«تهدید سایبری» اولین تهدید صنعت برق است

به گزارش حلقه وصل، سردار غلامرضا جلالی در اختتامیه نخستین کنفرانس مجازی تاب آوری در صنعت برق که به صورت ویدیو کنفرانس برگزار شد به تبیین موضوع «پدافند غیرعامل و ارتقای تاب آوری» پرداخت و اظهار داشت: تاب آوری مقوله ای است که در سطوح فردی، نهادی، اجتماعی، ملی، منطقه ای و جهانی قابل بحث و بررسی است.

وی با بیان اینکه تاب آوری در سطح ملی رابطه مستقیمی با «قدرت ملی» دارد، گفت: تاب آوری ارتباطی جدی با بازدارندگی دارد و از همین روست که معتقدیم امکان تحمل ضربه اول از دشمن و داشتن قدرت پاسخ و پشیمان سازی دشمن، مولفه های اصلی بازدارندگی را شکل می دهند. 

** بعد نرم‌افزاری تاب‌آوری پراهمیت‌تر از بعد سخت افزاری

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه تاب آوری صرفا در حوزه های فنی و تکنیکی خلاصه نمی‌شود، تصریح کرد: تاب آوری دو بعد سخت افزاری و نرم افزاری دارد و غفلت از هر بعد می تواند بعد دیگر و بخشی از قدرت تاب آوری را تضعیف کند.

سردار جلالی ادامه داد: تاب آوری در جامعه ایرانی به دلیل ماهیت انقلابی، دینی، مذهبی و قدمت خود به بخشی از تاریخ این کشور تبدیل و ایستادگی در برابر دشمن در فرهنگ دفاعی ما نهادینه شده است.

وی با اشاره به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی که می فرمایید «تاب آوریِ ملّت ایران برای ناظران جهانی حیرت‌انگیز است» متذکر شد: در بسیاری مواقع مشاهده می‌کنیم که در بسیاری از کشورها، با مسائلی بسیار کوچک‌تر از آنچه برای ما اتفاق افتاده است دچار بحران و مشکلات جدی در اداره کشور می‌شوند.

** تاب آوری در مکتب انقلابی به معنای فرصت سازی از تهدیدات است

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور تصریح کرد: برخی تاب آوری را به معنای بازگشت به حالت اولیه قلمداد می کنند، اما در مکتب انقلابی تاب آوری به معنای فرصت سازی از تهدیدات است به نحوی که اگر بحرانی روی داد نه تنها جامعه بتواند به نقطه ثبات بازگردد بلکه بتواند به شرایطی بهتر از شرایط پیش از بحران دست پیدا کند.

وی با اشاره به اینکه شهادت «حاج قاسم سلیمانی» نماد این مدل از تاب آوری است، خاطرنشان کرد: یک فرمانده، یک رزمنده مخلص، یک همرزم عزیز رفت اما یک مکتب  انقلابی بنام «مکتب شهید سلیمانی» ایجاد شد که ثمرات آن تا سال ها ادامه‌ دار است.

** رهبری مهمترین رکن تقویت کننده تاب آوری جامعه ایرانی

سردار جلالی، مهمترین عامل تقویت کننده تاب‌آوری جامعه ایرانی در چهل سال گذشته را رهبری و ولایت فقیه عنوان کرد و گفت: بدون شک وجود این مولفه بوده که کشور را از بزنگاه‌ها و خطرات به ساحل امن و آرامش رسانده است.

وی با اشاره به اینکه رسانه‌های مدرن خارج پایه در حال تضعیف بسترهای سرمایه اجتماعی و تلاش برای ایجاد شکاف در جامعه برای تضعیف تاب آوری جامعه و ملت هستند، گفت: در جهانی که پوپولیسم و افراطی گری درحال رشد است لزوم و اهمیت توجه به الزامات تاب آوری ملی دوچندان شده است.

** پایه نخست ارتقای تاب آوری ملی در «نگاه به درون» است

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور متذکر شد: ما  مخالف ساز و کارهای بین المللی نیستیم اما پایه نخست ارتقای تاب آوری ملی در «نگاه به درون» است، اما همانگونه که مقام معظم رهبری هم فرموده‌اند  اقتدار درون زا مبنای تاب آوری کشور است.

** تشکیل جبهه مقاومت یک گام بزرگ برای ارتقای تاب آوری منطقه‌ای

سردار جلالی با بیان اینکه در سطح منطقه‌ای نیز تشکیل جبهه مقاومت در مقابل صهیونیسم و استکبار جهانی، یک گام بزرگ برای دستیابی به یک پایداری و تاب‌آوری منطقه‌ای و در نهایت پایداری جهانی است که ایده آن از درون جوشیده است، تصریح کرد: مقام معظم رهبری، راهبرد اساسی کشور را قوی شدن و استحکام درون زا با استفاده از سرمایه‌های انسانی جوانان  ایران و تاب آور نمودن ملت انقلابی اعلام کرده اند که ثبیت و تقویت پایداری و تاب آوری ملی و ارتقاء قدرت ملی را به ارمغان خواهد آورد.

به گفته رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، سرمایه انسانی جوان، مسلمان، انقلابی  و دانش آموخته، عمق راهبردی، رشد علمی خیره کننده توام با گرایش های دینی، مذهبی و نهادمندی تاریخی و از همه مهمتر رهبری بصیر و توانمند مولفه های تقویت کننده تاب آوری  ملی در گام دوم انقلاب است.

سردار جلالی با بیان اینکه تجارب ما در دوران جنگ تحمیلی و تحریم نشان دهنده تاب‌آوری بالای ملت ایران است، تصریح کرد: در مدتی که کشور ما درگیر شیوع ویروس کروناست نیز شاهد قدرت تاب آوری ملی کشور بوده‌ایم و علی رغم تمامی کاستی ها  و محدودیت های ناشی از تحریم، نظام سلامت کشور با همیاری تمامی بخش ها به خصوص نیروهای مسلح توانست در برابر این چالش بایستد.

** تفاوت تاب آوری در برابر تهدیدات انسان ساخت با تاب آوری در برابر تهدیدات طبیعی

وی با بیان اینکه در سطح عملیاتی نیز تاب آوری در برابر یک تهدید شکل می گیرد، متذکر شد: در موضوع پدافند غیرعامل ما با تهدیدات انسان ساخت روبه‌رو هستیم نه تهدیدات طبیعی. تاب آوری در برابر تهدیدات انسان ساخت نیز با تاب آوری در برابر تهدیدات طبیعی متفاوت است.

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با اشاره به خصوصیات تهدیدات انسان‌ساخت، گفت: این نوع از تهدیدات دارای خصومت، انگیزه، اراده علیه سیستم و دانش بنیان و تکنولوژی محور است.

سردار جلالی تهدیدات انسان ساخت را دارای دو بعد اساسی دانست و متذکر شد: در بعد انسانی تهدیدات انسان ساخت از استراتژی، دکترین، ساختار، مدیریت، رهبری، برنامه و سیاست برخوردارند. سلاح، تجهیزات، خط تولید صنعتی، تکنولوژی نظامی، قدرت تخریب و مانند آن نیز بعد فیزیکی و سخت افزاری تهدیدات انسان ساخت را شامل می‌شود.

** زیرساخت برق، زیرساخت مادر همه زیرساخت‌های حیاتی

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته شاهد افزایش تهدیدات علیه زیرساخت‌های برق بوده‌ایم، توضیح داد: شاید بزرگترین این حملات، حمله نظامی امریکا به شبکه برق یوگسلاوی در جریان جنگ منطقه بالکان باشد که برای نخستین بار زیرساخت‌ها و شبکه توزیع یک کشور با بمب های گرافیتی مورد حمله قرار گرفت.

سردار جلالی تصریح کرد: زیرساخت شبکه برق به‌عنوان زیرساخت مادر همه زیر ساخت‌های  حیاتی محسوب می شود که دارای بیشترین وابستگی متقابل با سایر زیرساخت های عمومی و حیاتی است. از همین رو حمله به شبکه برق به عنوان راهبرد فلج سازی با هدف قرار دادن شبکه و عناصر مهم آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه زیرساخت هرچه خدمات بیشتری ارائه دهد اهمیت آن بیشتر است، توضیح داد: در حمله به چنین زیرساخت‌هایی دو هدف دنبال می شود. نخست، حذف اولیه زیرساخت و دوم اثرثانویه. یعنی اثری که حذف این زیرساخت بر بقیه زیرساخت ها و ساختار می‌گذارد.

سردار جلالی با اشاره به طیف مختلف تهدیدات پایه و مبنا برای برق آنها را به تهدیدات نظامی، امنیتی و تروریستی، سایبری، الکترونیک، الکترومغناطیسی و گرافیتی تقسیم بندی کرد و گفت: نوعی دیگر از تهدیدات نیز به صورت غیرنظامی است که آن را در حوزه فناوری های نو شاهد هستیم.

وی توضیح داد: در حوزه فناوری های نو شاهد یک سری تهدیدات نهادینه شده در ذات فناوری هستیم. برای نمونه زمانی که فناوری‌های ما هوشمند می‌شود قابلیت‌هایی از جمله اقدام از راه دور و کنترل به دست می‌آورد که در عین کارایی، تهدیدزایی را نیز به دنبال دارد.

** فناوری‌های نو انقلابی در حوزه زیرساخت‌ها ایجاد کرده‌اند

سردار جلالی با بیان اینکه در واقع فناوری‌های نو، ترکیبی از فرصت و تهدید هستند، تصریح کرد: فناوری‌های نو انقلابی در حوزه زیرساخت‌ها ایجاد کرده‌اند به شکلی که ماهیت، اهمیت و چارچوب کلی زیرساخت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه زیرساخت‌ها امروز ارتباط تنگاتنگی با مفاهیم انسانی پیدا کرده‌اند، گفت: وجود زیرساخت امروز با رفاه و منافع ملی و آسایش مردم در ارتباط است و از همین رو وجود یا عدم وجود یک زیرساخت می‌تواند تاب‌آوری مردم را تحت تاثیر قرار دهد.

به گفته سردار جلالی اهمیت، کارکرد، ماهیت، سیستمی و سلولی بودن، هوشمندی یا غیرهوشمندی یک زیرساخت و میزان و پتانسیل تولید خطر زیر ساختها درجه و اهمیت آن را در حوزه تاب آوری و پدافند غیرعامل تعیین می‌کند.

وی با بیان اینکه یکی از مهمترین این مقوله‌ها، هوشمندی زیرساخت است، گفت: ما امروز شاهد هوشمندی نسل سوم هستیم که ترکیبی است از الکترونیک، سایبری و هوش مصنوعی و همین ترکیب سبب شده که انسان نسبت به این ترکیب احساس تهدید کند.

** در کنار هر سیستم هوشمند یک سیستم کنترل دستی باید وجود داشته باشد

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور تصریح کرد: یک راهبرد اساسی که در همه حوزه‌های هوشمندی باید به آن توجه کرد این است که در کنار هر سیستم هوشمند و به موازات آن یک سیستم با کنترل دستی باید وجود داشته باشد وگرنه آن سیستم هوشمند می‌تواند علیه سازنده وارد عمل شود.

** در محافظت از زیرساخت‎های حیاتی مثلث «ایمنی، امنیت و دفاع» همزمان باید مورد توجه باشد

وی با بیان اینکه نکته مهمی که در این میان باید به آن توجه کرد سطوح و اهمیت لایه‌های دفاعی است تصریح کرد: معمولا زمانی که در مورد پروتکل های امنیتی و ایمنی صحبت میکنیم، بیشتر دست اندرکاران، استانداردهای سطح ایمنی را در نظر می‌گیرند که پروتکل های معمول و متداول صنعتی است. در حالیکه در محافظت از زیرساختهای حیاتی غیر از سطح ایمنی، باید سطح امنیت و دفاع را نیز مد نظر قرار دهیم.

سردار جلالی با این بیان اینکه با توجه به این نگاه، باید راهبردهایی را در دستور کار قرار دهیم خاطرنشان کرد: در پدافند غیرعامل، معمولا با دو دسته راهبرد سروکار داریم. یکی راهبردهای عملیاتی و دیگری راهبردهای زیرساختی که این راهبردهای لازم و ملزوم یکدیگر هستند.

** راهبردهای پدافند غیرعامل برای ارتقای تاب آوری صنعت برق

رئیس سازمان پدافند غیرعامل با بیان اینکه در صنعت برق نیز براساس تهدیداتی که پیش از این ذکر شد، باید راهبرد مناسب برای پاسخگویی بکارگیری شود، تصریح کرد: در گام نخست باید، راهبردهایی برای پاسخ اضطراری به حادثه را در دستور کار قرار دهیم.  گام بعدی پاسخ جامع در مقابل تهدید است. امکان ریکاوری و برگشت به وضع اول نیز راهبردی دیگری است که باید در حفاظت از زیرساختهای‌مان از آن استفاده تا بتوانیم چرخه تداوم کارکردی زیرساخت را حفظ کنیم.

به گفته سردار جلالی، آنچه که در این میان نباید از آن غفلت کرد، این است که این راهبردهای عملیاتی باید به طور مداوم و پیوسته مورد تمرین قرار گیرد تا همواری آمادگی زیرساخت برای پاسخگویی در برابر تهدیدات حفظ شود.

وی تصریح کرد: در این میان بخشی از راهبردهای ما روی مصون‌سازی زیرساختی متمرکز است. در این بخش رویکرد حفاظت سیستمی و کنترل روابط سیستمی در طرح ها در دستور کار است. این رویکرد که از آن به عنوان شبکه ای – سلولی نیز نام برده می شود، به این معناست که در کارکرد زیرساخت، هم امکان فعالیت به صورت شبکه باشد و هم امکان جداسازی در قالب کارکرد سلولی. 

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور تصریح کرد: کنترل میزان وابستگی متقابل بین زیرساخت‌ها، یک موضوع جدی در تاب آوری سیستم‌هاست.

** پدافند غیرعامل باید از پیوست به ذات طرح منتقل شود

سردار جلالی با بیان اینکه ما باید پدافند غیرعامل و حفاظت زیرساخت را از پیوست به ذات طرح منتقل کنیم، تصریح کرد: در بسیاری از مواقع ما باید تاب‌آوری و پدافند غیرعامل را در لایه انتخاب فناوری و تکنولوژی دنبال کنیم. یعنی باید بررسی کنیم که تکنولوژی چقدر روی زیرساخت ما قابلیت کارکرد دارد. این نکته‌ای است که در انتقال تکنولوژی باید به آن توجه داشته باشیم.

** تهدید اول صنعت برق، تهدید سایبری است

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با اشاره به راهبردهای  مصون‌سازی سایبری در تاب‌آوری صنعت برق نیز توضیح داد: صنعت برق با یک حرکت سریع مواجه شد و با حوزه فناوری اطلاعات و سایبری پیوند پیدا کرده است. به طوری که اگر امروز بخواهیم تهدیدات صنعت برق را اولویت بندی کنیم، تهدید اول، تهدید سایبری است. بنابراین ملاحظات پدافند سایبری یا تاب آوری سایبری بسیار مهم است.

وی ادامه داد: توصیه های پدافند غیرعامل در این حوزه، از جنس راهبردی است. نخستین نکته این است که ما موضوع دفاع لایه به لایه را در معماری شبکه برق مورد توجه قرار دهیم. البته دفاع لایه به لایه را نباید با مقوله دفاع عمیق اشتباه گرفت چون دو رویکرد متفاوت است.

به گفته سردار جلالی، موازی بودن سیستم‌ها، ذخیره‌سازی موازی داده‌ها، معماری دفاعی چند لایه، استفاده از سامانه‌های بومی، امن و مصون، شبکه‌های امن، ایزوله و حیطه بندی شده، نیروی انسانی امین، بصیر و ماهر، نظارت، کنترل و بازرسی مداوم و حفاظت فیزیکی با مونیتورینگ تلویزیونی از دیگر راهبردهای پدافند سایبری در صنعت برق است که باید مورد توجه قرار گیرد.