به گزارش حلقه وصل، در ساعت ۴۸ دقیقه بامداد امروز زلزله ۵.۱ ریشتری در عمق ۷ کیلومتری زمین و در شهرستان دماوند اتفاق افتاد که تاکنون بیش از ۴۰ پس‌لرزه داشته است که بزرگترین پس‌لرزه آن بیش از ۳ ریشتر بوده است.
پس از وقوع زلزله، تمامی دستگاه‌های امدادی و خدماتی در آماده‌باش قرار گرفتند و مردم در پارک‌ها و فضاهای ایمن چند ساعتی حضور پیدا کردند و در حال حاضر زلزله در تهران در وضعیت بحران قرار ندارد. با توجه به جمعیت بیش از ۱۰ میلیون نفری که تهران دارد و با توجه به بافت فرسوده و ساختمان های بلند مرتبه ای که بر روی گسل ها ساخته شده‌اند اگر پیشگیری های لازم صورت نگیرد با بحران غیر قابل جبرانی مواجه خواهیم بود.
در خصوص آمادگی تهران در زمان بحران‌های مختلف از جمله زلزله با اسماعیل نجار رئیس سازمان مدیریت بحران کشور به گفت‌وگو پرداختیم که مشروح آن در ادامه آمده است.
سوال: آیا آمادگی لازم را برای وقوع حادثه‌ای بزرگ از جمله زلزله در تهران داریم؟
نجار: در ساعت ۴۸ دقیقه بامداد امروز زلزله‌ای به قدرت ۵.۱ ریشتر در استان تهران شهرستان دماوند اتفاق افتاد که می‌توان گفت تمامی شهرستان‌های استان تهران این زلزله را احساس کردند و بیش از ۱۰ میلیون نفر متأثر از این زلزله ساعاتی را در استرس و وضعیت بحرانی قرار داشتند.
آنچه که ژئوفیزیک بررسی کرده است، این زلزله بر روی گسل مشاء بوده و بیش از ۴۰ پس‌لرزه تاکنون ثبت شده است که بزرگترین آن قدرت ۳.۶ ریشتری داشته است.
هنگام وقوع پس‌لرزه‌ها نگرانی ما کمتر شد و بررسی‌هایی که صورت گرفته است، مشخص شده که هیچ تأثیری در رفتار گسل‌های دیگر شکل نگرفته است. بارها تأکید کرده‌ایم که مردم به شایعات توجه نکنند و از متولیان امر و رسانه‌های معتبر خبرهای مربوط به بحران را پیگیری کنند.در خصوص آمادگی تهران در مقابله با بحران باید به این نکته توجه کرد که تهران یک کلانشهر ویژه با خصوصیت‌ها و پیچیدگی‌های خاص خود است.
بیش از ۲ میلیون نفر تحت‌تأثیر زلزله بیش از ۷ ریشتری در تهران خواهند بود
اگر در تهران زلزله‌ای با بیش از ۷ ریشتر اتفاق بیفتد، قطعاً خدمات‌رسانی و امدادرسانی پیچیده و سخت خواهد بود. ما اگر زلزله ۷ ریشتری را بر روی یکی از گسل‌های تهران داشته باشیم، قطعا ۲ میلیون نفر تحت‌تأثیر این زلزله قرار می‌گیرند و خانه‌هایشان را و بعضاً جانشان را از دست خواهند داد. دیگر افراد نیز تحت‌تأثیر غیرمستقیم این زلزله خواهند بود؛ بنابراین پیشگیری در خسارت‌های زلزله مهمترین و بهترین راهکار است. سالهاست که به ساخت و سازهای درست در کشور به خصوص در تهران اشاره می‌کنیم. بارها اعلام کرده‌ایم که از مصالح استاندارد و مناسب در ساخت ساختمان‌ها استفاده شود و همین موضوع یک اقدام بسیار مهم در پیشگیری از خسارت‌های زلزله است.
۲۰ درصد آمادگی برای مقابله با بحران زلزله داریم
در حال حاضر می‌توان گفت که تنها ۲۰ درصد با تمامی امکانات و تجهیزات آمادگی برای مقابله با بحران زلزله داریم.
در حال حاضر براساس قانون جدید مدیریت بحران، یک کار ارزشمندی که صورت گرفته این بوده که ۳۰ استان کشور معین استان تهران هستند که در صورت وقوع بحرانی بزرگ، برای هر منطقه تهران یک استان معین شده است تا کمک‌های لازم را داشته باشند و مشخص شده که در صورت بحران، در تهران در کدام نقطه مستقر شوند و امدادرسانی لازم را داشته باشند.
بهترین روش با توجه به پیوستگی تهران برای تخلیه مجروحین و امدادرسانی، هوایی است و پدهای بالگرد در قسمت‌های مختلف برای نشستن و برخاستن بالگرد شناسایی شده است که در زمان حادثه امدادرسانی لازم را به صورت هوایی داشته باشد.
ایجاد ۳ باند هوایی برای امدادرسانی
باند دوشان تپه، باند قلعه‌مرغی و باند فرودگاه مهرآباد سه باند مهم برای ارائه خدمات و امدادرسانی هوایی هستند. که باند دوشان تپه را با درخواستی که از نیروهای مسلح داشته‌ایم و اعتباری که قرار شده سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور اختصاص دهد مرمت کنند و نامه‌نگاری‌های لازمی برای حفظ باند قلعه‌مرغی در این خصوص انجام شده است.
ایجاد مرکز کنترل مدیریت بحران کشور یکی از اقدامات مهم در هنگام وقوع بحران است و مکان آن خارج از تهران دیده شده که دسترسی به فرودگاه، راه‌آهن، بزرگراه‌ها داشته باشد و مکان آن در شهر آفتاب و نزدیکی مرقد امام(ره) است که بتوانیم از ظرفیت‌های ایجاد شده در این فضا هم استفاده کنیم. در این محدود ۴ هزار چشمه سرویس بهداشتی وجود دارد که می‌توانیم ۱۵۰ بیمارستان صحرایی بلافاصله در این محیط برپا کنیم. در اطراف حرم امام نمایشگاه شهر آفتاب و همینطور دانشگاه شاهد نیز وجود دارد که می‌توان از این ظرفیت به خوبی در هنگام بحران استفاده کرد.
۴۰ حادثه طبیعی در کشور را تجربه کرده‌ایم
قرارگاه ثارالله نیز برای برقراری امنیت در این محدوده پیش‌بینی شده است و این اقداماتی است که می‌توان در مرکز مدیریت بحران کشور انجام داد. با توجه به اینکه کشور ما یک کشور حادثه‌خیز است و حدود ۴۰ حادثه طبیعی را در کشور تجربه کرده‌ایم و یک سرزمین پهناور محسوب می‌شود، نیاز دارد که یک مرکز کنترل مدیریت بحران داشته باشد و در این خصوص عقب‌ماندگی‌هایی نیز داریم.
ژاپن یک کشور زلزله‌خیز است و در چند دهه قبل با هر بار زلزله صدها هزار نفر جان خود را از دست می‌دادند، ولی امروز سازوکاری فراهم شده است که بتوانند با شرایط موجود خودشان را وفق دهند و زلزله‌های چند ریشتری هم دیگر آن تلفات و خسارت‌های گذشته را ندارد.
بحران ساختمان‌های بلند مرتبه در تهران
دو گسل در شمال تهران است و ساخت و سازهای بلندمرتبه‌ای که بر روی این گسل‌ها ایجاد شده، شاید بدون توجه به وضعیت آن گسل و رعایت نکات ایمنی و مصوبات شورای معماری باشد. اگر این گسل‌های شمال تهران فعال شود، ساختمان‌های بلندمرتبه‌ای که بر روی این گسل ایجاد شده است، بحران پیچیده‌ای را در پایتخت ایجاد می‌کند و امیدواریم که بر روی این ساخت و سازها نظارت‌های لازم از سوی شورای معماری و سازمان نظام مهندسی گرفته باشد.
دعا برای جلوگیری از بحران
به هر حال ما مسلمان هستیم و اعتقادات دینی داریم، بنابراین بنده بارها گفته‌ام و باز می‌گویم که باید دعا کنیم حادثه‌ای در کشور و به خصوص در تهران با عنوان زلزله رخ ندهد. البته هر موقع این موضوع را مطرح کردیم، مورد تمسخر بعضی از سایت‌ها و رسانه‌ها قرار گرفته‌ایم، ولی این موضوع مهم است، چرا که وقتی قطعاً یکی از نزدیکان شما در اتاق عمل قرار دارد و یک پزشک حاذق نیز در حال عمل آن فرد است، قطعاً شما هم بیرون اتاق عمل دست به دعا می‌شوید تا آن عزیزتان بهبود پیدا کند، بنابراین در موقع بحرانی از جمله زلزله که قابل پیش‌بینی نیست، براساس اعتقاداتمان باید دعا کنیم تا این حادثه موجب نشود که عزیزانمان را ازدست بدهیم.
زلزله بیش از ۷ ریشتر در تهران یک فاجعه بین‌المللی است
اگر در تهران زلزله‌ای بیش از ۷ ریشتر رخ بدهد، یک فاجعه نه تنها ملی، بلکه بین‌المللی شکل می‌گیرد.
ساخت و سازها باید با رعایت نکات استاندارد انجام شود
سوال: آیا تاکنون اقداماتی در جهت مدیریت بحران بهتر صورت گرفته است؟
نجار: ما به سمت اقدامات مطلوب پیش رفته‌ایم، ولی کفایت نمی‌کند. خیلی بهتر می‌توانستیم در خصوص آمادگی در مقابله با بحران عمل کنیم و آیین‌نامه ۲۸۰۰ به مواردی در خصوص ساخت و ساز اشاره کرده است که آن را می‌توانستیم دقیق‌تر و جدی‌تر اجرایی کنیم.
ما تاکنون حوادث طبیعی از جمله زلزله را در شهرهای کوچک تجربه کرده‌ایم و تاکنون تجربه چنین حوادثی را در کلان‌شهرها و یا شهرهایی با جمعیت زیاد نداشته‌ایم. عمده حوادث طبیعی ما از جمله زلزله در بم، رودبار، بوئین‌زهرا و یا سر پل ذهاب بوده است که جمعیت آنها کم بوده و توانسته‌ایم بلافاصله نسبت به امدادرسانی و ارائه خدمات لازم اقدام کنیم، ولی تجربه حادثه‌ای بزرگ در شهری با ۱۰ میلیون نفر جمعیت را تاکنون نداشته‌ایم و همین موضوع می‌طلبد که بیشتر درباره حادثه در تهران آمادگی داشته باشیم.
اختصاص ۲۰ هزار میلیارد تومان برای خسارت‌های ناشی از سیل
متأسفانه ما در موضوع حادثه بخشی‌نگری می‌کنیم. البته سازمان مدیریت بحران کشور وظیفه هماهنگی‌های لازم را دارد و در این خصوص نیز اقداماتی را انجام داده است. در سیل اخیر تاکنون ۲۰ هزار میلیارد تومان خسارت پرداخت کرده‌ایم که می‌توانستیم این هزینه را در بخش پیشگیری پرداخت کنیم.
اختصاص ۳۰۰ میلیارد تومان از ۵ هزار میلیارد تومان برای پیشگیری
براساس قانون جدید بحران، ۵ هزار میلیارد تومان برای پیشگیری پیشنهاد داده‌ایم که تنها با ۳۰۰ میلیارد تومان آن موافقت شده است، و این در حالی است که همه فریاد پیشگیری سر می‌دهیم، ولی بودجه آن را ۳۰۰ میلیارد تومان از ۵ هزار میلیارد تومان تخصیص می‌دهیم و با این بودجه طبیی است که آن هماهنگی و انسجام لازم برای مدیریت بحران و پیشگیری از بحران به وجود نمی‌آید.
بلاتکلیفی ۹ ساله بیمه ساختمان‌ها در کشور
امیدواریم این زلزله اخیر باعث شود مقداری به این موضوع توجه شود. بیش از ۹ سال است که قانون بیمه در مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان در رفت و آمد است و به نتیجه‌ای نمی‌رسد.
با توجه به تغییر اقلیمی که در کشور صورت گرفته است، ما با مشکلات زیادی از جمله سیل، تگرگ و بارش برف مواجه هستیم که برای کشاورزان مشکلات زیادی ایجاد خواهد کرد، بنابراین موضوعات مدیریت بحران در این خصوص باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد و پیشگیری‌های لازم را انجام دهیم. بدون هیچ‌گونه رودربایستی اگر پیشگیری را ملاک کارمان قرار ندهیم، قطعاً با خسارت‌های غیرقابل جبرانی مواجه خواهیم شد.
۲.۵ میلیون خانه روستایی نیاز به مقاوم سازی دارد
در حال حاضر ۲.۵ میلیون خانه روستایی نیاز به مقاوم‌سازی در برابر زلزله دارد که باید تمامی دستگاه‌ها در این خصوص وارد عمل شوند و بخشی از این خانه‌ها را برعهده بگیرند تا هنگام وقوع حادثه و سیل با مشکلات تخریب منازل این افراد مواجه نشویم.
متاسفانه مرکز مدیریت بحران در کشور نداریم
سوال: چرا تاکنون مرکز مدیریت بحران کشور ساخته نشده است؟
نجار: بارها این موضوع را مطرح کرده‌ایم و اخیراً نیز نامه‌ای به آقای جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور نوشته‌ایم و مشکلات را منعکس کرده‌ایم و وزیر راه و شهرسازی قرار شده در این خصوص اقدامات لازم را انجام دهد و تأمین اعتبار نیز صورت بگیرد.
ما ۲۰ هزار میلیارد تومان براساس ماده ۱۰ و ۱۲ اعتبار مالی داریم که می‌توانیم در خصوص ایجاد مرکز مدیریت بحران کشور اقدام کنیم، ولی ۶ سال است که علی‌رغم تمامی فریادهای ما قِرانی اعتبار برای احداث این مرکز اختصاص نمی‌دهند. ما حاضریم ۲۰ هزار میلیارد تومان خسارت پرداخت کنیم ولی یک‌دهم آن را برای ایجاد مرکز مدیریت بحران کشور اختصاص نمی‌دهیم.
سوال: آیا با دستگاه‌های جدید شتاب‌نگار و زلزله‌نگار نمی‌توانیم پیش‌بینی وقوع زلزله را داشته باشیم؟
نجار:شتاب‌نگار و لرزه‌نگار از وضعیت گسل‌ها اطلاعات می‌دهد و به معنی پیش‌بینی وقوع زلزله نیست و تاکنون هیچ چیز ثابت نکرده است که می‌تواند وقوع زلزله را پیش‌بینی کند و ما باید هر لحظه آمادگی لازم را برای مقابله با بحران داشته باشیم. به سایت ژئوفیزیک نیز مردم می‌توانند مراجعه کنند و اطلاعات اخذ شده در خصوص زلزله‌نگارها را نیز مطالعه و بررسی کنند.
متأسفانه امروز هم یکسری از افرادی که تخصص لازم را ندارند اظهارنظرهایی می‌کنند که موجب نگرانی مردم می‌شود و به دنبال آن هستند که جایگاه‌شان را ارتقا دهند و ما بارها توصیه کرده‌ایم که چنین مسائلی را مطرح نکنند و موجب ناآرامی و نگرانی مردم نشوند.
به هر جهت ما باید تلاش کنیم تا بتوانیم آمادگی کامل را برای مقابله با بحران داشته باشیم و قطعاً دستگاه‌های مختلف از جمله سازمان نظام مهندسی نیز در خصوص کیفیت ساخت و سازها تأثیرگذار هستند و در این خصوص باید ساختمان‌های تهران دارای شناسنامه باشند تا در صورت وقوع حوادث این افراد پاسخگو باشند.