32 دستگاه موظفند برای حجاب و عفاف کار کنند و بودجه دارند!/ همه فرافکنی می‌کنند!/ چه کسی از آنها مطالبه می‌کند؟!

حلقه وصل:

آنچه می‌خوانید شرحی از وظایف دستگاه‌های غیردولتی در حوزه حجاب است. دستگاه‌هایی که انتظار می‎رود بخشی از فلسفه‎ی وجودیشان به نهادینه کردن ارزش‌هایی مانند عفاف و حجاب گره خورده باشد، اما مهدیه خادم پژوهشگر حوزه و دانشگاه در گفتگو با حلقه وصل، معتقد است هیچ یک وظایفشان را درست انجام ندادند و منتظر بودجه و ابلاغ از سوی دستگاه‌های دولتی هستند.
***
خانم خادم! یک وقت تقسیم‌بندی براساس مصوبات 427 و 820 و در مجموع یک تقسیم‌بندی قانونی است و یک وقت انتظاراتی است که به شکل عرفی در بین مردم شکل گرفته است و مردم به معنای افراد متدین، یکسری دستگاه‌های فرهنگی ارزشی و انقلابی را متولی مستقیم عفاف و حجاب می‌دانند و تمام این وظایف را از این دستگاه‌ها مطالبه می‌کنند.
بنده دستگاه‌ها و سازمان‌های متولی در عرصه حجاب و عفاف را به دو دسته‌ی دولتی و غیردولتی تقسیم کردم. هرچند که همه می‌دانیم تمام اینها بودجه خود را از دولت می‌گیرند و زیر بلیط دولت هستند. من سازمان‌هایی مانند ستاد احیای امر به معروف، بسیج مستضعفین، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، سازمان تبلیغات، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان حج و زیارت، کمیته امداد امام خمینی(ره)، بنیاد شهید و سازمان صدا و سیما را در یک تقسیم بندی قرار می‌دهم. اینها نهادهای همسو و نهادهای تبلیغی_ترویجی هستند که  بعضی از آنها زیر نظر رهبر معظم انقلاب هستند. اینها در تقسیم‎بندی من جزو دستگاه‌های غیردولتی هستند. برخی از دستگاه‌ها هم کاملا دولتی هستند و در این زمینه وظایف مشخصی دارد. مصوبه ۴۲۷ تصویب سال ۱۳۸۴ است؛ یعنی ۱۶ سال است که تصویب شده است و هنوز که هنوز است اجرای برخی مواد آن معطل و روی زمین مانده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که این نهادها و دستگاه‌ها در بهترین حالت به 30 درصد از وظایفشان عمل کردند. این جای تاسف دارد. وضعیت این نهادهای انقلابی و ارزشی در این زمینه مطلوب نیست. هر چند در نظام جمهوری اسلامی انتظار این است همه نهادها مبتنی بر آموزه‌ها و ارزش‌های دینی و آرمان‌های انقلاب اسلامی، فعالیت کنند، اما همانطور که گفتید به ذات از برخی نهادها و سازمان‌ها انتظار و توقع بیشتری در این زمینه می‌رود. چراکه ذاتا وظیفه ترویج و توسعه‌ی معارف و مفاهیم دینی را برعهده دارند.
آیا می‌توان مصادیق مشخصی برای برنامه نداشتن مسئولان و مدیران این نهادها در حوزه عفاف و حجاب نام برد؟
ببینید در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان گفت بعضی از مسئولان و مدیران اینها اراده‌‌ای ندارند، بعضی‌ها دارند و ابزار و امکانات ندارند و... طبق فرمایش مقام معظم رهبری، اگر مدیران و مسئولان حکومتی و حاکمیتی ما در زمینه امر به معروف و نهی از منکر چهار شاخصِ «اراده، تصمیم، قدرت و شجاعت» داشتند و پای کار بودند، می‌شود امیدوار بود که این قوانین روی زمین نمانند و اجرا شوند. الان ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر در زمینه عفاف و حجاب 12 وظیفه مشخص دارد. اولین وظیفه این ستاد، تلاش برای احیای این فریضه به عنوان یک وظیفه شرعی و عمومی در تمام مسائل جامعه خصوصاً گسترش فرهنگ عفاف و حجاب است. صداوسیما هم باید در این زمینه با ستاد احیا، همکاری داشته باشد. آیا کسی از صداوسیمای جمهوری اسلامی و ستاد احیا کار مشترکی را در این زمنیه به یاد دارد؟ نمی‌خواهم بگویم هیچ کاری نشده است، اما اگر هر کسی به ذهن خود مراجعه کند چیزی یادش نمی‌آید و کار برجسته‎ای صورت نگرفته. این وظیفه‎ای که تصویب شده است و قضاوت در مورد اینکه چقدر کار شده را در اختیار مخاطبان می‌گذاریم. طبق ماده ۵ مصوبه 820، ستاد احیا وظیفه دارد شاخص‌های حجاب اسلامی و مصادیق مخالف آن را تبیین کند، آیا این تبیین اتفاق افتاده است؟ آیا مردم متدین شاخص‌های حجاب اسلامی و تعیین موارد مخالف آن را می‌دانند؟ آیا این شاخص‌ها نهادینه شده است؟ آیا در ذهن همه مردم این قانون وجود دارد؟ مسئولان ستاد احیا امر به معروف می‌طلبد در این زمینه تلاش بیشتری کنند، بیشتر از ابزار رسانه استفاده کنند تا بتوانند شاخص‌ها را به اطلاع مردم و جامعه و مخصوصا متدین‌ها و مومنین و مومنات یا فعالان اجتماعی و فرهنگی و فعالان عفاف و حجاب برسانند.
پس وظیفه این نهادهای انقلابی در زمینه حجاب و عفاف روی زمین مانده است. حداقل ما که پرس‌وجو کردیم و چیزی دستگیرمان نشد، اگر بزرگواران کاری انجام داده‌اند اطلاع‌رسانی کنند. الان ششمین وظیفه ستاد احیا، تدوین برنامه‌های آموزشی در رابطه با امر به حجاب اسلامی و نهی از بدحجابی با همکاری دستگاه‌های ذیربط و نظارت بر اجرای آنهاست. مجدد سوال می‌پرسم. آیا مردم در سراسر کشور، خصوصا افراد دغدغه‌مند‌ و فعالان عرصه فرهنگ و عفاف و حجاب دیدند که ستاد امر به معروف و نهی از منکر در سراسر کشور، برنامه آموزشی فراگیر و همه جانبه‌ای را پوشش دهد؟ البته که وظیفه اینها فراتر از این موارد است و انتظار نمی‌رود فقط گروه متدینین آموزش ببینند، بلکه باید عموم مردم جامعه مورد آموزش قرار بگیرند. در این ۱۴ سال بعضی از استان‌ها را ما خبر داریم و واقعا اتفاق نیفتاده است. براساس بند هشتم وظایف، الزام آمران و ناهیان در ادارات به منظور اجرای صحیح فریضه عفاف و حجاب از طریق شوراهای امر به معروف و نهی از منکر است. مردم قضاوت کنند، آیا شوراهای امر به معروف و نهی از منکر ادارات، وظایف خود را به خوبی و درستی و با قاطعیت و بدون ترس و بدون رودربایستی انجام می‌دهند؟ وضعیت عفاف و حجاب در دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی ما چطور است؟ آیا عفاف و حجاب در ادارات جاری و ساری است؟

البته مفهوم عفاف خیلی گسترده است و فقط متوجه پوشش خانم‌ها در ادارات نیست؟
بله. هم شامل زنان می‎شود و هم شامل مردان. از عفت در نگاه، عفت در شنوایی، عفت در پوشش، عفت در رفتار و رعایت حریم محرم و نامحرمی و نهادینه شدن مفهوم غیرت در مردان جامعه و موضوع پرهیز از اختلاط آنها، از ابعاد عفاف است. همه اینها مدنظر ماست. آن چیزی که ما می‌گوییم و گفت‌وگو می‌کنیم، یک چنین دامنه‌هایی دارد و خیلی گسترده است. از مفهوم عفاف گسترده‌تر، حیاست. حیا و ابعاد آن، عفاف و ابعاد آن، پوشش مناسب عفاف، همه اینها مدنظرمان است. آیا این اتفاق‌ها در ادارات و سازمان‌های دولتی و غیردولتی ما افتاده است؟ آیا ما در ادارات زیست عفیفانه را میبینیم؟ معاشرت‌ها و برخوردهای عفیفانه می‌بینیم؟ چه کسی یا نهادی وظیفه نهادینه کردن این کارها داشته و وظیفه خود را انجام نداده است؟ اصرار دارم که بگوییم اولین و اصلی‌ترین این نهادها، ستاد احیای امر به معروف است. اگر موتور این ستاد روشن شود، موتور بقیه‎ دستگاه‌ها هم روشن خواهد شد. اگر ستاد احیای امر به معروف در جایگاه اصلی و واقعی خود قرار گیرد و بداند که چه جایگاه و نقشی دارد، مانند یک لوکوموتیو بقیه‎ واگن‌ها را هم پشت سر خود خواهد کشید. اما ستاد امر به معروف و نهی از منکر هنوز در آن جایگاهی که باید قرار بگیرد، نگرفته است.
علت چیست؟
 شاید افرادی که در این ستاد مشغول به فعالیت هستند، هنوز جایگاه خودشان را نمی‌دانند. یا شاید سازمان‌های دیگر جایگاه ستاد امر به معروف را نمی‌دانند. یا شاید حنای ستاد رنگی ندارد و تیغش نمی‌برد و این وظیفه را هم به عهده این ستاد که هیچ قدرتی ندارد، گذاشتند. در هر صورت ما امیدواریم این نهاد هر چه زودتر به جایگاه واقعی و اصلی خود در حوزه عفاف و حجاب برگردد و متوجه باشد که وظیفه خطیری بر عهده دارد. همین‌جا مجدد خوانندگان این مصاحبه را توصیه می‌کنم حتما مصوبه‎های 427 و 820 را پرینت بگیرند و همیشه جلوی چشم خود داشته باشند. مخصوصا فعالان عرصه عفاف و حجاب و  مطالبه‌گران. چون آنها با اشراف به این مصوبات می‌توانند مستند به قانون از سازمان‌ها و دستگاه‌ها مطالبه و آنها را نصیحت کنند که وظایف خود را درست انجام دهند.
مسئله عفاف و حجاب در حوزه اعتقادی و باور تعریف می‎شود و باید به آن باور داشت تا بتوان عمل هم کرد. با این نگاه قانون گذاشتن در ادارات چه دردی را دوا می‌کند؟ در صورتی که یک کارمند 30 ساله در گذشته چنین باوری در او شکل نگرفته است؟
این سوال یک سوال مبنایی و کاملا درست است. در این زمینه نیازمند بینش و آموزش هستیم و بعد، ایجاد گرایش و شوق و انگیزه و رغبت و در مرحله سوم اجرا و عمل. در مصوبه ۸۲۰ یک تقسیم‎بندی ارائه شد که در آن، این وظیفه بر عهده دستگاه‌های علمی و آموزشی گذاشته شده است. این دستگاه‌ها شامل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، وزارت آموزش و پرورش و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. این دستگاه‌ها کار نهادینه‌سازی و برداشتن گام اول را دارد. قرار بود همه‌ این 32 دستگاه در این زمینه دست به دست هم دهند. 12 سال دانش‌آموزان در اختیار آموزش و پرورش هستند. در ذهن و فکر و اندیشه و روح و روان کودک و نوجوان ما مفهوم حیا و عفاف و پوشش درست نهادینه نشده است. آیا ما اینقدر بی‌عرضه هستیم که نتوانستیم این کار را بکنیم. آیا معلمان و اساتید ما شایستگی‌های لازم و اعتقاد و باور لازم نسبت به مفهوم حیا، رفتار و زیست عفیفانه را دارند؟ این اعتقاد در زندگی‌ شخصی‌ و اجتماعی‌شان جاری است؟ اینها الگو هستند. در این زمینه کافی است یک معلم یا یک استاد خودش ملزم به این موارد نباشد و عکس پروفایلش ناجور باشد یا حرفی که سر کلاس می‌زند زیرآب حیا و عفاف را بزنند... این تعارض بعضی مواقع بین خانواده و مراکز آموزشی ما مثل مدارس و دانشگاه وجود دارد و باعث نپذیرفتن مفهوم حیا و عفاف از سوی فرزندان می‎شود. عکس این قضیه هم وجود دارد. در محیط خانه پدر و مادر باور و رفتارشان نسبت به عفاف و حجاب ضعیف است، دانش‌آموز به مدرسه می‌رود و می‎بیند که معلم رعایت می‌کند. اینجا تعارض به وجود می‌آید و باعث سردرگمی و گیجی بچه‌ها می‌شود. من معتقدم قانون‌گذار در بخش دستگاه‌های علمی و آموزشی باید اسم مرکز مدیریت حوزه علمیه قم را می‌برد. مرکز مدیریت حوزه علمیه سه وظیفه دارد؛ تولید محتوای تبیینی و اقناعی مناسب و جذاب و پاسخ به شبهات و سوالات و آگاه‌سازی اقشار اجتماعی از پیامدها و تبعات فضای مجازی و حقیقی بویژه برای نسل جوان و تبیین تکالیف فردی و اجتماعی آحاد جامعه دولت و حاکمیت یکی از این وظایف است. الان در عصر رسانه هستیم و در عصر تهاجم فرهنگی کلی سوال و شبهه از طرف رسانه‌های دشمن مطرح می‎شود، آیا به تناسب همه این نیازها خوراک و محتوای تبیینی در دسترس است؟ من این را به عنوان یک طلبه دارم می‌گویم، تولید محتوای مناسب با نیاز مخاطب نداشتیم و نتوانستیم مخاطب را اقناع کنیم. کارها به اندازه نیاز نبوده است. من در حوزه‌های علمیه خواهران پرسیدم چه کسی می‌تواند راجع به مفهوم عفاف و حجاب و تفاوت و ابعاد این‌ها صحبت کند؟ گفتند می‌توانیم دو دقیقه صحبت کنیم! ۱۰ دقیقه نمی‌توانیم. این حرف‌ها شاید خودزنی باشد، اما واقعیت‌های امروز جامعه ما همین‌هاست.
پس بهتر است بگوییم مصوبه داریم، تقسیم‌بندی انجام شده، اما وزن‌دهی و ضریب‌دهی به این تقسیم‌بندی‌ها انجام نشده است؟
قرار بود این اتفاق بیافتد، ولی حرف ما هم این است که این اتفاق نیفتاده است. نمی‌توانیم بگوییم در 12 سال مدرسه حرفی از عفاف و حجاب به گوش دانش‌آموز نخورده است، خورده! ولی نهادینه نشده است. فعالیت در صداوسیما و مساجد هم حداقلی است و آن چیزی که باید می‌شده، نشده است. امیدواریم در دولت جدید این اتفاق بیفتد و مسئولان از خواب غفلت بیدار شوند و تمام قد پای این کار بیایند. حوزه قرار بود به صورت تخصصی، طلاب و روحانیون مبلغ عفاف و حجاب تربیت کند تا با روش‌های تبلیغی نوین این نهادینه‌سازی را انجام دهند، اما این اتفاق نیفتاده است. یا سازمان‌ تبلیغات طبق قانون در زمینه عفاف و حجاب ۱۳ وظیفه دارد. مثلا پنجمین وظیفه آن تولید محصولات فرهنگی، هنری، سینمایی، نمایشی، تجسمی و کتاب و رمان برای کودکان و بزرگسالان در زمینه بسط فرهنگ عفاف و حجاب با محوریت حوزه هنری است. حوزه هنری وظایفش در این زمینه را در دهه شصت و قبل از تصویب این قانون، بهتر انجام می‌داد. افراد کلاهشان را قاضی کنند و ببینند از دهه هشتاد به این طرف چه اتفاقی افتاده است؟ وظیفه دیگر سازمان تبلیغات، توسعه فضای پرسش و پاسخ مانند برگزاری میزگرد و مناظره در زمینه فرهنگ و عفاف و ضوابط شرعی حجاب با همکاری صداوسیماست. آیا کاری صورت گرفته؟ مسئله این است که انگار صداوسیمای ما می‌ترسد که سوالات و شبهات کف جامعه را مطرح و پاسخ دهد. کارهای صورت گرفته هم حداقلی است. برای انجام این وظایف این نهادها بودجه دارند. خیلی‌ از دستگاه‌ها هم نبود بودجه را بهانه می‌کنند. اگر به مانند جنگ، مردم را برای کمک به این عرصه فرابخوانیم، باز لنگ بودجه خواهیم بود؟ الان تحریم هستیم، ولی وضعیتمان بدتر از دوران جنگ نیست. سازمان اوقاف و امور خیریه در این زمینه وظیفه دارد. صداوسیما نمی‌تواند توسط روابط عمومی خود فراخوان بزند و دست نیاز به سوی مردم دراز کند و در این زمینه فرهنگ‌سازی کند؟ الان کمیته امداد به کمک صداوسیما، کارهای خوبی در دست اجرا دارد. تیزرهای تبلیغی خوبی با هشتگ با هم مهربان باشیم، تولید و پخش می‌کند. کمیته امداد هم در زمینه ترویج عفاف و حجاب نقش دارد و گفته شده باید از ظرفیت خیران در این زمینه بهره ببرد. تامین معیشت زنان بدسرپرست یا بی‌سرپرست در حوزه عفاف و حجاب خیلی موثر است. مسائل معیشتی و اقتصادی در نگاه این زنان به عفاف و حجاب خیلی موثر است. حل مسئله معیشت آنها با استفاده از طرفیت خیرین، شدنی است. سازمان بسیج مستضعفین شبکه گسترده‌ای در شهرها و روستاها دارد. این سازمان هفت وظیفه در زمینه عفاف و حجاب دارد، صریح بگوییم که در این زمینه کم‌کاری شده است. نیروی بسیجی و مسلمان در امر به معروف و نهی از منکر وظیفه دینی دارد، نباید منتظر ابلاغ سازمانی باشد. ما الان بسیجی هستیم، اما کار و وظیفه بسیجی این نیست. اینها نهادهای غیردولتی هستند که انتظار می‌رفت طور دیگری عمل کنند، اما نکردند. من در این بخش از صحبت‌هایم به سراغ دستگاه‎های دولتی‌ها نرفتم و هیچ صحبتی از وظیفه آنها در زمینه ترویج عفاف و حجاب نکردم.
البته ناهماهنگی دستگاه‌ها هم باعث شده، دستگاهی هم وسط آمده قربانی شده است؟
ببینید اگر روحیه جهادی داشته باشیم، قربانی هم بشویم وظیفه از ما ساقط نیست و نباید از آرمان‌ها و اهدافمان دست برداریم.
دست برنمی‌داریم، جلوی ما را می‌گیرند، باید چکار کنیم؟
حضرت آقا می‌فرمایند کار جهادی، مانع دارد. اگر کاری درست جلو برود، دیگر اسمش کار جهادی نیست. کار جهادی آن کاری است که مانع و مقابل دارد و کسی چوب لای چرخش می گذارد. این هنر و مهارت شخص انقلابی است که مانع را از سر راه بردارد یا آن را دور بزند و به هدفش برسد. فرافکنی و روی دوش هم انداختن، از موارد ترک امر به معروف است. رفته بودیم به صداوسیما، گفتم ۳۲ وظیفه در حوزه عفاف و حجاب دارید انجام دهید. پاسخ دادند که خانم! نمی‌شود! مگر فضای جامعه را می‎شود نادیده گرفت! ما جدا از جامعه نیستیم! اول باید آموزش و پرورش کارش را انجام دهد و حوزه‌های علمیه و... گفتم آقا! شما به بقیه چکار دارید؟ وظیفه خودتان را انجام دهید. اگر فرافکنی و روی دوش هم انداختن صورت نگیرد و هرکس وظیفه خود را انجام دهد، بخش اعظمی از نهادینه‌سازی فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه پیش خواهد رفت.