تهران: نگاهی به مجموعه رباعی «راهبندان» سروده‌های میلاد عرفان‌پور

به گزارش حلقه وصل، مرور و معرفی نوشتن روی کتاب‌ها، کار راحتی نیست. تفاوتی ندارد که درباره یک کتاب داستان بخواهیم بنویسیم یا درباره یک مجموعه شعر. در هر صورت، این کار، کار آسانی نیست و برای اینکه متنی انگیزاننده نوشته شود تا خواننده نسبت به کتابی که معرفی شده واکنشی نشان دهد باید علاوه بر مطالعه اثر با آن مانوس باشیم تا بتوانیم متنی انگیزشی و ترویجی بنویسیم که مخاطب از رویارویی با آن استقبال کند.

با این حال به نظر می‌رسد نوشتن از کتاب‌هایی که منثور هستند (شعر نیستند) راحت‌تر از کتب منظوم است. چون با توجه به ارتباطی که با نثر یک اثر برقرار می‌شود می‌توان متنی ترغیب‌کننده خلق کرد تا خواننده را برانگیزاند که اثر معرفی شده را تهیه کند. اما نوشتن از کتب و مجموعه‌های شعر، کار دشوار‌تری است. به این خاطر که صاحب‌نظران شعر گاهی برخی شعرها را سست می‌دانند و آن را فاقد صلاحیت شعر نامیدن می‌دانند و از این رو برای نوشتن درباره یک مجموعه شعر باید به ریزه‌کاری‌های شعر و شاعری وقوف داشت. (البته ناگفته نماند برخی از متن‌هایی که درباره اشعار منتشر می‌شود، خالی از تعارف نبوده و نویسنده برای ادای دِین و یا ابراز ارادت به یک شاعر متنی برای اثر او نوشته که خب این شائبه را ایجاد می‌کند که شاید خود اثر فاقد استحکام لازم از منظر شعری است).

از این مقدمه که بگذریم در ادامه نکاتی در باب معرفی مجموعه شعر «راهبندان» سروده میلاد عرفان‌پور بیان می‌کنیم تا اگر تصمیم به تهیه مجموعه شعری آن هم در قالب رباعی دارید به این اثر هم گوشه چشمی داشته باشید.

یک ـ میلاد عرفان‌پور یکی از چهره‌های مطرح شعر در سال‌های اخیر است و خب همین می‌تواند یک نکته مثبت برای انتخاب این کتاب باشد. البته حتما تاکید می‌کنم که گاهی اسامی و چهره‌ها تضمین‌کننده کیفیت اثر نیستند، اما خب در این مورد که درباره آن حرف می‌زنیم اینطور نبوده و شاهد مجموعه‌ای ارزشمند از شاعر ۳۰ ساله کشورمان هستیم. کسی که همه را با شعر «از آخر مجلس شهدا را چیدند» می‌شناسند.

دو ـ یک شاعر فرانسوی (شارل بودلر شاعر قرن نوزدهم) گفته: «شعر تنها اثری مکتوب و سلسله‌ای از تصویرها و صوت‌ها نیست، بلکه نوعی روش زندگی کردن است.» این نکته را وقتی کنار اشعار میلاد عرفان‌پور در مجموعه «راهبندان» قرار می‌دهیم، می‌بینیم به واقع اشعار او پیشنهادهایی برای زندگی کردن است. برای مثال این رباعی را بخوانید:

«بازیچه جاه و ثروت و عافیتی

زیبا نه، اسیر پیریِ عاقبتی

اربابی اگر، رعیَتِ این دنیایی

دنیایی اگر، طفیلیِ آخرتی»

یا

«از شهر به جز خِش‌خشِ پاییز نماند

جز شیون شیوای شب‌آویز نماند

وِرد سحری گم شد و خرناس آمد

جز رفتگران کسی سحرخیز نماند»

این رباعی‌ها علاوه بر اینکه اعتراضی به سبک زندگی شهری این روزهای ماست، اما در واقع روش زندگی کردن را هم پیشنهاد می‌دهد و در رباعی دوم سحرخیزی که گمشده این روزهای جامعه ماست را یادآوری می‌کند. برای این موضوع یعنی روش زندگی و پیشنهاد آن در این مجموعه اشعار بسیاری را می‌توان یافت که برای اختصار از ذکر باقی آنها خودداری می‌شود.

سه ـ میلاد عرفان‌پور در این مجموعه علاوه بر اینکه در جستجوی روش و سبک زندگی صحیح است به منابع اصیل شیعه نیز توجه داشته که نشان می‌دهد شاعر از منابع جدا نیست و آنها را در شعر خود نیز وارد می‌کند.

«از خلق تو را دست به دامانم و بس

با مذهب چشم تو مسلمانم و بس

هرگاه مرا به گفت‌وگو می‌خوانی

چون طفل، زبان گریه می‌دانم و بس»

دو بیت فوق در این رباعی، خواننده را یاد عباراتی از دعای کمیل می‌اندازد آنجا که در مقام دعا و نیایش انسان تنها سلاحی که دارد را گریه می‌خواند (و سلاحه البکاء). از این رو باید مجموعه شعر «راهبندان» را اثری متصل به آموزه‌های شیعی دانست.

«چون رود زلال تربیت شد دل من

بی‌تاب وصال تربیت شد دل من

سرمایه‌‌ او فقط غمت بود حسین

با رزق حلال تربیت شد دل من»

چهار ـ خواننده حین مطالعه اشعار این مجموعه تصویری از خود و امروز جامعه خود را در آن می‌بیند. این آن چیزی است که می‌توان از آن به عنوان یکی از کارکردهای هنر نام برد. در واقع شاعر بی‌توجه به پیرامون خود نبوده و تلاش کرده تا منعکس کننده اتفاقات عصر خود در اشعارش باشد.

«تنها و غریب مانده انسان در شهر

سنگین شده سایه‌ رفیقان در شهر

محتاج درنگیم در این کثرت رنگ

این است دلیل راهبندان درشهر»

پنج ـ شاعر حتی به زندگی مدرن که شهرنشینی یکی از ثمرات آن است نیز در اشعارش اعتراض دارد و آن را با زبان شعر فریاد زده است. از این رو می‌توان در بسیاری از اشعار این مجموعه صدای اعتراض شاعر را شنید که نسبت به پدیده‌های جدید منتقد بوده و آن را بیان کرده است.

«جز بغض نبود شهر و جز آه نبود

آن‌گونه که می‌نمود دلخواه نبود

در شهر یتیم‌تر شدم کاش آن‌قدر

دیوار یتیم‌خانه کوتاه نبود»

شش ـ البته این تمام تصاویری نیست که خواننده در «راهبندان» می‌بیند. عاشقانه‌های این مجموعه نیز صدای پ‍رطنینی است که خواننده را به خود جلب می‌کند. شاید بتوان این‌طور تعبیر کرد که اگر عرفان‌پور به اوضاع و احوال جامعه معترض است راه نجات و رهایی از این مخمصه که باید آن را «مخمصه شهری» نام گذاشت در عشق می‌بیند و از این رو پیشنهادهای خوبی برای خواننده مطرح کرده است. عشق آسمانی و معنوی یکی از وجوهی است که در اشعار این مجموعه به کرات تکرار می‌شود.

«ای از تو به هر کرانه‌ای گفت و شنود

مدیون تو بود هرچه آمد به وجود

حاضرتر از این نمی‌توان غایب شد

پیداتر از این نمی‌توان پنهان شد»

همچنین او با معشوقی زمینی نیز گفت‌وگو دارد که باید نتیجه گرفت اشعار عرفان‌پور هر دو وجه عشق را در خود دارد.

«رو پوشیدی! مرا کفن یعنی این

خاموشی! حکم مرگ من یعنی این

لبخند تو لبخند تو لبخند تو ... آه

بازآمدنِ جان به بدن یعنی این»

و آخر ـ مرگ‌آگاهی یکی از ویژگی‌هایی است که در اشعار این کتاب به چشم می‌آید. نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد مرگ‌آگاهی توحیدی است. این نوع مرگ‌آگاهی زندگی پس از مرگ را نفی نمی‌کند و به قیامت باور دارد در حالی که در برخی از شعرا نوعی مرگ‌آگاهی را شاهد هستیم که اشاره به عدم و نیستی دارد، اما عرفان‌پور از زندگی در جهان دیگر در اشعارش سخن می‌گوید.

«از ما به ملائک خبری باید برد

خون‌نامه‌ای از چشمِ تری باید برد

رسوای جهانیم، کجایی ای مرگ!

ما را به جهان دیگری باید برد»

او حتی در شعرش از مرگ با عنوان گل کم‌یابی یاد می‌کند که هر انسان در زندگی تنها یک مرتبه مجال بوییدن آن را پیدا می‌کند.

«دنیاست قعودی که قیامش مرگ است

دنیاست نمازی که سلامش مرگ است

تنها نفسی مجال بوییدن ماست

از آن گلِ کم‌یاب که نامش مرگ است»

مجموعه رباعی «راهبندان» سروده میلاد عرفان‌پور در ۱۰۰ صفحه با قیمت ۸ هزار تومان از سوی نشر شهرستان ادب روانه کتابفروشی‌ها شده است.