بسته فرهنگی صد و هفتم به مناسبت «سالروز صدور حکم ارتداد سلمان رشدی»+ معرفی کتاب، ویدئو و آثار گرافیکی

حلقه وصل:

2 میلیون دلار برای زدودن رد پای شیطان

سَلمان رُشدی، نویسنده تبعه انگلیس و هندی‌تبار که با نگارش کتاب «آیات شیطانی» مورد خشم و اعتراض مسلمانان قرار گرفت. وی در این رمان، شخصیت پیامبر خدا، صحابه و همسران وی را در قالب انسان‌های دیگر اما با همان نام یا نام‌های مشابه، مورد اهانت قرار داد. دستمایه وی در این داستان‌پردازی‌ها، افسانه‌های جعلی مندرج در برخی کتاب‌های غیرمعتبر بود. حکم اعدام سلمان رشدی از سوی امام خمینی(ره)، در سال ۱۳۶۷ شمسی صادر شد. او هنوز زنده است و در آمریکا تحت تدابیر امنیتی قرار دارد. بنیاد 15 خرداد برای اجرای حکم اعدام وی جایزه‌ای 2 میلیون دلاری در نظر گرفته است.

سلمان احمد رشدی 19 ژوئن 1947 در شهر بمبئی هند از خانواده‌ای مسلمان به دنیا آمد. پدرش وکیل و فارغ التحصیل دانشگاه کمبریج بود که به تجارت روی آورد. او در کتاب خاطرات خود در سال ۲۰۱۲ نوشته پدرش نام رشدی را از نام «ابن رشد»، اخذ کرده است.

او همچنین در مصاحبه‌ای گفته‌است: «خانواده من به اسلام گرایش داشتند، ولی در خانه ما خبری از دین نبود. فقط سالی یک بار مرا برای عبادت به مسجد می‌بردند. مثل مراسم سال نو مسیحیان. یک دایه مسیحی داشتم...، اکثر دوستان من غیرمسلمان بودند. پدرم از قانون قرآن در منع نوشیدن مشروبات الکلی تبعیت نمی‌کرد. خوشبختانه می‌توانم بگویم که پدر و مادر من مسلمان بدی بودند».

سلمان رشدی پس از تحصیلات ابتدایی در بمبئی به یک مدرسه انگلیسی در هند با عنوان (کلیسای جامع و مدرسه جان کانن) رفت. تدریس انجیل،‌ جزو متون آموزشی این مدرسه بود. در آن زمان، تربیت در یک مدرسه انگلیسی برای هندیان ارزش خاصی داشت. خود درباره تحصیل در این مدرسه انگلیسی می‌گوید: «در آنجا من دو چیز را کشف کردم؛ اول نداشتن تعصبات نژادی و دوم، درک و تجسم خارجی بودن؛ تجربه‌هایی که انسان پیش خود می‌اندوزد». او به گفته خودش، بعدها برای از میان برداشتن حس تعصب و خارجی بودن، مبارزات بسیاری را انجام داده است.

سلمان رشدی برای ادامه تحصیل در ۱۴ سالگی عازم انگلستان شد. در مدرسه مختلط «راگبی» انگلیس درس خواند و به دانشگاه سلطنتی کمبریج راه‌یافت و در رشته تاریخ، تحصیل کرد. او در انگلستان با نوشتن مقالات تبلیغی به تأمین مخارج زندگی پرداخت، سلمان رشدی در دانشگاه کمبریج تحصیل کرده‌است. وی شناسنامه انگلیسی گرفت و تبعه آنجا گردید.

او تا کنون چهار بار ازدواج کرده و دو فرزند دارد ولی در همگی ناکام بوده و هم اکنون تنها زندگی می‌کند. همچنین در طول عمرش روابط متنوعی با سایر زنان که بازیگر یا مدل بوده‌اند، داشته‌است.

سلمان رشدی پس از انتشار کتاب «آیات شیطانی» و اعلام حکم اعدام وی از سوی امام خمینی(ره)، به زندگی مخفی در انگلیس پناه برد. وی در مصاحبه‌ای با روزنامه انگلیسی «دیلی‌میل» درباره اولین احساسش پس از شنیدن حکم امام خمینی(ره)، می‌گوید: «حس خوبی نبود. حس کردم که من یک مرد مرده‌ام... قدم زدن بدون یک محافظ شخصی، رفتن به خرید، دیدن خانواده، پرواز با هواپیما و تمام این‌ها در آن زمان برای من غیرممکن بود».

وی تا سال ۱۹۹۸ تحت حفاظت بسیار شدید قرار داشت و پلیس انگلیس سالانه یک میلیون دلار برای محافظت از سلمان رشدی هزینه می‌کرد. از این رو مالیات‌دهنگان انگلیسی‌ به این امر اعتراض کردند. شاهزاده چارلز، ولی‌عهد انگلستان اعلام کرد: «سلمان رشدی سرباری پرخرج برای مالیات‌دهندگان انگلیسی است». هم‌چنین شرکت هواپیمایی بریتیش ایرویز، حضور رشدی را در هواپیماهای خود ممنوع اعلام کرده بود و شرکت هواپیمایی ایرکانادا تا چند سال از سفر رشدی با پروازهای خود جلوگیری کرد. در کتاب خاطرات «ران اوانس»، یکی از محافظان سلمان رشدی درباره ترس او از فتوای امام خمینی(ره) می‌نویسد: «سلمان رشدی از بیم جان خود جرأت نداشت هیچ کدام از دوستان و آشنایانش را ملاقات کند و حتی اجازه نمی‌داد پسر ۱۰ ساله‌اش ظفر به دیدار او بیاید». رشدی در این باره می‌گوید: «بزرگترین مشکلی که من همیشه به آن فکر می‌کردم، این بود که من نمرده بودم. اگر من مرده بودم هیچ‌کس در انگلیس به هزینه‌های امنیت من اعتراض نمی‌کرد».

او در نهایت مجبور شد به آمریکا مهاجرت کند. وی تاکنون در نزدیکی میدان اونیون (وحدت) شهر منهتن ایالت نیویورک آمریکا زندگی کرده است.

سلمان رشدی نویسنده داستان و رمان و نیز صاحب کتاب و مقاله و یادداشت‌هایی است که در سال‌های متمادی نوشته است اما او را در ابتدا با رمان «بچه‌های نیمه شب» و سپس با رمان «آیات شیطانی» می‌شناسند. رمان «شرم» را مهدی سحابی (درگذشته ۱۳۸۸ش) به فارسی ترجمه کرد که در سال ۱۳۶۴ با تأیید نهایی سیدمحمد خاتمی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی برنده جایزه بهترین رمان خارجی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد. همچنین کتاب «بچه‌های نیمه شب» را نیز وی به فارسی برگردانده است.

وی تاکنون 27کتاب تالیف کرده که اولین آن « گریموس»(1975) و آخرین کتاب هم «کاخ طلایی»(2017) می­باشد. سلمان رشدی نویسنده مورد توجه غربی‌ها به ویژه انگلیسی‌ها بوده است تا جایی که در سال ۲۰۰۷ از سوی ملکه بریتانیا، لقب «شوالیه» دریافت می‌کند. همچنین 32 تقدیرنامه و جاطزه از اروپا و آمریکا دریافت­کرده است.

سلمان رشدی عضو انجمن سلطنتی ادبیات انگلستان در سال۱۹۸۸ میلادی، پنجمین اثر خود به نام آیات شیطانی را به سفارش انتشارات صهیونیستی وایکینگ پنگوئن با دستمزد نامتعارف 85۰,۰۰۰ پوند، منتشر کرد. وی در این کتاب، مقدسات اسلامی و مسلمانان را با دست‌مایه افسانه غرانیق، در قالب یک داستان بلند و در ۹ فصل، به گونه‌ای اهانت آمیز و تمسخرآلود، به تصویر کشیده است که همین مسئله موجب اعتراضات گسترده مسلمانان جهان شد. در کتاب آیات شیطانی، به رسول خدا، یاران و همسران وی و نیز فرشته وحی، جبرائیل، به صراحت توهین شده است.

حضرت امام خمینی(ره) رهبر مسلمانان جهان، پس از آشکار شدن مساله کتاب آیات شیطانی و گسترش اعتراض مسلمانان، در ۲۵ بهمن سال ۱۳۶۷ش حکم اعدام وی را صادر کردند. متن پیام ایشان به این شرح است:

«بسمه تعالی‏ / إنا للَّه و إنا إلیه راجعون‏ / به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان می‌‏رسانم مؤلف کتاب «آیات شیطانی» که علیه اسلام و پیامبر و قرآن، تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشرین مطلع از محتوای آن، محکوم به اعدام می‏‌باشند. از مسلمانان غیور می‌‏خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرأت نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کس در این راه کشته شود، شهید است ان شاء اللَّه. ضمناً اگر کسی دسترسی به مؤلف کتاب دارد ولی خود قدرت اعدام او را ندارد، او را به مردم معرفی نماید تا به جزای اعمالش برسد.

و السلام علیکم و رحمة اللَّه و برکاته. / روح اللَّه الموسوی الخمینی‏ »

با انتشار کتاب آیات شیطانی، واکنش‌های متفاوت و متنوعی از مخالفان و موافقان آن روی‌داد که به ترتیب تاریخ، بدین شرح است:

۴ مهر ۱۳۶۷ : انتشار کتاب آیات شیطانی در انگلیس

۱۴ مهر ۱۳۶۷: ممنوعیت فروش و توزیع کتاب در هند به درخواست نمایندگان مسلمان

۱۳۶۷: اعتراضات مشابه در پاکستان و آفریقای جنوبی

۱۷ آبان ۱۳۶۷: اعطای جایزه وایت برد انگلیس به آیات شیطانی

۲۰ آبان ۱۳۶۷: مارگارت تاچر نخست وزیر وقت انگلستان، درخواست اتحادیه سازمان‌های مسلمان برای پیگرد سلمان رشدی و انتشارات پنگوئن را رد کرد. دولت انگلیس اعلام کرد قوانین ضد توهین به مقدسات، تنها درباره مسیحیت، اجرا می‌شود.

۲۴ دی ۱۳۶۷: مسلمانان شهر شمالی برادفورد انگلستان، طی اعتراضات گسترده در انگلیس، نسخه‌هایی از آیات شیطانی را آتش زدند.

۲۵ دی ۱۳۶۷: در تظاهرات اعتراضی هندی‌ها یک نفر به ضرب گلوله پلیس، کشته شد.

۲ بهمن ۱۳۶۷: پلیس هند در بمبئی، ۱۲ نفر از معترضان را کشت.

۱۹ بهمن ۱۳۶۷: صدور بیانیه ۳۵ تن از علمای پاکستان برای دعوت از مسلمانان به تظاهرات اعتراضی در برابر مرکز فرهنگی آمریکا در اسلام آباد.

۲۴ بهمن ۱۳۶۷: شش نفر در تظاهرات اعتراضی ضد آیات شیطانی در اسلام آباد پاکستان، کشته شدند.

۲۵ بهمن ۱۳۶۷: صدور حکم اعدام نویسنده آیات شیطانی و ناشران آن از سوی امام خمینی.

بهمن ۱۳۶۷: تعیین پاداش یک میلیون دلاری بنیاد ۱۵ خرداد در ایران برای قتل سلمان رشدی.

بهمن ۱۳۶۷: قرارگیری تحت حمایت اسکاتلندیارد پلیس انگلیس

۲ اسفند ۱۳۶۷: وزرای خارجه جامعه اقتصادی اروپا طی نشستی در بروکسل، به حکم اعدام سلمان رشدی،‌ اعتراض کردند و سفیران این کشورها از ایران فراخوانده شدند که پس از چندی به محل مأموریت خود بازگشتند.

۱۲ اسفند ۱۳۶۷: خاویر پرز دکوئه‌یار، دبیر کل وقت سازمان ملل، در هند اعلام کرد «ما باید هم‌زمان به همه مذاهب و آزادی بیان، احترام بگذاریم».

۱۴ اسفند ۱۳۶۷: نشریه “ناظر مقدس» کلیسا (Osservatore Romano)، ضمن انتقاد از هتک حرمت و توهین به مقدسات در کتاب آیات شیطانی، جان نویسنده را نیز مقدس، اعلام کرد.

۱۶ اسفند ۱۳۶۷: جرج بوش پدر، رئیس جمهور وقت آمریکا، حکم اعدام سلمان رشدی را محکوم کرد.

۲۳ اسفند ۱۳۶۷: وزرای خارجه ۴۶ کشور مسلمان عضو سازمان کنفرانس اسلامی، در ریاض، کتاب آیات شیطانی را توهین به مقدسات، اعلام دانستند اما درباره حکم اعدام وی، سکوت کردند.

۱۴ خرداد ۱۳۶۸: با رحلت امام خمینی، و رهبری آیت الله سید علی خامنه‌ای، همچنان سیاست جمهوری اسلامی در موضوع آیات شیطانی، ثابت ماند.

۴ مرداد ۱۳۶۸: دادگاه پاریس، درخواست یک مسلمان برای ممنوعیت انتشار آیات شیطانی را رد کرد.

۱۴ مرداد ۱۳۶۸: کشته شدن مصطفی مازح،جوان لبنانی با انفجار زودهنگام مواد منفجره در حالی که قصد داشت سلمان رشدی را معدوم سازد.

۲ مهر ۱۳۶۸: اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران، اعلام کرد دیدگاه و سیاست این کشور همان سیاست زمان حیات امام خمینی(ره) است.

۲۱ بهمن ۱۳۶۹: آیت الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ایران، بر اجرای فرمان امام خمینی(ره)، تاکید کرد.

۱۳۶۹:‌ سلمان رشدی که پیش‌تر خود را غیرمسلمان دانسته بود اعلام مسلمانی کرد اما دوباره پشیمان شد.

آبان ۱۳۷۱:‌ به دلیل افزایش فعالیت‌های سلمان رشد و مصاحبه‌های وی، جایزه اعدام او به دومیلیون دلار، افزایش یافت.

۱۹ آبان ۱۳۷۱: سید احمد خمینی فرزند امام خمینی(ره) از تغییرناپذیری حکم امام خمینی(ره)، سخن گفت.

۲۲ اردیبهشت ۱۳۷۲: جان میجر، نخست وزیر وقت انگلیس و بیل کلینتون، رئیس جمهور وقت آمریکا، سلمان رشدی را به حضور پذیرفتند.

۵ مهر ۱۳۷۷: آیت الله فاضل لنکرانی، که پس از آن‌که برخی از نقض حکم ارتداد سلمان رشدی سخن گفتند با صدور اطلاعیه‌ای در روزنامه جمهوری اسلامی اعلام کرد حکم ارتداد سلمان رشدی پابرجاست و قابل نقض نیست.

۱۳۸۳: رهبر انقلاب اسلامی ایران طی پیام حج و در پی تبلیغاتی مبنی بر دست کشیدن ایران از حکم اعدام سلمان رشدی، بر مهدور الدم بودن وی تأکید کرد.

۱۳۸۵: اعطای لقب شوالیه به سلمان رشدی از سوی ملکه انگلیس.

گزیده کتاب و آثار مکتوب

فیلم و ویدئو

مستند خبری «فتوای روح الله»؛ واحد مرکزی خبر

نمایش فیلم

مستند کوتاه « سلمان رشدی»(نویسنده آیات شیطانی)؛ مهدی نقویان

نمایش فیلم

نقد و بررسی حدیث غرانیق(مبنای نگارش کتاب آیات شیطانی)؛ حجت الاسلام زند قزوینی

نمایش فیلم

مستند خبری « کتاب آیات شیطانی»؛ سید حسین حسینی

نمایش فیلم

پوستر و آثار گرافیکی