تهران: قزوه: گفتمان ملی فرهنگ حماسه باید جریانی کاربردی باشد

به گزارش حلقه وصل، نشست هم اندیشی گفتمان ملی فرهنگ حماسه با حضور جمعی از اساتید دانشگاهی و شاعران کشور، دیروز سه شنبه ۲ خرداد در حوزه هنری برگزار شد.

علیرضا قزوه مدیر کارگروه شعر حماسی گفتمان ملی فرهنگ حماسه در این نشست با اشاره به این که جلسات هم اندیشی برای رسیدن به گفتمانی واحد در رابطه با فرهنگ حماسه باید ادامه داشته باشد، گفت: امیدوارم این برنامه، شروعی باشد تا گفتمان حماسه  در مراکز استانی حوزه هنری نیز به جریان بیافتد.

وی همچنین گفت: گفتمان ملی فرهنگ حماسه باید جریانی کاربردی باشد و در نگاه مردم تاثیر بگذارد. اگر به محتوای گفتمان حماسه ایمان داشته باشیم می‌تواند آینده انقلاب را رقم بزند.

قزوه با تاکید بر این که مردم کشور افغانستان پیش از ما درگیر دفاع و حماسه آفرینی بوده‌اند، گفت: متاسفانه زحمات و جانفشانی‌ها در کشور افغانستان منجر به ایجاد فرهنگ مقاومت نشده است و طی این سال‌ها، آنگونه که انتظار می‌رفت از مقاومت مردم و خاطرات رزمندگان در افغانستان کتاب چاپ نشده است. مردم افغانستان حماسه آفریده اند و نویسندگان و پژوهشگران باید این حماسه ها را ثبت و ضبط کنند.

حجت الاسلام انصاری مشاور وزیر در امور ایثارگران و دبیر گفتمان ملی فرهنگ حماسه با بیان این که این نشست با دو حماسه مصادف شده است، گفت: یکی از این حماسه‌ها، حماسه انتخابات است و انتخابات یکی از گفتمان‌های فرهنگ حماسه است. دیگر سوم خرداد است و فتح خرمشهر. چرا که هیچ کس به لحاظ امکانات نظامی تصور نمی کرد ایران بتواند خرمشهر را از چنگال استکبار نجات دهد؛ ولی خرمشهر آزاد شد و همه خاک کشورمان را آزاد کردیم و این هم حماسه بزرگی بود.

وی ادامه داد: یکی از مراتب بالای استفاده از هنر شعر است. تصور می کنم تاریخ شعر به تاریخ زندگی بشر بازمی گردد و شعر و منظوم سخن گفتن از ابتدا در گوشت و پوست و فطرت بشر بوده است. شعر حماسی نیز ریشه ایی ترین شعر است. در جاهایی دیده‌ام که نخستین آثار منظوم حماسی بوده‌اند. در کشور ما نیز به دلیل روحیه حماسی ملت ما، در این زمینه کارهای زیادی صورت گرفته است.

انصاری همچنین گفت: فردوسی نمونه اعلای شعر حماسی است و در تاریخ و در آینده نیز به وجود شاهنامه فردوسی افتخار می‌کنیم. اما با این گذشته خوب و مردم حماسی و حماسه‌هایی که ملت ما هر روز می سازد، آن چیزی که در شان مردم کشورمان است، در ادبیات ما رخ نداده است. این نکته ایی است که اساتید باید راهنمایی کنند و جای آن هم در همین جلسات است. اگر تنها به حماسه ۸ سال دفاع مقدس کشورمان توجه داشته باشیم، می‌بینیم که چه اندازه ظرفیت تولید آثار هنری در این واقعه وجود دارد و آثاری شبیه شاهنامه می‌توان در این زمینه به وجود آورد. البته شاعران ما به صورت متفرق آثار خوبی داشته اند. اما این که تشکل و مجموعه ایی به صورت منسجم و برنامه ریزی شده، در زمینه حماسه و شعر و موسیقی حماسی کار کنند و بخش های مختلف را کنار هم قرار دهند، می تواند خلاء را پر کند.

دبیر گفتمان ملی فرهنگ حماسه گفت: نخستین مقوله ایی که در گفتمان ملی فرهنگ حماسه شکل اجرایی به خود گرفت، شعر حماسی است و امیدواریم دیگر بخش های هنر همچون موسیقی و ... در ادامه نیز به این گفتمان ورود کنند. مطالبه مردم و همچنین مسئولان و به ویژه رهبر معظم انقلاب اسلامی است که شعر و موسیقی حماسی زنده شود.

ایرج گلشنی دبیر اجرایی گفتمان ملی فرهنگ حماسه با بیان این که این طرح دعوتی است برای اشتراک فکر و امکانات، گفت: مقوله حماسه نیز، تنها به معنای دفاع مقدس نیست. دفاع مقدس جزئی از حماسه است و یکی از گفتمان هایی است که فرهنگ حماسه بر آن مبنا پیش می‌رود. دفاع مقدس یک الگو و به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی گنجینه است. این گنجینه برای نگاه کردن نیست، بلکه به این دلیل وجود دارد که از این گنجینه در حال حاضر بتوانیم استفاده کنیم.

وی همچنین گفت: کلمه حماسه بسیار وسیع است و تمام لایه‌های فردی و اجتماعی را در بر می‌گیرد. اگر قرار باشد روی محوری متمرکز شویم، حماسه اقتصادی است. کلمه حماسه، در سطح جهان هم معنای مشخصی دارد. حماسه در ورزش، اقتصاد و فرهنگ معنا پیدا می‌کند و باید حماسه را تعریف کنیم و شاخص ها و معیارهایش را تعریف کنیم.

گلشنی با بیان این که گفتمان ملی فرهنگ حماسه در ۱۵ کارگروه تعریف شده است، گفت: یکی از کارگروه‌های تخصصی، تحت عنوان کارگروه شعر حماسی است و برای پرداختن به این کارگروه به سراغ علیرضا قزوه آمدیم و جمعی از اساتید بزرگ بر روی این کارگروه فعالیت می کنند. انتظار داریم این کارگروه تعیین وضعیت کند که شعر حماسی چیست و ابهامی در این زمینه وجود ندارد.

منوچهر اکبری رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران درباره تعاریف متنوع از ادبیات پایداری، گفت: برخی معتقد بودند ادبیات پایداری از ابتدای وجود بشر، حضور داشته است، برخی هم ادبیات پایداری را پس از شاهنامه فردوسی می دانند و عده ایی هم هر جا جنگی مطرح بوده است، آن را پایداری می دانند. دوستانی که نخستین بار بحث ادبیات پایداری را در دانشگاه مطرح کردند، به دلیل شرایط آن دوران، توانستند طرح خود را ثبت کنند و رشته ادبیات پایداری را در دانشگاه وارد کنند و این عملکردشان البته قابل تقدیر است. اما همان دوران، گفتم ادبیات دفاع مقدس همزمان با آغاز جنگ تحمیلی ایران و عراق شروع می‌شود و نمی تواند در رشته ادبیات دفاع مقدس، به طور مثال قابوس نامه تدریس کرد. هر چند که آن آثار هم بسیار قابل احترام هستند و حماسه و مقاومت است.

وی گفت: ناگفته‌های جنگ زیاد است و می‌تواند استمرار و دریچه ای از همان گنجینه‌ای باشد که مقام معظم رهبری نیز به آن اشاره کردند. این گنجینه باید تقویت شود. در دانشگاه تهران معتقد بودیم باید سرفصل‌های ادبیات دفاع مقدس تغییر کند. به طور مثال در دانشگاه کرمان ادبیات پایداری تثویب شده است. اما این اعتقاد را دارم که اگر گفتمان حماسه تنها به جنگ تحمیلی ایران و عراق ختم شود، به این محتوا و معنای گسترده جفا کرده‌ایم. شاید یکی از نسل‌های حماسه کشور، فعالان وزارت اطلاعات باشند که کارهای حماسی می کنند.

مصطفی محدثی خراسانی نیز با بیان شعر امروز می‌تواند با مواضعی که دارد در حوزه‌های مختلف ورود پیدا کند، اما خاستگاهش همان سنگرهای دفاع قدس باشد، اظهار کرد: نکته دیگر این که در بین همه هنرها شعر در تمام فراز و فرودها کار خود را انجام داده است و پیوند خود را با حماسه داشته است و هیچ کجا احساس گسست نمی‌کنیم. ممکن است امروز ارتباط ما با سروده‌ها و موسیقی حماسی سال‌های دفاع مقدس و اوایل انقلاب اسلامی قطع شده باشد، اما شعر پیشگام و پیشرو است؛ چرا که کمترین توجه به شعر وجود داشته است.

وی افزود: شعر در کشور ما متولی ندارد و از وزارت ارشاد تا دیگر ارگان‌ها محصول رنج شاعران را برداشت می‌کنند و هیچ کجا سرمایه‌گذاری و سیاست و راهبرد به معنای واقعی برای شعر انجام نمی‌دهند. متاسفانه در زمینه شعر کسی پاسخگو نیست. هر تلاشی در حوزه شعر وجود داشته است، عشق و علاقه و ارادت خود شاعران بوده است و امیدوارم این حرکت فرهنگ ملی حماسه به سر و سامان برسد.

پرویز بیگی حبیب آبادی دیگر شاعر حاضر در این نشست نیز با تاکید بر این که در شعر حماسی همه چیز داریم، عنوان کرد: از سوی دیگر باید نگران باشیم، چون هیچ چیز نداریم. همه چیز داریم چرا که همه حرکت ها انجام شده است و در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ وقتی ۳ فروند هواپیمای جنگی عراق حریم فرودگاه مهرآباد را مورد حمله قرار دادندف روز ۱ مهر ماه، در مطبوعات کشورمان، شعر دفاع داشته ایم و هفته دوم شاعران در جبهه حضور داشته اند. اما از این نظر که چیزی ثبت نشده است، هیچ چیز نداریم.

وی ادامه داد: جشنواره‌های شعر بسیاری برگزار کردم، اما وزارت ارشاد هیچ چیزی در اختیار ندارد، چرا که در کشورمان هر مدیری بر مسندی می نشیند، تلاش می‌کند گذشته را پاک کند و آینده ایی از نو بسازد. ما بر گذشته خود تکیه نمی‌کنیم. چیزی که باقی مانده دلسوزی خود شاعران بوده است.

بیگی حبیب‌آبادی با تاکید بر این که راه اندازی گفتمان فرهنگ حماسه نیاز به شماء سازمانی دارد، گفت: آیین نامه ها و اساسنامه‌های بسیاری در موضوع شعر دفاع مقدس تا به حال نوشته شده است، اما چیزی باقی نمانده است. کشورهای پیشرفته، از خرد جمعی استفاده می کنند و متاسفانه ما به این خرد جمعی اعتقادی نداریم. حماسه در جای جای کشور ایران همیشه اتفاق می‌افتد، وقتی در بم زلزله رخ داد ما با حماسه بزرگ عاطفی مواجه بودیم و هر مشکلی در کشور به وجود بیاید، مردم برای کمک و حماسه آفرینی پیش قدم می ‌شوند و نباید نگران باشیم که حماسه از بین برود.

در این نشست افرادی چون محمدجواد آسمان، مجید سعدآبادی، کمال شفیعی، مهدی مظفری ساوجی و جمعی دیگر از شاعران حضور داشتند.