تهران: سینمای مستند انقلاب از نظر سرمایه‌های انسانی دست پری دارد

به گزارش حلقه وصل، مرتضی شعبانی از سال ۶۵ با دستیاری فیلمبردار در گروه روایت فتح مشغول به کار شد. از جمله آثاری که او در یکی دو سال اخیر کارگردانی یا تهیه‌ کنندگی کرده است می ‌توان به مستند‌های «ابوزینب»، «مدافعان نبل و الزهرا»، «خط تماس» و... اشاره کرد. در ادامه گفتگو با این مستند ساز را می خوانید. 

آقای شعبانی به عنوان یک فیلمساز، وضعیت فعلی مستند انقلاب را چطور ارزیابی می کنید؟

 خوشبختانه در سال های اخیر مستندسازان آموزش های خوبی دیده اند و سینمای مستند پیشرفت داشته است. همچنین سینمای مستند از نظر سرمایه های انسانی دست پُری دارد و افراد خوش ذوق و مستعدی در این سال ها به مجموعه فیلمسازان سینمای مستند انقلاب اضافه شده اند.  درواقع ما از نظر نیروی انسانی و تا حدی از نظر کلیت سینمای مستند پیشرفت داشته ایم.

فیلمسازان جوان معتقدند هرچند در سال های اخیر نیروی انسانی خوبی به این گونه سینمایی اضافه شده اما مدیران به حد کافی از این مجموعه حمایت نمی کنند. نظر شما چیست؟

من هم با این گفته موافقم. متاسفانه هیچوقت به شکل جدی از سینمای مستند حمایت نمی شود. درواقع مسئولین و متولیان فرهنگ به مستند خیلی اهمیت نمی دهند و مستند سازی بعضا در سطح مستند سازی تلویزیونی باقی میماند. به این معنا که بین مستند سازی به شکل بسیار جدی و حرفه ای اش با مستند سازی ساده تلویزیونی فرقی قائل نمی شود و به همین خاطر مستند کارکرد اصلی خود در جامعه را ندارد.

ما مستندسازان حرفه ای و مستعد  و موضوعات بسیار بکر و نابی در اختیار داریم و دلیل اینکه سینمای مستند به حدی که انتظار میرود پیشرفت نکرده بی توجهی مسئولین به مستند سازی است. این بی اعتنایی  باعث میشود این گونه سینمایی دیده نشود و مخاطب پیدا نکند. جای اصلی پخش مستند ها تلویزیون است  اما این رسانه به دلایل مختلف به مستند اهمیتی نمی دهد. در شبکه های خارجی شاهد هستیم که مدیران حتی برای مستند هایشان تبلیغ می گیرند ولی در کشور ما مستند به عنوان برنامه ای وقت پر کن استفاده میشود. این نوع نگاه به مستند جفا در حق مستند و مستند ساز است.

درواقع مهم ترین خواست یک مستند ساز این است که فیلمش دیده شود و این امکان در کشور ما محدود است.

بله دقیقا همینطور است. ما پتانسیل و ظرفیت ساخت مستند های بسیار خوبی را داریم اما به دلیل عدم همکاری تلویزیون جای خالی چنین مستند هایی را در برنامه های تلویزیونی حس می کنیم. اگر تلویزیون مانند سریال سازی یا تولید تله فیلم ها به مستند ها اهمیت بدهد بی شک قضیه فرق خواهد کرد. تلویزیون باید برای ساخت مستند های حرفه ای  و جذاب هزینه کند، تبلیغات داشته باشد و در باکس زمانی مناسبی آنها پخش کند اما این اتفاق نمیفتد. جای پخش مستند تلویزیون است چون مردم برای تماشای مستند به سینما نمی روند. یعنی در همه جای دنیا مهم ترین رسانه ای که سینمای مستند در اختیار دارد شبکه های تلویزیونی است ولی در کشور ما صداوسیما چندان اهمیتی به آثار مستند نمی دهد.

به نظر شما در حال حاضر چه موضوعاتی باید بیشتر مورد توجه فیلمسازان قرار بگیرد؟

موضوعات درباره انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و همچنین اتفاقات اخیر که در منطقه رخ داده فراوان است. ایکاش ما مستند سازان می توانستیم با همکاری و حمایت مسئولان در مورد این موضوعات فیلم بسازیم و در شبکه های برون مرزی و شبکه های غیر ایرانی نمایش دهیم. ما این پتانسیل را داریم که بتوانیم انقلاب اسلامی و حوادث منطقه را به آن صورت که واقعا وجود دارد به مردم دنیا نشان دهیم. سال ها در این زمینه غفلت کرده ایم و دیگران آنطور که دل شان میخواسته درباره این موضوعات فیلم مستند ساخته و پخش کرده اند.

بنظر من در دوره ای هستیم که باید نگاه ویژه ای به مردمی که خارج از مرزهای کشورمان زندگی می کنند داشته باشیم. انقلاب اسلامی و کشورمان ایران در دنیا خوب معرفی نشده و دشمان مان که رسانه های مختلف و قدرتمند را در اختیار دارند عمدتا تصویری از ایران و انقلاب اسلامی ارائه کرده اند که غیر واقعی است . این تبلیغات به حدی مخرب است که وقتی توریست های کشورهای مختلف وارد ایران می شود تعجب می کنند چراکه هرگز در رسانه های شان تصویر واقعی از ایران ندیده اند و ذهن شان پر است از تصاویر مخدوش و غیر واقعی ازکشورمان. درواقع تصاویری که از ایران در رسانه های آنها ارائه می شود به حدی با واقعیت فاصله دارد که این افراد به محض ورود به ایران متعجب شده و دلیل حیرت شان را ابراز می کنند و حس می کنند قدم به کشور دیگری گذاشته اند. ما باید در سینمای مستند به معرفی دقیق و درست کشورمان بپردازیم و از نظر من این مهم ترین رسالت یک مستند ساز است.

بنظرتان نقد در یک مستند باید چگونه باشد و چطور می‌توان موضوعات مختلف را در یک مستند به بوته نقد کشید؟

بزرگان همیشه تاکید داشته اند که اگر نقد منصفانه باشد کارساز خواهد بود. همه ارگان ها و افراد را می توان نقد کرد به شرطی که مستند منصفانه و واقع گرایانه باشد. درواقع نقد، کار یک مستد ساز است و بخشی از جامعه را که مردم کمتر می بینند یا کمتر به آن دسترسی دارد با تلاش مستند ساز می تواند مطرح شده و مردم نیز با این بخش ها آشنا شوند. مستند ساز می تواند توجه جامعه و مسئولان را به بخش های جلب کند که شاید کمتر به آنها توجه شده است.

به این نکته هم اشاره کنم که واقع گرایی در مستند بسیار با سیاه نمایی فاصله دارد و منظور من از مستند اجتماعی یا سیاسی مستند واقع گرایانه است. مستندهای یک سویه و سیاه نمایانه فرصت و مجال نقد ندارند اما مستند هایی که منطبق با واقعیت باشند با نگاه نقادانه شان می توانند راه گشا باشند. نقد دلسوزانه است اما سیاه نمایی قطعا مغرضانه است.

اقای شعبانی مهم ترین نقطه قوت سینمای مستند کشورمان را در چه می بینید؟

ما کشوری هشتاد میلیونی با جمعیت جوان هستیم و سرمایه های انسانی بسیار خوبی داریم. خوشبختانه در زمینه مستندسازی هم شاهد ورود جوانان مستعد و با انگیزه به این حیطه هستیم و من امیدوارم بتوانیم بخوبی از این سرمایه بزرگ استفاده کنیم. مهم ترین نقطه قوت سینمای مستندمان ورود جوانان با انگیزه و خلاق به حرفه مستند سازی است.