خطای حافظه تاریخی یا دفاع از خطاکار؟

به گزارش حلقه وصل، چند روز پیش فیلمی از گفتگوی چندساعته حسین دهباشی با مرحوم محسن کنگرلو در فضای مجازی و سایت‌ها منتشر شد که البته پس از ساعاتی آن فیلم از خروجی بسیاری از سایت‌ها حذف شد.

دهباشی دلیل حذف این فیلم را این‌گونه توضیح داد: «در مصاحبه 8ساعته اینجانب با مرحوم محسن کنگرلو که مدت‌ها قبل انجام و دیروز هشتم فروردین پخش و منتشر گردید، متأسفانه نکات نادرست و اشتباهاتی فاحش درباره بعضی وقایع و اشخاص بیان گردید.»

او همچنین تأکید کرد: «طرح مجموعه‌ی انبوهی از مباحث مطروحه در تاریخ انقلاب شکوهمند اسلامی و 8 سال دفاع مقدس، طبعاً نیاز به دقت‌سنجی تاریخ‌پژوهان و خصوصاً شاهدان عینی و بی‌طرف دارد...».

بسیاری از افراد مطالب و ادعاهای مطرح‌شده از سوی کنگرلو را ناشی از خطای حافظه تاریخی او به‌دلیل بیماری و کهولت سن دانستند.

مشاهده فیلمی که علی‌رغم حذف آن از برخی سایت‌ها در فضای مجازی به‌سرعت دست به دست شد، نشان می‌دهد که ادعاها و اتهامات در خصوص افراد مختلف بسیار است و به‌نظر می‌رسد این خطاها بیش از آنکه ناشی از حافظه تاریخی باشد، ناشی از انزوا و خط فکری سیاسی کنگرلو است.

گفتگوی دهباشی با مرحوم کنگرلو به‌دلیل ادعاهای مطرح‌شده به یک گفتگوی جالب و متفاوت تبدیل شده؛ چرا که ادعاها با قول‌های مشهوری که درباره آن افراد وجود دارد، متفاوت و متناقض است. کنگرلو در این گفتگو ادعاهایی را در خصوص شهیدان مصطفی چمران و محمد بروجردی، مرحوم حجت‌الاسلام سیداحمد خمینی، محسن رضایی، جواد منصوری و مهدی کیانی مطرح کرده است.

بدون شک ادعاهای مرحوم کنگرلو نیازمند راستی‌آزمایی است. در این نوشتار تلاش شده تعدادی از آن ادعاها بررسی شود، اما کنگرلو علاوه بر ادعاهایی که در خصوص برخی از افراد مطرح کرده، به‌نظر می‌رسد تلاش کرده تا چهره‌های مثبتی از برخی دیگر از جمله سیدمهدی و سیدهادی هاشمی و بیت‌ آیت‌الله منتظری و اطرافیان او نشان بدهد و این ادعاها و مثبت‌سازی‌ها گاهی اوقات در تقابل با یکدیگر انجام گرفته است، به‌خصوص در آنجایی که مرحوم کنگرلو تقابل امام خمینی(ره) با آیت‌الله منتظری را به اختلافات بین بیوت تقلیل می‌دهد و از سیدهادی هاشمی در برابر سیداحمد خمینی چهره‌ای مثبت می‌سازد. او در این گفتگو به‌گونه‌ای از سیداحمد خمینی سخن می‌گوید که انگار از رنج‌نامه او کینه به دل دارد.

به هر حال به‌نظر می‌رسد که انزوای مرحوم کنگرلو در دو دهه اخیر موجب شده است تا او دچار نوعی بزرگ‌بینی در مورد اطرافیانش همچون گروه فجر اسلام شود و درصدد دفاع از بیت آیت‌الله منتظری با طرح ادعاهایی علیه افرادی که جریان خط امامی محسوب می‌شوند، برآید.

محسن کنگرلو پایه‌گذار گروه فجر اسلام و از مبارزان پیش از انقلاب اسلامی بود. او بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی شهید بهشتی مأمور به اجرای برخی امور شد، پس از آن از سپاه به نخست‌وزیری رفت و کنار میرحسین موسوی قرار گرفت. کنگرلو نقش مهمی در ماجرای مک‌فارلین داشت که بخش زیادی از گفتگوی دهباشی نیز به همین موضوع اختصاص یافته است.

در ادامه به بررسی تعدادی از ادعاها و سخنان مطرح‌شده از سوی او می‌پردازیم:

1. نقش سیدمهدی هاشمی در معرفی محسن رضایی به امام خمینی(ره): مرحوم کنگرلو در این مصاحبه ادعا می‌کند که سیدمهدی هاشمی، محسن رضایی را به امام خمینی(ره) معرفی کرد و در واقع امام با تأثیر پذیرفتن از حرف هاشمی، رضایی را به فرماندهی سپاه انتخاب کرد و در این رابطه به ماجرای دیدار خود با سیدمهدی هاشمی و حضور محسن رضایی در بیت امام خمینی(ره) اشاره می‌کند.

در حالی که محسن رضایی در کتاب خاطرات خود با عنوان «راه» عنوان کرده که او برای اولین بار در مدرسه علوی و چند روز پس از بازگشت امام به ایران با او دیدار کرده است، ضمن اینکه زمانی که محسن رضایی مسئول اطلاعات سپاه بود، او خود برخی از اخبار را شخصاً به امام منتقل می‌کرد. همچنین باید عنوان کرد که محسن رضایی از سوی شورای فرماندهی سپاه به امام خمینی(ره) پیشنهاد داده شد و امام انتخاب شورای فرماندهی را تأیید و منصوب کردند.

ضمن اینکه امام خمینی(ره) از ابتدا نگاه مثبتی نسبت به سیدمهدی هاشمی نداشت؛ چراکه او متهم به قتل آیت‌الله شمس‌آبادی بود و به همین دلیل هم توسط ساواک دستگیر و محکوم به اعدام شد که البته پس از مدتی آزاد شد!

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رحمانی نیز گفته است: «در جلسه‌ای که با حضور سران سپاه در محضر امام خمینی، برگزار شده بود نام سیدمهدی هاشمی نیز در جمع سران سپاه آمده بود که امام خمینی در واکنش به این اتفاق به محسن رضایی گفتند "چرا این مهدی هاشمی در جمع شما قرار گرفته، شما باید هرچه سریعتر نام او را خارج کنید" و امام با صراحت گفتند که "اگر شما هم با او و نهضت‌های آزادی‌بخش همکاری دارید خارج شوید."»

2. برجسته‌کردن نیروهای فجر اسلام در برابر سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی: سازمان فجر اسلام یکی از گروه‌های مبارز مسلحانه پیش از انقلاب اسلامی است. داود کریمی و محسن کنگرلو این سازمان را به وجود آوردند. داود کریمی پس از انقلاب اسلامی فرمانده سپاه تهران شد و با آغاز جنگ تحمیلی راهی جبهه جنوب شد و ستاد عملیات جنوب را در اهواز به‌راه انداخت و مدیریت کرد. داود کریمی سپس به غرب کشور رفت. او از مدافعان و نزدیکان آیت‌الله منتظری بود.

سازمان فجر اسلام به جمع گروه‌هایی که سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی را تشکیل دادند، ملحق نشد. تعدادی از افراد برجسته سازمان مجاهدین انقلاب که بعد به سپاه پیوستند، از اعضای گروه منصورون بودند. محسن رضایی، علی شمخانی و غلامعلی رشید از جمله فرماندهانی هستند که سابقه فعالیت مبارزاتی در گروه منصورون را پیش از انقلاب اسلامی داشتند.

مرحوم کنگرلو در این گفتگو حاج داود کریمی را در مقایسه با دیگر فرماندهان از جمله محسن رضایی، بسیار توانمندتر می‌داند.

3. حمله به چمران: کنگرلو در بخش‌هایی از گفتگو سوابق تحصیلاتی، مبارزاتی و فعالیتی دکتر مصطفی چمران در آمریکا، مصر و لبنان را مورد تردید جدی قرار می‌دهد و بدون ذکر استدلالی چمران را متهم به درک نداشتن نسبت به جنگ، مبارزه و حتی آشنایی با ادوات جنگی می‌کند!

مرحوم کنگرلو در این بخش به‌حدی بدیهیات زندگی دکتر چمران را انکار می‌کند که تعجب دهباشی را هم برمی‌انگیزد.

تقابل کنگرلو با چمران را باید در ماجرای مفقودشدن امام موسی صدر جست‌وجو کرد. چمران به‌دلیل اینکه امام موسی صدر در لیبی ربوده شده بود، رابطه خوبی با قذافی و مسئولان لیبی نداشت، اما شهید محمد منتظری و کنگرلو ارتباط خوبی با لیبیایی‌ها داشتند.

مرحوم کنگرلو و همفکرانش از یک سو در تقابل با اعضای گروه منصورون و از سوی دیگر به‌دلیل اختلاف نظر با دکتر چمران در موضوع قذافی در تضاد با نهضت آزادی بودند، از این رو او در این گفتگو در خصوص دریادار مدنی می‌گوید که او معتقد به سرکوب مردم عرب ایران بود و مهدی کیانی اولین فرمانده سپاه آبادان را منصوب‌شده از سوی مدنی می‌داند و او را متهم به فساد می‌کند! در حالی که کیانی گفته است: «قبل از انقلاب به‌واسطه فعالیت در گروه منصورون با شهید جهان‌آرا آشنا شدم و بعد از انقلاب به‌خاطر تحرکات منطقه و اتفاقات مربوط به خلق عرب، از سوی شهید جهان‌آرا دعوت شدم تا سپاه آبادان را فعال کنم.»

به‌نظر می‌رسد مرحوم کنگرلو در آن‌جایی هم که در ماجرای مک‌فارلین انگشت اتهام را به‌سوی حسن روحانی می‌چرخاند، تلاش دارد اذهان را از اقدام سیدمهدی هاشمی و بیت‌ آیت‌الله منتظری دور سازد.