تهران: احسان سالمی: «قائم مقام» جدی ترین اثر مستند از هنرمندان انقلابی است/ فرج اللهی: برخی از افراد نمی خواهند بعضی صحبت‌ها از منتظری در تاریخ بماند

به گزارش حلقه وصل، نشست نقد و بررسی مستند قائم مقام با حضور علی صدری نیا، کارگردان، مهدی صفارهرندی، تهیه کننده، امین فرج الهی پژوهشگر و نویسنده و احسان سالمی منتقد سینما در حاشیه هشتمین جشنواره مردمی فیلم عمار در سینمافلسطین برگزار شد.

در ابتدای این نشست، مهدی صفار هرندی اظهار داشت: این مستند روی نقاط تاریک انقلاب دست گذاشته که از این بین، زندگی آیت الله منتظری انتخاب شد زیرا عمر فعالیت او منحصر به انقلاب نیست و تا سال 88 ادامه داشته است.

امین فرج اللهی نویسنده و پژوهشگر مستند قائم مقام بیان کرد: حدود 4-5 سال روی این موضوع تمرکز کرده بودم اما فرایند محتوای مستند دو سال به طول انجامید؛ پژوهش این فیلم پیچیده نبود اما مصاحبه‌ها زمان‌بر بود.

محدودیت در موضوعات سیاسی

 وی افزود: هر چه موضوعات در تاریخ انقلاب حساس‌تر می‌شود نگارش در این زمینه کمتر و هر چه سیاسی تر، محدودتر می شود.

احسان سالمی که به عنوان منتقد این مستند در برنامه حضور داشت بیان کرد: وجوه فنی کار، شاخص و قوی است و می‌توان گفت جدی ترین اثر مستند از هنرمندان انقلابی است.

وی افزود: این مستند توانسته تا حدود زیادی جانب انصاف را رعایت کنند اما در فیلم چندین راوی وجود دارد که راست یا دروغ حرف های شان پای خودشان است اما در نریشن ها موضع گیری دیده می شود.

سالمی ادامه داد: به عنوان مثال از سخنرانی 13 رجب با عنوان صحبت های تهدید آمیز یاد میشود همچنین پازل مستند طوری چیده شده که بگویند منتظری انسان ساده لوحی بوده است.

صفار هرندی در پاسخ به این ادعا توضیح داد: این نریشن چندمین نسخه از نریشن هاست که روی فیلم می بینید؛ گروه سازنده، فیلم را برای نظردهی برای افراد مختلفی پخش کردند که در نهایت این نسخه از نریشن بهترین نسخه انتخاب شد که روی فیلم گذاشته شده؛ اگر جایی از فیلم هم موضع گیری وجود دارد  غیرعمدی است.

فرج اللهی گفت: در نگارش نریشن سعی کردیم از کلمات قضاوتی استفاده نشود اما ممکن است به طور غیر عمد در یکی دو جا استفاده شده باشد اما سعی کردیم در این فیلم صرفاً توصیف کنیم نه قضاوت.

ساخت مستندی بدون موضع گیری از دغدغه های ما بود

صدری نیا در خصوص بی طرف بودن مستند قائم مقام تشریح کرد: یکی از دغدغه‌های ما ساخت مستندی بدون موضع گیری بود برای همین بسیاری از روایت های رایجی که درباره منتظری وجود داشت را استفاده نکردیم چون بدون سند و مدرک بود.

وی ادامه داد در انتقاد هایی که به این مستند شده هیچ نقدی همراه با سند و مدرک نیست که صراحتا بگوید فلان جمله در فیلم غلط است،  یکی از اتفاقات خوب فیلم قائم مقام این بود که جریانات مختلف در رابطه با این مستند صحبت می‌کنند.

سالمی در دومین نقد خود به فیلم قائم مقام بیان کرد: این مستند از بعضی وقایع به سرعت میگذرد و برخی را بیان نمی‌کند؛ به عنوان مثال از اعدام سال 67 و یا نوشتن رنجنامه به سرعت میگذرد.

کارگردان مستند قائم مقام در این باره توضیح داد: در این مستند  به موضوع ماجرای 67 و رنجنامه تا حدی که به آقای منتظری مرتبط باشد پرداخته شده است. همچنین به دلیل اینکه فصل پایانی قائم‌مقام مربوط به دهه 70 و 80 بود افراد مرتبط با این دهه حاضر به مصاحبه نشدند، بنابراین مجبور شدیم از این مرحله با سرعت بیشتری عبور کنیم.

تقلیل فیلم از 200 دقیقه به 106 دقیقه

صفار هرندی گفت: نسخه ابتدایی فیلم 200 دقیقه بود که به 106 دقیقه تقلیل پیدا کرد تا خط سیر درست و اصلی‌ترین نقاط را شامل شود؛ موضوع ارتباط منتظری با اصلاح طلبان بسیار جذاب بود اما در این فیلم کمتر به آن اشاره شد و امکان دارد برای تکامل این موضوع قسمت بعدی قائم مقام ساخته و منتشر شود.

فرج اللهی بیان کرد: ماجرای شهید جاوید، شکل‌گیری مرجعیت  و 13 رجب هم داستان جذابی دارد که قائم مقام نتوانست آن را مطرح کند به این دلیل که اگر پرونده‌های مختلف را باز می‌کردیم، نمی‌توانستیم در 100 دقیقه به جمع بندی برسیم.

تهیه کننده قائم مقام ادامه داد: اغلب نقدهایی که به این مستند وارد شده نقدهای کلی و صرفاً برای برچسب زدن بوده است، اگر مستند اشتباه واضحی داشت الان بیشتر زیر ذره بین بودیم باید بدانید که اکثر گروه ها با این مستند موافق هستند.

سالمی درباره وجهه حوزوی منتظری در مستند اظهار داشت: منتظری وجهه حوزوی پررنگی داشته اما در این مستند به جریان های حامی حوزه و وجهه پررنگش پرداخته نشده است.

تا انتهای عمر منتظری مرجعیت‌اش پذیرفته شده بود

فرج اللهی در پاسخ به این نقد گفت: این حرف درست نیست که منتظری در حوزه علمیه چهره پر رنگی بوده است و یا تشکل خاصی حامی او بودند زیرا حوزه تشکل بردار نیست؛ منتظری هم به عنوان نظریه پرداز در فقه معروف است و تا آخر عمر هم مرجعیت اش  پذیرفته شده بود و از این نظر اجحافی در مستند قائم مقام نبوده است.

سالمی در آخرین نقد خود به فیلم قائم مقام گفت: آیا این درست است که سینما حقیقت به دلیل بحث‌های سیاسی به این مستند نپرداخته است در صورتی که فیلم هایی ضعیف تر از قائم مقام برگزیده شده اند؟

صدری نیا تاکید کرد: باید به داوری ها احترام گذاشته شود، تمام فیلم‌های سینما حقیقت را ندیدم اما چنین قضاوت هایی را شنیده بودم که می گفتند امیدوار نباشید که کارتان را بپذیرند.

صفارهرندی بیان کرد: پخش فیلم ما در سینما حقیقت برای ما مهم بود چون آن‌ها مخالف سازندگان این مستند بودند اما فرستادن قائم مقام به سینما حقیقت قبل از جشنواره عمار از روی قصد و منظوری نبوده است؛ برای ما دیدن این فیلم توسط مردم بسیار مهم بود تا حدی که این فیلم را قبل از جشنواره فجر پخش کردیم.

کارگردان قائم مقام با بیان اینکه حامیان منتظری برخی فیلم ها و صداهای منتظری را سانسور کردند، گفت: هیچ کس نمی تواند آرشیو فیلمهای منتظری را از بیت منتظری بگیرد.

وی در خصوص ادعای احمد منتظری به تقطیع حرفهایش در فیلم اظهار کرد: مشروح تمام مصاحبه های قائم مقام را به مرور در فضای مجازی منتشر خواهیم کرد.

پخش این مستند را از صدا و سیما  پیگیری نکرده‌ایم

تهیه کننده قائم مقام با بیان این‌که به طور جدی پخش این مستند را از صدا و سیما  پیگیری نکردیم، گفت: امیدوارم بعد از یک ماهی که از پخش «قائم مقام» گذشته است منتقدان به سمتی بروند که به جای نقد عوامل فیلم، به نقد این کار به عنوان یک اثر تاریخی بپردازند.

برخی از افراد نمی خواهند بعضی صحبت‌ها از منتظری در تاریخ بماند

نویسنده و پژوهشگر مستند قائم مقام در پایان توضیح داد: افراد بسیاری به ما پیشنهاد ساخت مستندی درباره اعدام سال 67 دادند اما این کار بسیار سخت است؛ زیرا در همین مستند برای رسیدن به واقعیت منتظری به دلیل سانسور های بسیار ما مجبور به خواندن روزنامه های سالیان گذشته شدیم همچنین منابع بسیار کمی را در اختیار داشتیم؛ برای سانسور بعضی نامه ها در ادامه پاراگراف، سه نقطه گذاشتند و این نشان می دهد که بعضی افراد نمی خواهند بعضی صحبت‌ها از منتظری در تاریخ بماند.