تهران: تولید آثار درباره شخصیت‌های ارزشی/ «راز رسانه» چگونه تولید شد؟

به گزارش حلقه وصل، یاسر عسگری، تدوین‌کننده جلد دوم کتاب «راز رسانه» نادر طالب‌زاده، و کارشناس کتاب دفتر نشر معارف و عضو دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی، به بهانه انتشار این کتاب، از چگونگی کار و تدوین و نشر آثار اساتید و شخصیت‌های ارزشی و انقلابی، سخن گفته است.

وی در پاسخ به این سوال که چه شد که «راز رسانه» از طالب‌زاده منتشر شد؟، گفت: ایده‌ای از چند سال قبل ـ در زمان فعالیت دانشجویی ـ در ذهنم شکل گرفت و آن اینکه مجموعه مباحث ‌‌(اعم از مقالات، سخنرانی و گفتگوها) اساتید و فعالان برجسته جبهه فرهنگی و فکری انقلاب اسلامی گردآوری و تدوین شود تا به صورت منظم و مُنقّح در اختیار فعالان فرهنگی و تشکیلاتی به‌ویژه دانشجویان قرار بگیرد. مشکلی که ما در ایام فعالیت دانشجویی داشتیم این بود که مباحث اساتید به صورت یک‌جا موجود نبود و سخت بود که به منظومه فکری یک استاد دسترسی پیدا کنیم. لذا این ایده مربوط به فعالیت‌های دوره دانشجویی‌ام بود و احساس نیاز که برای فعالان فرهنگی کشور احساس می‌شد.

عسگری افزود: از سویی چون برخی از اساتید ما دست به قلم نیستند و بیشتر شفاهی هستند مثل آقای طالب‌زاده، استاد رحیم پور ازغدی، دکتر ابراهیم فیاض، دکتر سعید زیباکلام، وحید جلیلی و... لذا درصدد انجام چنین کاری برآمدم. البته پیش از این در حدود سال ۸۵ پیشنهادی با واسطه یکی از دوستان و مرتبطتان به مشاوران جوان وزارت فرهنگ و ارشاد دادیم که ۱۰۰ کتاب از ۱۰۰ استاد فکری و فرهنگی منتشر کنند. حتی یک لیست صدتایی به آنها دادیم که اقدامی صورت بگیرد، ولی علیرغم استقبال از این طرح، اقدامی صورت نگرفت. خوشبختانه در همان سال و سال‌های بعد به پیشنهاد آقای علیرضا قزوه و در زمان معاونت فرهنگی محسن پرویز، ۱۰۰ کتاب شعر و داستان از ۱۰۰ شاعر و نویسنده ـ توسط انتشارات تکا ـ منتشر شد، ولی طرح ما ۱۰۰ کتاب فکری و اندیشه‌ای نیمه‌تخصصی مورد نیاز جوانان و فعالان فرهنگی و دانشجویی بود که بعداً به این نتیجه رسیدم که خودم باید دست به کار شوم و این ایده را عملی کنم.

وی درباره اهمیت مباحث کتاب «راز رسانه» هم گفت: این کتاب از چند جهت حائز اهمیت است، اولاً اینکه به موضوع رسانه و تهاجم رسانه‌ای نظام سلطه می‌پردازد که در کشور ما کمتر به آن توجه داده می‌شود. ثانیاً کتاب نتیجه تجربیات و تأملات سه دهه یک شخصیت برجسته فرهنگی و هنری انقلابی و متعهد کشورمان است که همواره تحولات فرهنگی و هنری و رسانه‌ای کشور ما و نظام سلطه را رصد می‌کند و به حق «دیده‌بان بیدار رسانه‌ای» کشورمان است. ثالثاً اینکه طالب‌‌زاده شخصیتی است که صرفاً منتقد نیست و از نزدیک دستی بر آتش دارد و خود مؤسس و حامی چندین حرکت و اقدام فرهنگی، هنری و رسانه‌ای ارزشمند است و فقط دشمن‌شناس نیست، بلکه دوست‌شناس و فرصت‌شناس است.

این عضو دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی ادامه داد: جشنواره عمار، برنامه ارزشمند «راز» و «عصر»، جشنواره افق، دوره‌های مختلف آموزش مستند و تربیت نیروهای مؤثر و مستعد برای جوانان ایرانی و غیرایرانی (مثل لبنانی‌ها و افغانی‌ها) و... اینها همه از اقدامات و ابتکارات ارزشمند ایشان است. فرق طالب‌زاده با برخی از مدیران فرهنگی ما این است که برای نیروهای جوان فرصت‌سازی می‌کند، آموزش می‌دهد، همراه و رفیق و با آنهاست و برای تربیت نیرو فقط شعار و طرح نمی‌دهد، بلکه عملاً وارد صحنه می‌شود و برایشان وقت می‌گذارد.

عسگری افزود: نکته دیگر درباره طالب‌زاده و اهمیت راز رسانه این است که طالب‌زاده در توصیفی که شهید آوینی به حق او را «چشم تیزبین انقلاب» لقب می‌دهد، نمود دارد و آن اینکه افق‌های جدیدی را برای آینده انقلاب خصوصاً در عرصه هنری و رسانه‌ای گشوده است و واقعیت‌های پشت‌ پرده و اهداف و اغراض پنهانی رسانه‌های غربی یا نظام سلطه را خوب بیان می‌کند و آنها را با صراحت و شفاف برای مخاطبان فارسی‌زبان بازگو می‌کند. البته غیر از برنامه‌های «راز» و «عصر»، گفتارها و گفتگوهای زیادی از طالب‌زاده موجود نیست و متأسفانه خیلی از مباحث ایشان ثبت و ضبط نشده است یا در دسترس نیست که واقعاً حیف است. حالا از این به بعد را باید همت بیشتری داشت و نهادهای متولی فرهنگ و هنر، از وجود امثال طالب‌زاده بیشتر استفاده کنند، هم برای ثبت تجربیات و نظرات و ایده‌هایش و هم برای تربیت و آموزش نیروهای متعهد.

این کارشناس کتاب دفتر نشر معارف درباره اینکه آیا راز رسانه اولین جلد این مجموعه است؟، گفت: خیر، پیش از این کتاب «تولید علم و علوم انسانی» دکتر ابراهیم فیاض گردآوری شد و توسط انتشارات سپیده‌باوران مشهد منتشر شد. این کتاب در حدود شش هفت سال منتشر شد و جزو نخستین کتاب‌های قابل فهم برای همه در زمینه تولید علم و علوم انسانی بود. پیش از این کتاب‌هایی منتشر شده بود مخاطبان خاصی داشت ولی کتاب دکتر فیاض همه فهم است.

وی ادامه داد: همزمان با این کتاب، پیشنهاد گردآوری مباحث دکتر سعید زیباکلام را به ایشان و انتشارات سوره مهر دادم و تا حدی تلاش کردم که خوشبختانه تحت عنوان «خلاف جریان» در دو جلد از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شد. کتاب بعدی «مردم‌شناسی ایرانی» از فیاض بود که تا منتشر شود حداقل دو سالی طول کشید و انگیزه‌هایم را در پیگیری این ایده و پروژه کمرنگ کرد. ضمن اینکه طی همین مدت مجموعه مباحث اساتیدی چون سید عباس نبوی، عباس سلیمی‌نمین، محمدصادق کوشکی، یعقوب توکلی، وحید جلیلی، مظفر نامدار، قاسم تبریزی، سیدناصر‌هاشم‌زاده، رضا برجی، مسعود رضایی ‌شریف‌آبادی، دکتر نقی‌پورفر و... گردآوری کردیم که برخی از آنها منتشر شده و برخی مراحل نهایی تدوین یا انتشار را می‌گذرانند.

عسگری در پاسخ به این سوال که آیا موضوع یا استاد خاصی مدنظرش بوده و نظم منطقی آنها چه بوده است؟، گفت: بله، قطعاً نظمی منطقی بین آنهاست. من مسائل مورد نیاز فعالان فرهنگی و دانشجویی را به چند موضوع تقسیم کردم: تاریخ معاصر و تاریخ انقلاب، فرهنگ و هنر انقلاب، اندیشه انقلاب و امام (ره) و... لذا در هر موضوع سعی کردم مباحث اساتیدی که صاحب‌نظر هستند و متولی خاصی برای نشر آثارشان ندارند، گردآوری و تنظیم کنم؛ یعنی به سراغ اساتیدی که دفتر یا موسسه‌ای برای نشر یا تدوین آثار خودشان دارند، نرفتیم مثل استاد رحیم‌پور، میرباقری، پناهیان و...

به گفته وی، «راز رسانه» اولین مجموعه دفتر از مجموعه فرهنگ و هنر انقلاب بود که به همت دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب، (ماهنامه راه) به صورت جذابی صفحه‌آرایی و توسط دفتر نشر معارف منتشر شد که تاکنون به چاپ سوم رسیده است. جلد دوم آن نیز منتشر شده است. بعد از آن مجموعه مباحث سیدناصر‌هاشم‌زاده در دو مجلد آماده شد و الآن بیش از دو سال است که در اختیار اوست که آن را منقّح و نهایی شده تحویل دهد.

این عضو دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی گفت: مجموعه بعدی مباحث رضا برجی، عکاس و مستندساز برجسته دفاع مقدس است که بیش از دو سال به ایشان تحویل داده شد و ایشان قرار است روی این مباحث کار کنند و غنی‌ترشده تحویل بدهند. اما خبری از آن نشد. مجموعه چهارم هم مباحث آقای سلیم غفوری، مستندساز و مدیر فرهنگی خوش‌فکر و شاگردپرور است که این هم مثل بقیه مجموعه‌ها دست ایشان است تا نهایی کنند.

عسگری اضافه کرد: در زمینه تاریخ انقلاب و تاریخ معاصر مباحث اساتیدی چون عباس سلیمی‌نمین، مسعود رضایی شریف آبادی، مظفر نامدار، قاسم تبریزی، یعقوب توکلی و... در اولویت بودند که از این میان دو کتاب «سیاست و تاریخ معاصر ایران» و «سیاست‌نامه» از مسعود رضایی توسط نشر معارف و دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب منتشر شد. آقای دکتر توکلی هم خودشان همت کردند و تاکنون پنج جلد کتاب «امام خمینی؛ مردی در انتهای افق»، «شخصیت‌شناسی تاریخ معاصر ایران»، «جستارهایی در تاریخ نگاری معاصر ایران»، «سرچشمه» و «شوق استاد» از ایشان منتشر شد و سه چهار جلد دیگر هم از ایشان منتشر می‌شود. از سویی ۵ کتاب از مباحث استاد قاسم تبریزی، از تاریخ‌نگاران برجسته و اخلاقی و مخلص معاصر است گردآوری شده و در اختیار ایشان قرار گرفت و ایشان متن تکمیل شده نهایی را برای چاپ در اختیار ما قرار دادند که در دست آماده سازی برای نشر است.

وی گفت: از سویی رایزنی با دکتر مظفر نامدار صورت گرفت و تلاشی که داشتند مجموعه مقالاتشان درباره «امام خمینی و نهضت پانزده‌خرداد» را در اختیار ما قرار دادند که به زودی از سوی نشر معارف منتشر می‌شود. از سوی دیگر سه کتاب «هویت و الگو»، «سبک زندگی به روایت انقلاب اسلامی» و «به سوی سبک زندگی: انتخاب همسر» از دکتر کوشکی منتشر شد که با استقبال فراوان مخاطبان مواجه شده و «هویت و الگو» به چاپ سوم و «سبک زندگی به روایت انقلاب اسلامی» هم به چاپ چهارم رسیده است. هم اکنون نیز «جستاری در مبانی سیاست مطلوب قرآن کریم» منتشر شده است و کتابهایی از ایشان در زمینه علوم انسانی، امام خمینی و انقلاب اسلامی، دانشگاه و جنبش دانشجویی و... گردآوری و تدوین شده است و تحویل ایشان داده ایم تا مطالعه و متن را نهایی کنند. از سویی دیگر مجموعه آثار غرب شناسی دکتر شهریار زرشناس تجدیدچاپ شدند و چند کتاب جدید هم از ایشان داشتیم مثل «جنبش دانشجویی در ایران»، «سیری انتقادی در آرای داریوش شایگان»، «نقد حال»، «نئولیبرالیسم ایرانی» و «تکنوکراسی». به لطف خدا و به شرط حیات، این مجموعه‌ها با قوت و قدرت ادامه پیدا خواهد کرد.

این عضو دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی ادامه داد: چند نکته مهم که به ذهنم می‌رسد برای همه فعالان فرهنگی قابل توجه باشد این است که هرگاه به یک ایده‌ای رسیدند و از فقدان کار مشابه در این زمینه مطلع شدند، خودشان دست به اقدام بزنند و منتظر این نهاد و آن نهاد نشوند. البته شرط مهم و اساسی این است که خوب جستجو کنند و کارهای موازی و تکراری انجام ندهند؛ چون یک مشکل جدی در فعالیت‌های فرهنگی ما کارهای تکراری و مشابه و موازی‌کاری است که باعث می‌شود فرصت‌ها و زمان‌های زیادی از ما سلب کند. نکته دوم، شناخت اساتید و فعالان جبهه فرهنگی ماست که غالب آن‌ها برای خودشان و آثار خودشان کم وقت می‌گذارند. این معضلی است که طی این مدت سه چهار سال متوجه شدم. لذا در این خصوص هم فعالان فرهنگی باید پیگیری بیشتری داشته باشند و هم این‌که خود اساتید برای نشر آثار خود همت کنند و به جای ده‌ها سخنرانی و جلسات تکراری، حداقل چند اثر مکتوب و منقّح شده از نظرات و اندیشه‌ها و تأملات خویش منتشر کنند.

وی همچنین گفت: متأسفانه کاری که اساتید ما به آن کم‌توجه و غافل هستیم، ولی شخصیت‌ها و اساتید و حتی فعالان رسانه ای جبهه مقابل در نشر آثار خویش خیلی مصمم و جدی هستند. مثلاً سروش، صادق زیباکلام، کدیور، ملکیان، شایگان، غنی نژاد، عبدی، گنجی، قوچانی، و... حتی شخصیت‌های درجه دوم و سوم‌شان هم حداقل پنج تا ده کتاب دارند. حالا در کتاب‌هایشان دقت کنید می‌بینید پیش از این که یک نوشته تحقیقی باشد، جمع‌آوری یادداشتها، مقالات، سخنرانیها و گفتگوهایشان است که وقت گذاشتند و مباحث خودشان را مکتوب کردند تا مرجع و منبعی برای فعالان و دوستداران و هوادارن و دانشجویان رشته‌های مرتبط تولید و منتشر کنند. هم اینکه در کتابخانه‌ها و کتابفروشی در دسترس عموم خواهد بود.

عسگری افزود: نکته بعدی فرصت‌سوزی‌هایی است که در دوره‌های قبل صورت گرفته بود و هنوز هم ادامه دارد و خیلی از اساتید و صاحب‌نظران جبهه فرهنگی و فکری ما حضور دارند، ولی تلاشی برای نشر آثار آ‌ن‌ها نمی‌شود و مجموعه‌های فرهنگی به موازی‌کاری و کارهای تکراری روی می‌آورند. خوشبختانه طی سالهای اخیر کارهای خوبی صورت گرفته ولی با توجه به داشته‌ها و ظرفیت‌های جبهه فکری و فرهنگی و رسانه ای انقلاب، بسیار کم و معدود است. همیشه برای من سؤال بود که چرا نباید از طالب‌زاده و اساتیدی امثال ایشان که بیش از ۳۰ سال در فضای فرهنگی، فکری و هنری کشور حضور مؤثر و مستمر داشته است، یک یا دو سه کتاب باشد؟ چرا اساتید ما بیش از این که به نشر آثار مکتوب روی بیاورند تمایل دارند بیشتر سخنرانی کنند و جلسات تکراری پشت تکراری!؟ متأسفانه استفاده بجایی از اساتید نمی‌شود و از این که استفاده بهینه از حضور آن‌ها شود، انتظارات حداقلی از آن‌ها داریم و آن‌ها را در حد یک سخنران جلسات عمومی تقلیل می‌دهیم و چنین کارهایی باعث شده است که غالب آن‌ها به مجموعه‌های فرهنگی حزب اللهی یا ارزشی، زیاد خوش‌بین نباشند و نخواهند وقت خود را در اختیار آن‌ها قرار دهند. این هم معضلی است که فعالان فرهنگی و دانشجویی باید بدان توجه کنند و وقت اساتید را بی‌خود و بی‌جهت نگیرند.