تهران: سقائیان: تئاتر دفاع مقدس به تکرار و ملال رسیده است

به گزارش حلقه وصل، نخستین نشست تحلیلی گفتمان تئاتر دفاع مقدس با حضور مهدی‌حامد سقائیان، استاد دانشگاه و پژوهشگر تئاتر، مهرداد رایانی مخصوص، کارشناس تئاتر، ایرج افشاری‌اصلی مدیر تئاتر سازمان هنری و امور سینمایی دفاع مقدس و اصحاب رسانه در محل خبرگزاری دفاع مقدس برگزار شد.

حامد سقائیان طی سخنانی با اشاره به اینکه هر امر فرهنگی باید در جامعه توسط نهادهای فرهنگی، مردمی و سیاست‌های دولتی حل شود، افزود: آنچه در سال‌های اخیر در حیطه هنر و تئاتر دفاع مقدس دارای خلاء است تعریف سیاست‌گذاری‌ها و اندیشه‌های نوینی است که می‌تواند به نهادینه‌کردن دفاع مقدس کمک کند. فعالیت‌های بنیاد روایت فتح و انجمن آثار دفاع مقدس در سالیان اخیر نشان می‌دهد این سیاست‌ها به روز نشده است.

وی در ادامه افزود: گاهاً احساس می‌شود تئاتر دفاع مقدس به تکرار و ملال رسیده و محتوای آن از نظر سبک و شیوه‌های اجرا با چالش‌هایی روبه‌رو بوده همین باعث شده ذائقه مخاطب امروز به خوبی تأمین نشود، اما در کنار این‌ها حرکت‌های خوبی از جمله حضور نسل جوان نمایشنامه‌نویس و مدیران فعال نیز خالی از لطف نیست. 

سقائیان با اشاره به سه رویکرد و  استراتژی مهم در این عرصه گفت:‌نخست نگاه از بالا از سوی نهادها و سیاست‌گذارها دوم بخش میانی فرهنگ و طبقه متوسط و سوم فرهنگ خرد جامعه که بیشتر به دنبال پدیده‌های نو، فضاهای مجازی هستند این سیاست‌گذاری کلان باید هر سه طیف را قانع کند. 

وی با بیان اینکه چنین تعریفی که ما دفاع مقدس را صرفاً پدیده فرهنگی بدانیم در دنیای امروز مردود است، یادآور شد: به هر حال هر پدیده فرهنگی نیز اقتصاد خاص خود را دارد، سیاست‌گذاران فرهنگی در حیطه دفاع مقدس باید رویکرد اقتصادی نیز داشته باشند. 

سقائیان با اشاره به آمار کتب دفاع مقدس در دهه 70 و نگاه به شدت دولتی آن،‌ گفت: اگر ما می‌خواهیم سیاستی فرهنگی تعریف کنیم باید به اقتصاد آن توجه کنیم، با برنامه‌ریزی درازمدت نهادهایی چون بنیاد حفظ و نشر دفاع مقدس و بنیاد روایت فتح می‌توانند کارهایی کنند که بخش خصوصی هم در این حیطه فعال باشد.

وی همچنین عنوان کرد: یکی از راه‌حل‌ها راه‌اندازی تشکل‌های هنرمندان دفاع مقدس است مثل نمایشنامه‌نویس‌ها، کارگردان‌ها و مدیران فرهنگی در نهایت تأکید من در به روزرسانی فرهنگ و تئاتر دفاع مقدس است. طراوت و تازگی باید به تئاتر دفاع مقدس تزریق شود. 

* تئاتر دفاع مقدس نیز می‌تواند ماهیتی مثل تعزیه داشته باشد

در ادامه مهرداد رایانی با مقایسه تعزیه و تئاتر دفاع مقدس،‌گفت: تعزیه یک امر قدسی است که با احساس نیاز مردم جلو می‌رود، مردم بابت آن پول هزینه می‌کنند، من خودم بچه میدان قزوین هستم، هر سال دهه اول محرم در یک گاراژ تعزیه برگزار می‌شود، هیچ حمایت و یارانه‌ای هم جزء حمایت مردم آنجا وجود ندارد. تئاتر دفاع مقدس نیز باید چنین ماهیتی داشته باشد که متأسفانه تا به حال نداشته است. 

وی در ادامه افزود: شهرداری بابت هر شب یک میلیارد و 200 میلیون هزینه حمل زباله‌ها را می‌کند، یک میلیارد و 800 میلیون هزینه ساخت پل‌صدر و 2 میلیارد و 100 میلیون زیرگذر نیایش شده است این‌ها نیازهای اجتماعی هستند که باید مرتفع شوند. ما نیز در حوزه فرهنگ و هنر و بالاخص تئاتر باید سیستم را مکلف کنیم که هزینه کنند،‌چرا که مردم به این نیز نیاز دارند. 

رایانی با بیان اینکه تئاتر دفاع مقدس نیاز به برنامه‌ریزی دقیق‌تر و انسجام بیشتر دارد،‌ اظهار داشت:‌ انجمن تئاتر دفاع مقدس و بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس باید نقش راه داشته باشند، بخش اقتصادی آن هم باید تکلیفش مشخص شود. ما امروز تولیدات تصویری، نمایشنامه‌ و صحنه‌ای زیاد داریم اما راضی‌کننده نیست. باید کار کیفی بیشتری انجام شود. خلاء ما نداشتن نقشه راه است. اگر بتوانیم از آن ارتباط ماهوی و معنوی و قدسی استفاده کنیم و وحدت و همگرایی داشته باشیم، خلاء‌ها جبران می‌شود. 

در ادامه سقائیان در پاسخ به بخشی از صحبت‌های مهرداد رایانی گفت: فرهنگ و هنر نباید با هم خلط شوند، چرا که فرهنگ امری پیچیده‌تر و کلان‌تر از هنر است،‌ما تغزیه را نمی‌توانیم با تئاتر دفاع مقدس یکی کنیم چرا که پشت تغزیه فرهنگ عاشورایی به عنوان امری دینی است. اگر تئاتر یک فرهنگ می‌شد ما الان در روستاها هم تئاتر داشتیم در حالی که تئاتر شهری و حتی پایتختی است. بنابر این اگر ما می‌خواهیم هنر تئاتر دفاع مقدس و فرهنگ آن لحاظ شود، توده روشنفکر و سیاست‌گذار و برنامه‌ریز باید همگرایی داشته و بُعد اقتصادی آن نیز رفع شود. 

همچنین ایرج افشاری نیز با تأکید بر ترکیب تئاتر خصوصی و دولتی، گفت: ما سعی کردیم در اتاق فکر به این نتیجه برسیم که ابتدا هنرمند کار خود را انجام دهد و با مخاطب ارتباط بگیرد و بعد که کار رونق گرفت، وارد عمل شویم‌، یعنی ما قرار نیست از هر کار دفاع مقدسی حمایت کنیم. 

وی در ادامه یادآور شد: از این دست آثار تعزیه می‌توان رازهای موفقیت را به تئاتر دفاع مقدس تزریق کرد، همچنین به اعتقاد من حمایت دولتی هم آسیب و هم پیش‌برنده است اگر بدون کارشناسی باشد، یک آسیب است، اما زمانی که پژوهشی و کارشناسانه باشد، موفق است. خوشبختانه سیاست اجرایی ما الان این طور است که از کارهایی حمایت کنیم که مخاطب داشته باشد. 

افشاری با اشاره به اینکه امروز تئاتر خصوصی موفق‌تر از تئاتر دولتی عمل می‌کند، توضیح داد: تعداد سالن‌ها و رقم فروش این را نشان می‌دهد و باید آن را به فال نیک گرفت، منتهی مسئله این است که ما باید از هنرمندان و کارهایی که پس از سال‌ها سرمایه‌گذاری به نتیجه رسیده‌اند حمایت کنیم، چنین چیزی در سینمای هالیوود دیده می‌شود. 

رایانی همچنین اظهار داشت: در تمام این سال‌ها تئاتر دفاع مقدس با حمایت دولتی کار کرده است،‌اجازه دهیم چند سال خودش جلو برود من فکر می‌کنم نتایج بهتری بگیریم. امروز هم به اعتقاد من مخاطب نسبت به این هنر ارادت افزون‌تری پیدا کرده است.