وعده‌های انتخاباتی، غارتگاه اعتماد مردم

به گزارش حلقه وصل، یکی از مواردی که همواره زمینه‌ی نارضایتی مردم از مسئولین را فراهم می‌کند، عدم‌ پیگیری و تحقق وعده‌های انتخاباتی است. متاسفانه در کشور ما به دلیل عدم شناخت دقیق مردم از حوزه‌ی اختیارات افراد در مسئولیت‌های مختلف از جمله نمایندگی مجلس، اکثر اوقات در تبلیغات انتخاباتی وعده‌هایی مطرح می‌شود که یا تحقق آن‌ها در حوزه‌ی اختیارات فرد نیست و یا اجرای آن وعده با وضعیت کشور مطابقت نداشته و عملا امکان‌پذیر نیست.

مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانی‌های خود با اشاره به این موضوع می‌فرمایند:«وعده‌های غیرعملی ملاک نیست. من با خود نماینده‌های محترم در دوره‌های مختلف وقتی مواجه شدم، به این‌ها گفتم: آقایان و خانم‌های نماینده! وظیفه‌ی نماینده این نیست که وعده‌های عمرانی و فلان پروژه، فلان کار را در منطقه‌ی انتخابی خود به مردم بدهد. اینها کار اجرایی است، کار دولت است. وظیفه‌ی نماینده این است که بتواند قانون مورد نیاز کشور را پیدا کند، آن قانون را جعل کند. وقتی قانون باشد _ یعنی قاعده‌ای گذاشته می‌شود_ دستگاه‌های اجرایی و قضایی مجبورند بر طبق قانون عمل بکنند و عمل می‌کنند. وعده‌های غیرعملی دادن، اینها ملاک نیست، باید مردم توجه کنند.» [1] (86/10/12)

در بسیاری از موارد نیز وعده‌های انتخاباتی صرفا کارکرد تبلیغاتی داشته و بعد از انتخابات به دست فراموشی سپرده می‌شوند؛ این در حالیست که مردم با توجه به آن‌ وعده‌ها به کاندیدای مورد نظر رأی داده و وی را برای تحقق آن وعده‌ها برگزیده‌اند، عدم تحقق آن‌ها موجب سرخوردگی و احساس شکست در مردم و کاهش سرمایه اجتماعی نظام می‌شود. 

* لزوم ایجاد سامانه‌ای برای ثبت آنلاین وعده‌ها 

امری که در بند 5 سیاست‌های کلی انتخابات که در سال 95 توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد، نیز مورد اشاره قرار گرفته است. بند ۵ این سیاست‌ها به این شرح است:«ممنوعیت هرگونه تخریب، تهدید، تطمیع، فریب و وعده‌های خارج از اختیارات قانونی و هرگونه اقدام مغایر امنیت ملی نظیر تفرقه قومی و مذهبی در تبلیغات انتخاباتی.». اما متاسفانه با گذشت بیش از سه سال از ابلاغ این سیاست‌ها مجلس شورای اسلامی در اصلاح قانون انتخابات کوتاهی کرده و متناسب با سیاست‌های کلی انتخابات، قوانین انتخاباتی موجود را اصلاح نکرده است.

بنابراین لازم است تا با اصلاح قانون انتخابات، همزمان با آغاز تبلیغات نامزدها و حتی پیش از آن، سامانه‌ای برخط ایجاد شود تا تمام وعده‌های نامزدها ثبت شود و در انظار عموم مردم و صاحب‌نظران قرار گیرد.

* وعده‌های خارج از توان نماینده جرم انگاری شود

همچنین نیاز است برای دادن وعده‌هایی که خارج از حیطه و توان نمایندگان مجلس است، جرم‌انگاری صورت گرفته و مجازات‌های متناسبی برای این افراد در نظر گرفته شود. اما فواید ثبت وعده‌های نامزدها را می‌توان در موارد زیر جست:

- فراهم شدن زمینه‌ی مطالبه عمومی برای تحقق وعده‌ها - ملزم شدن نامزدها به پایبندی و اجرای وعده‌هایشان - جلوگیری از دادن وعده‌های پوچ و پوپولیستی - امکان قضاوت عادلانه در مورد میزان تحقق وعده‌ها فراهم می‌کند

مطالب بیان شده در این بخش به نوعی امکان نظارت بر حسن اجرای وظایف نمایندگی را فراهم می‌کند که در بند ۱۳سیاست‌های کلی انتخابات نیز به این شرح مورد توجه قرا گرفت است:«تعیین سازوکار لازم برای حسن اجرای وظایف نمایندگی، رعایت قسم‌نامه، جلوگیری از سوءاستفاده مالی، اقتصادی و اخلاقی و انجام اقدامات لازم در صورت زوال یا کشف فقدان شرایط نمایندگی مجلس در منتخبان.»

*تجربیات بین‌المللی ثبت وعده‌های انتخاباتی

پایگاه اینترنتی they made a promise در کشور انگلستان با ثبت وعده‌های مسئولین و قرار دادن سرآمدی برای هر وعده، نه‌ تنها آرشیوی از وعده‌های احزاب، دولت‌مردان و سیاستمداران تهیه کرده است بلکه این امکان را به مخاطبان خود می‌دهد تا میزان تحقق این وعده‌ها را ارزیابی کند. این پایگاه همچنین به مخاطبان خود اجازه می‌دهد تا وعده‌ی مسئولان را ثبت کنند و به این صورت یک اجماع همگانی برای پیگیری وعده‌ها فراهم ساخته است.[2]

هم‌چنین در کشور افغانستان «تارنمای حکومت‌سنج، از تعهد تا عمل»، به عنوان بستری برای مشارکت مردم و نخبگان افغان در «سنجش تعهدات حکومت وحدت ملی» راه‌اندازی شده‌است.[3] در تصویر زیر تعداد وعده‌های داده شده،‌  میزان تحقق آن‌ها، وعده‌های انجام نشده یا در حال انجام و غیرفعال قابل مشاهده‌اند.

یک پایگاه اینترنتی در کشور کانادا، تعداد وعده‌های نخست وزیر این کشور را به همراه تعداد وعده‌های عمل شده، وعده‌هایی که باقی‌مانده یا در حال انجام است و همین‌طور وعده‌هایی که خلاف آن‌ها عمل شده‌است را برای عموم مردم منتشر می‌کند[4]. هر فرد می‌تواند جزئیات هر وعده را مشاهده نماید.