شیعی دور می‌کند.

 مهدی زنگنه، شاعر و نوحه‌سرای شناخته‌شده اهل‌بیت علیهم‌السلام با اشاره به بعضی از تهدیدها و آسیب‌های شعر آیینی در عصر حاضر گفت: با وجود فرصت‌های بسیار برای رشد و تعالی شعر آیینی، تهدیدهای بسیاری نیز وجود دارد. اولین تهدید شعر آیینی، نَفس است؛ انسان در هر عرصه‌ای که وارد می‌شود مکن است درگیر نفسانیات شود.

وی افزود: یکی دیگر از آسیب‌هایی که در عصر حاضر می‌تواند شاعران جوان آیینی را تهدید کند، کارنابلدی و نداشتن تخصص است. بر همین اساس امروز شاهد اتفاقات غیرتخصصی در شعر هیأت و سایر ارکان هیأت هستیم که صدمات بسیاری را از این ناحیه متحمل شده‌ایم.
 

این نوحه‌سرای آل‌الله تصریح کرد: در ساختار سنتی، هیأت به عنوان قدیمی‌ترین نهاد و ارگان فرهنگی شیعه شناخته می‌شد. شاید در آن زمان دانشگاه و محل تحصیل برای افراد وجود نداشت، اما شاعران به خوبی سلسله مراتب را طی کرده و به جایگاه مطلوب می‌رسیدند. به عنوان مثال شاعر بزرگی همچون محتشم‌ کاشانی که اشعار زیبای آن ماندگار شده است، در عصر خود انجمن‌دار شاعران کاشان بود و به تربیت شاعران و تعالی شعر می‌پرداخت.

وی افزود: امروز در ساختار نوین، تخصص‌محوری رسمیت پیدا کرده و باید جایگاه شعر و به‌خصوص سروده‌های آیینی در این فضا مشخص شود و متأسفانه جایگاه و ساختار مناسبی برای شعر آیینی در این عصر وجود ندارد. به عنوان مثال در شهر بزرگ تهران به عنوان پایتخت کشور، به ندرت بتوان چند انجمن ادبی ثابت پیدا کرد که شاعران آیینی بتوانند آثار خود را در آنجا عرضه کنند؛ در حالی که شاهد تولید بسیاری از محصولات ادبی هیأتی هستیم که معلوم نیست این اشعار به چه صورت هدایت خواهند شد.

زنگنه با بیان این مطلب که اشعار آیینی و اهل‌بیتی دچار عوام‌زدگی شده است و به عنوان یک تهدید این عرصه را به خطر خواهد انداخت، تصریح کرد: وقتی صحبت از شعر عوامانه می‌شود منظورمان شعر عامیانه نیست. یعنی امروز ظاهر و روبنای اشعار و سروده‌ها را خوب و زیبا جلوه می‌دهیم اما از فهم مردم کوچه و بازار نسبت به اهل‌بیت علیهم‌السلام عقب هستیم. برخی از اشعار و سروده‌ها به‌گونه‌ای است که حتی مردم کوچه و بازار در مورد اهل‌بیت این‌گونه سخن نمی‌گویند. بر اساس تحقیقی که انجام شده است عموم مردم اشعار و مداحی‌هایی را می‌پسندند که در گذشته ماندگار شده‌اند؛ به عنوان مثال نوحه «زینب زینب» زنده‌یاد سلیم مؤذن‌زاده؛ از آن دست اشعار است.