تهران: پرویز: جای خالی داستان‌هایی درباره چرایی انقلاب احساس می‌شود

به گزارش حلقه وصل، کارگاه آسیب شناسی داستان انقلاب در قالب نهمین جشنواره داستان انقلاب صبح امروز-یکشنبه 20 فروردین ماه- در تالار امیرحسین فردی حوزه هنری برگزار شد.

فتاحی: توجه به دوران قبل و بعد از انقلاب مغفول مانده است

در ابتدای این کارگاه حسین فتاحی داستان نویس ایرانی درباره ویژگی های یک داستان انقلابی بیان کرد: وقتی صحبت از داستان انقلاب به میان می آید، باید با داستانی رو به رو باشیم که همه عناصر انقلاب را بتوان در آن پیدا کرد. متاسفانه ما در این حوزه بیشتر به حوادث بین 17 شهریور سال 42 تا پیروزی انقلاب سال 57 حرکت کرده ایم. در حالی که شکل گیری انقلاب از دوران مصدق و ملی شدن نفت آغاز شده و تا همین امروز هم ادامه دارد.

وی با تقسیم بندی دوران انقلاب و داستان نویسی درباره این رویداد به دوران مبارزه، پیروزی و استمرار پیروزی افزود: به نظر می رسد اهمیت دوران بعد از پیروزی و تاکید بر آن در داستان نویسی بیشتر از دوره های قبلی است و آنچه در داستان انقلاب مغفول مانده است، توجه به دوران قبل و بعد از پیروزی انقلاب است. در حالی که در رمان های بزرگ جنگی دنیا مثل «جنگ و صلح» تولستوی از دوران آرامش و قبل از جنگ در مسکو قصه گویی آغاز شده و حتی به 20 سال بعد ازجنگ می رسد.

فتاحی با مطلوب دانستن داستان های انقلابی مربوط به شهرها و استان های دیگر به سبب ایجاد تنوع ادامه داد: امسال در جشنواره سه اثر مربوط به شهرهای اهواز، یزد و شیراز بود که همین منجر به ایجاد تنوع می شد. برخلاف دوره های گذشته جشنواره که عمده آثار مربوط به تهران و ماجرای شکنجه گاه ها و زندان ها بود. در داستان انقلاب به تعداد آدم ها و حاضران در جنگ، قصه برای روایت کردن وجود دارد.

وی با اشاره به برخی رویدادهای مورد نظر برای داستان پردازی با محوریت انقلاب خاطر نشان کرد: دوران زندگی های مخفی، آگاهی بخشی درباره انقلاب، مسائل مربوط به خانواده، دانشگاه ها، سربازخانه ها، ساواک و درگیری های شخصی همگی می تواند سوژه های مورد توجه در داستان انقلاب باشد که به ندرت به سراغ آن ها رفته ایم.

ایبد: نویسنده باید جهان بینی خود را داستان نویسی حفظ کند

طاهر ایبد داستان نویس انقلاب نیز در ادامه با اشاره به نگاه خاکستری داشتن در داستان پردازی انقلاب توضیح داد: نویسنده علیرغم این که از کلیت انقلاب در داستان نویسی می تواند دفاع کند، باید نگاه شخصی خود را داشته باشد. او می تواند در بخش هایی منتقد هم باشد و جهان بینی خود را حفظ کند.

وی افزود: اساسا انقلاب برای شکل گیری نیازمند بستری اجتماعی است که حتی می توان درباره انقلاب اسلامی ایران ریشه های آن را به دوران مشروطه نسبت داد. بنابراین توجه به این واقعیت نگاه نویسنده را از سیاستمدار متفاوت می کند.

این نویسنده با اشاره به یک خاطره از سفر به مناطق جنگی در سال های بعد از دفاع مقدس گفت: این شخصیت های داستان هستند که تعیین می کند چقدر می توان سیاه و سفید به ماجرا نگریست. یادم است در فاصله کوتاهی بعد از جنگ به همراه برخی نویسندگان به آبادان سفر کردیم. یکی از فرماندهان جنگی آن منطقه به این که تصویر ارائه شده در داستان ها از جنگ اصلا مطابق واقعیت نیست، انتقاد می کرد. در واقع می گفت نگاه مطلقی به ماجرا وجود دارد. 

پرویز: جای خالی داستان هایی درباره چرایی انقلاب احساس می شود

محسن پرویز نویسنده پیشکسوت داستان انقلاب نیز در این کارگاه گفت: درباره داستان انقلاب و تعریف آن بارها صحبت شده اما نتیجه هیچ وقت راهگشا نبوده است. تعریف زمانی از داستان انقلاب کار درستی نیست، بلکه باید به نوشتن داستان های سالم و تاثیرگذار در این باره توجه کنیم.

وی با اشاره به خلا داستان هایی درباره چرایی وقوع و شکل گیری انقلاب خاطر نشان کرد: جای خالی داستان هایی درباره چرایی شکل گیری انقلاب در ادبیات انقلاب احساس می شود. این اتفاق می تواند در داستان های بلند و رمان پردازش شود و ابعاد ماجرا را تشریح کند. چراکه در حال حاضر از زمان پیروزی انقلاب فاصله زیادی گرفته ایم و نیاز است تا برای نسل های جدید ماجرا تشریح شود.

معاون سابق امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد در ادامه تشریح کرد: خوشبختانه داستان انقلاب در حوزه های فنی نظیر سایر بخش های ادبیات داستانی قوی عمل کرده است. شاید زمانی شرح جزئیات و زاویه دیدها در داستان نویسی مغشوش بود. اما اکنون نویسندگان آشنایی خوبی با اصول کلی داستان نویسی دارند و آن را در آثار خود رعایت می کنند.

آرمین: نویسنده انقلاب نباید تاریخ اجتماعی را حذف کند

منیژه آرمین دیگر مدرس کارگاه آسیب شناسی داستان انقلاب نیز در این جلسه با اشاره به تعریفی از داستان انقلاب بیان کرد: داستان انقلاب عبارت است از شروع مبارزه انسان و این نگاهی ریشه ای به موضوع انقلاب است. ما در مقام یک نویسنده نمی توانیم و نباید هیچ واقعه ای از انقلاب را حذف کنیم. 

وی با بیان این که جهان برای یک نویسنده هم کوچک است هم بزرگ، ادامه داد: دنیا از این نظر برای نویسنده کوچک شده است که می تواند اطلاعات مورد نظر خود را به راحتی به دست بیاورد و بزرگ از این نظر که با سوژه های زیادی رو به روست. به نظر من ریشه های داستان نویسی درباره انقلاب حتی به دوران پیش از اسلام نیز بر می گردد. زمانی که فردوسی درباره مظلومیت سیاوش می نوشت و بعد از اسلام نیز این گونه از ادبیات داستانی با وقایع دیگری گره خورد و ظهور یافت.

این نویسنده همچنین افزود: داستان انقلاب مانند شهری است که با ورود به آن باید ناشناخته هایش را کشف کرد و نویسنده را محدود نمی کند. یک نویسنده داستان انقلاب نباید تاریخ اجتماعی را در روایت خود حذف کند. اگرچه داستان تاریخ نگاری نیست، اما نباید واقع گرا نباشد. هویت و سیالیت روح انسان مانع از این حذف می شود. چند بعدی بودن داستان نگاه سیاه و سفید را از آن می گیرد و نویسنده را هدایت می کند که چه چیزی را بنویسد که به نتیجه دلخواه خود برسد و در نهایت اصل تعادل در داستان نویسی مهم است. در واقع نویسنده متبحر کسی است که نه تاریخ، نه انسان و نه داستان اجتماعی را حذف کند.

گفتنی است هفته هنر انقلاب به مناسبت فرارسیدن سالروز شهادت سید مرتضی آوینی تا 25 فروردین ماه در حوزه هنری ادامه دارد.