هوای خفه‌کننده تهران، یک "افتخار بین‌المللی" برای آقای معاون سابق!

به گزارش حلقه وصل، «طرح ترافیک» برای پایتخت‌نشین‌ها نام آشنا و دیرینه‌ای است؛ طرحی که از سال ۱۳۵۸ تاکنون به‌شکل‌های مختلف به‌اجرا درآمده تا به کاهش ترافیک و آلودگی هوای تهران کمک کند.

به‌جز مرحله نخست اجرای طرح که ایجاد مسیر ویژه برای اتوبوس‌های شرکت واحد بود، مراحل بعدی، اعمال محدودیت برای خودروهای شخصی، افزایش زمان اجرای طرح در طول روز و گسترده کردن محدوده آن بوده است.

در هر مرحله نیز مسئولان مربوطه امیدوار بودند با تغییرات جدید به نتیجه موردنظر که همان کاهش ترافیک و آلودگی هواست دست یابند اما به‌خلاف تصورات، این دو معضل اساسی کلان‌شهر تهران، به یک کلاف سردرگم تبدیل شد و حتی ایجاد محدوده زوج یا فرد هم نتوانست از این سردرگمی بکاهد.

بعد از اجرای طرح زوج و فرد که در سال ۸۴ کلید خورد، اعمال تغییر در نحوه اجرای طرح ترافیک شکل دیگری به خود گرفت و تغییرات قابل توجهی کرد، در این راستا زمانی که محمدباقر قالیباف به‌عنوان شهردار تهران، سکان اداره شهر را به‌عهده داشت، طرح LEZ مطرح شد.

در این طرح، خودروها به ۴ گروه آبی، سبز، زرد و قرمز تقسیم شدند و قرار بود خودروهای گروه آبی منعی برای تردد در طرح زوج و فرد نداشته باشند، خودروهای گروه سبز در روزهای ناسالم، خودروهای گروه زرد همه روزهای سال از صبح تا عصر و خودروهای گروه قرمز در طول شبانه‌روز از تردد در محدوده طرح منع شوند همچنین در فاز نخست اجرای طرح، همه مالکان خودروها موظف شدند برای ورود به محدوده طرح زوج و فرد برگه معاینه فنی اخذ کنند و در فاز دوم معاینه فنی خودروها در همه مناطق شهر کنترل شود.

در نهایت بعد از کش‌وقوس‌های فراوان فاز نخست این طرح از مهر ماه سال ۹۵ و فاز دوم، یک سال بعد از پایان یافتن فعالیت دوره چهارم شورای شهر و تغییر شهردار، در آبان ماه سال ۹۷ اجرایی شد اما  آنچه از اجرای طرح LEZ عملیاتی شد، فقط کنترل معاینه فنی خودروها بود که همچنان نیز ادامه دارد.

در زمان آغاز اجرای فاز دوم، آمارها نشان می‌داد طی دو سال اجرای طرح، در شهر تهران بیش از ۶ هزار خودروی آلاینده از طریق مراجعه به مراکز معاینه فنی شناسایی و رفع آلایندگی شدند.

همچنین بر اساس آمار ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران از ابتدای آبان ماه سال ۹۵ تا ابتدای بهمن‌ ماه سال ۹۷، ۳ میلیون و ۶۸۵ هزار و ۹۱۸ دستگاه خودرو برای دریافت معاینه فنی به مراکز شهر تهران مراجعه کرده‌اند که از این تعداد ۲۵ درصد به‌دلیل آلایندگی گازهای خروجی، ۱۱ درصد تست ترمز، و ۹ درصد عیوب ظاهری مردود شده‌اند که طبیعتاً برای اخذ گواهی سلامت خودرو یا همان معاینه فنی باید نسبت به رفع عیوب خودروی خود اقدام می‌کردند.

فصل جدید سرنوشت طرح ترافیک تهران با روی‌کارآمدن پورسیدآقایی!

بنابراین مجریان طرح بر این باور بودند که ملزم شدن مالکان خودروها به اخذ معاینه فنی نتایج خوبی در پی دارد اما در مقطعی که "محمدعلی نجفی" توسط اصلاح‌طلبان پارلمان شهری به‌عنوان شهردار پایتخت انتخاب شد، محسن پورسیدآقایی به‌عنوان معاون اصلی شهرداری تهران روی کار آمد و سرنوشت این طرح به‌شکل دیگری رقم خورد.

شاید پیش از این بسیاری از افراد، پورسیدآقایی را به‌عنوان مدیر مستعفی راه‌آهن ایران و حادثه تلخ آذر ماه سال ۹۵ می‌شناختند؛ حادثه‌ای که در محور سمنان ــ دامغان و در پیبرخورد دو قطار مسافربری در حوالی «ایستگاه هفت‌خوان» رخ داد و منجر به کشته شدن ۴۷ نفر و زخمی شدن بیش از ۱۰۰ نفر شد.

این حادثه گرچه به استعفای پورسیدآقایی از این سمت ختم شد اما واکنش وی به این حادثه و عملکردش، به‌عنوان یک نمره منفی در کارنامه وی باقی ماند چرا که در خرداد سال ۹۳ نیز برخورد دو قطار مسافری در ۴۵کیلومتری دامغان حادثه دیگری رقم زد و در پی آن یک نفر جان باخت و ۳۱ نفر زخمی شدند.

آن زمان پورسیدآقایی،عبور از چراغ قرمز در ورود به ایستگاه با سرعت غیرمجاز، تغییر مسیر و اعلام اشتباه مسئول کنترل ایستگاه را علت اصلی وقوع سانحه قطار تهران ــ مشهد عنوان کرد و در واقع دست به دامن «خطای انسانی» شد و برای جلوگیری از وقوع چنین حوادثی مقرر شد همه ایستگاه‌ها به سیستم کنترل قطار مجهز شوند اما با تحقق این امر نیز باز هم شاهد حادثه غم‌انگیز برخورد قطار در محور سمنان ــ دامغان شدیم و علت آن باز هم خطای انسانی عنوان شد! بنابراین بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران وقوع این حادثه را ناشی از ناکارآمدی مدیریتی قلمداد کردند.

پورسیدآقایی یک سال بعد از استعفا از سمت خود در جایگاه مدیرعامل شرکت راه‌آهن در آذر ماه سال ۹۵ و پذیرفته شدن آن توسط وزیر سابق راه و شهرسازی، با حکم محمدعلی نجفی شهردار اسبق تهران به شهرداری تهران راه یافت و در معاونت کلیدی حمل‌ونقل و ترافیک فعالیت خود را آغاز کرد.

انتصاب وی در این سمت با توجه به اهمیت این معاونت و سابقه بدی که پورسیدآقایی در کارنامه خود درج کرده بود، حاشیه‌ساز شد و موجی از انتقادات را به‌همراه داشت اما تغییری در این انتصاب به‌وجود نیامد و پورسیدآقایی نیز به کار خود ادامه داد.

آغاز فصل جدید طرح ترافیک تهران

وی در مدت زمان فعالیت خود طرحی را ارائه کرد که «طرح کنترل آلودگی هوا» نام گرفت و بر اساس آن محدوده زوج و فرد حذف شد چراکه به‌گفته پورسیدآقایی با مطالعات تطبیقی انجام‌شده به این نتیجه رسیده بودند که طرح زوج و فرد کارایی خود را از دست داده است بنابراین در طرح جدید، همه خودروها فارغ از اینکه پلاک زوج یا فرد دارند می‌توانند هر فصل ۲۰ روز در این محدوده تردد داشته باشند و برای تردد بیش از سهمیه خود باید نصف عوارض طرح ترافیک را پرداخت کنند.

بر این اساس، جدیدترین طرح ترافیکی شهر تهران از ابتدای تیر ماه سال جاری اجرایی شد و همه منتظر بودند تا شاهد گره‌گشایی این طرح در کاهش آلودگی هوا و ترافیک باشند!

شهرداری تهران که اجرای طرح را موفقیت‌آمیز تلقی می‌کرد در نخستین گزارش خود که ۲۷ مرداد منتشر شد از کاهش ۱۳درصدی تردد در محدوده کاهش خبر داد و عمار سعیدیان‌فر، مدیر واحد ساماندهی محدوده‌ها و طرح‌های ترافیکی در توضیح آن گفته بود: بعد از بررسی میلیون‌ها داده ترافیکی توسط همکاران ما در معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران با اطمینان می‌توانم بگویم که متوسط تردد ساعتی ورود به محدوده کنترل آلودگی هوا در روزهای کاری تیر ۹۸ نسبت به تیرماه ۹۷، حدود ۱۳ درصد کاهش ‌یافته است که این مقدار در متوسط تردد ساعتی اوج عصر در ورود به محدوده مذکور دارای کاهش ۳۰درصدی و بسیار قابل‌توجه است.

شهرداری در اقدام بعدی و برای صحه گذاشتن به اجرای طرحی که تعداد منتقدانش رو به افزایش بود، به‌دنبال مُهر تأییدی از سوی شهروندان بود؛ بر این اساس ۲۴ شهریور، نتایج یک نظرسنجی را منتشر و اعلام کرد: بر اساس نظرسنجی انجام‌شده درباره نگرش مردم تهران نسبت به اجرای طرح کاهش و کنترل مکانیزه معاینه فنی خودروها توسط دوربین‌ها، از نظر ۵۰.۸درصد از پاسخگویان به‌میزان زیاد در کاهش آلودگی هوای شهر تهران مؤثر است!

همچنین نتایج نظرسنجی که ۲ هزار و ۳۱ نفر در آن شرکت کرده بودند، نشان داد ۷۵.۶ درصد از کل پاسخگویان از طرح کاهش آلودگی هوا اطلاع داشته‌اند.

 در ادامه دفاعیات تمام‌قد شهرداری تهران از طرح جدید ترافیک، ۱۵ مهر ماه نیز گزارشی مستند از نتایج زیست‌محیطی طرح کاهش منتشر شد که حاکی از کاهش ۱۴درصدی آلودگی هوا در محدوده‌های مرکزی و کاهش ۷درصدی آلودگی هوا در کل شهر در فصل تابستان است.

اعلام گزارشات پی‌درپی از سوی شهرداری در حالی انجام می‌شد که مخالفان سرسخت طرح کاهش، نظرات دیگری داشتند اما تلاش این نهاد برای موفقیت‌آمیز نشان دادن اجرای طرح زمانی بی‌اثر شد که از نیمه آبان ماه امسال آلودگی هوا بر شهر تهران سایه انداخت و جز باد و باران‌های گاه و بیگاه، هیچ چیز، حریف این آلودگی نشد و مدارس را هم چندین روز به تعطیلی کشاند علاوه بر این در حجم ترافیک نیز کاهش رخ نداد.

پلیس راهور به‌عنوان یکی از مخالفان جدی طرح کاهش در چند ماه اخیر به‌شکل‌های مختلف انتقاد خود را از اجرای این طرح بیان کرده‌ است، در همین راستا سردار محمدرضا مهماندار رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ، اظهار کرد: اجرای طرح کاهش آلودگی هوا (طرح زوج و فرد سابق) باعث شده مردم ناچاراً از معابر پیرامونی این طرح، به‌طور مثال اتوبانهای شهید چمران، شهید مدرس و شهید همت استفاده کنند و این موضوع باعث شده ترافیک از برخی معابر به معابر دیگر منتقل شود بنابراین نمی‌توان به آمار کاهش ترافیک در محدوده کاهش دلخوش بود.

سردار سید کمال هادیانفر؛ رئیس پلیس راهور ناجا نیز بر این باور است که وضعیت ترافیک در پایتخت وضعیت مطلوبی نیست و طرح کاهش آلودگی نه در ترافیک و نه در آلودگی تأثیر نداشته است.

بهشت‌نشین‌های اصلاح‌طلب نیز دل خوشی از اجرای این طرح ندارند؛ برخی صریح و شفاف به جمع مخالفان پیوسته‌اند و از ناکارآمدی طرح سخن می‌گویند و برخی دیگر محتاطانه آن را زیر سؤال می‌برند.

محمد علیخانی؛ رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران در انتقاد از اجرای طرح جدید ترافیک گفت: شهرداری تهران آمار و ارقام ادعایی زیادی درباره این طرح گزارش کرد که ما آنها را رد می‌کنیم و قبول نداریم چرا که اگر ادعای آنها درست بود نباید امروز شاهد آلودگی هوا می‌بودیم.

وی ادامه داد: مسئولان مربوطه در شهرداری اعلام کردند طرح حلقه دوم ترافیک تأثیر زیادی در کاهش آلودگی هوای تهران داشته است اما ما گفتیم علت عمده آن، وضعیت آب‌وهوایی کشور بوده و این روزها نیز مشخص شده حرفمان درست بوده است.

افزایش استفاده از موتورسیکلت با اجرای طرح جدید ترافیک

وی خاطرنشان کرد: یکی از ایرادات طرح این است که محدودیت ورود خودروها به حلقه دوم برداشته شده و ایراد مهم دیگر که هدف اصلی طرح را نقص کرده این است که مردم را به‌سمت استفاده از موتورسیکلت سوق داده است در حالی که موتور به‌تنهایی به‌اندازه چند خودرو آلودگی ایجاد می‌کند!

الهام فخاری؛ عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران نیز در جلسه اخیر این شورا گفته: طرح ترافیک جدید نه‌تنها گره از آلودگی هوا باز نکرد بلکه درآمدهای شهرداری تهران را هم کاهش داد آن‌هم درآمدی که قرار بود صرف امور نوسازی حمل‌ونقل عمومی تهران شود؛ امروز در هند و مکزیک آلودگی هوا بیداد می‌کند اما آنها با گسترش خودروهای هیبریدی تلاش می‌کنند تا آلودگی هوای دهلی را کاهش دهند.

آرش میلانی؛ عضو کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران نیز  گفت: در شرایط فعلی اجرای طرح کنونی ترافیک به‌اندازه کافی بازدارنده نیست؛ به همین دلیل باید آن را اصلاح و بازنگری کرد، در واقع باید بازدارندگی آن را افزایش داد البته طرح ترافیک یکی از بخش‌های مهم طرح کنترل کاهش آلودگی هوا در همه جهان است و در آن شکی نیست اما سطح انتظارات‌مان را از آن باید منطقی کنیم.

فارغ از انتقاداتی که درباره این طرح مطرح می‌شود، آمار سایت شرکت کنترل کیفیت هوا نیز مانع از مثبت‌اندیشی درباره طرح ترافیک می‌شود چرا که تعداد روزهای ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس در مقایسه با سال گذشته نشان می‌دهد در طول سال گذشته، ۴۲ روز هوا در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس بوده و روز ناسالم برای همه گروه‌ها وجود نداشته است اما در حالی که هنوز ۳ ماه از سال جاری باقی مانده، تاکنون ۵۶ روز هوا برای گروه‌های حساس و ۴ روز برای همه گروه‌ها ناسالم بوده است!

نباید از شهرداری انتظار معجزه داشت اما...

با این حال برای کاهش آلودگی هوا ۱۴ دستگاه نقش دارند که شهرداری تهران تنها یکی از آنهاست و نمی‌توان از این نهاد انتظار معجزه داشت ضمن اینکه منشأ آلودگی هوا نیز عوامل متعددی دارد به‌عنوان مثال یکی از منابع آلاینده که زهرا صدراعظم نوری رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران به آن اشاره کرده بود، ناشی از اگزوز خودروهای سواری و سایش لنت، لاستیک و آسفالت است.

وی در توضیح این موضوع گفته: طی بررسی‌های انجام‌شده و طبق گزارش مطالعات دانشگاه تهران ۲۵ درصد آلودگی ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون ناشی از سایش لنت، لاستیک و آسفالت و همچنین ۴.۵ درصد آلودگی ناشی از اگزوز خودروهای سواری است.

علاوه بر این، آمارهای دیگری در تأیید نقش عوامل متعدد در آلودگی هوا وجود دارد که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت اما در اینکه قرار بود شهرداری تهران با اجرای این طرح به‌سهم خود در کاهش آلودگی و ترافیک مؤثر باشد نیز شکی نیست و وضعیت فعلی ناکارآمد بودن آن را نشان می‌دهد؛ متأسفانه باید گفت این طرح پاسخگوی انتظارات ایجادشده نبود و باید هرچه زودتر نسبت به بازنگری در آن اقدام کرد.

اما حالا آیا "محمدعلی نجفی" شهردار اصلاح‌طلب اسبق تهران که به‌جرم قتل همسر خود در زندان به‌سر می‌برد، درباره انتخاب نابجای پورسیدآقایی به مردم پاسخگو است یا خود پورسیدآقایی به‌عنوان معاون حمل‌ونقل و ترافیک، پاسخگوی وضعیفت وخیم هوای این روزهای تهران است؟!

پورسیدآقایی در این روزها که آلودگی هوای تهران در حال بند آوردن نفس مردم این شهر است، به‌راحتی استعفا کرد و حناچی، شهردار فعلی نیز آن را پذیرفته است! "به همین راحتی و به همین آلودگی...!

حالا تهران مانده است و دو معضل چندساله‌اش و مردمی که در انتظار تصمیم بعدی مدیران و مسئولان هستند تا شاید تغییر و تحولی در این زمینه رخ دهد؛ اگرچه پورسیدآقایی تنها تصمیم‌گیرنده درباره طرح ترافیک و معضل آلودگی هوای تهران نبوده اما ای‌کاش همانند سال ۹۵ که طی وقوع حادثه برخورد دو قطار محور سمنان ــ دامغان از مردم عذرخواهی کرد، در جایگاه معاون شهردار نیز به‌دلیل اجرای این طرح ناموفق عذرخواهی می‌کرد و آن را یک "افتخار بین‌المللی" برای خود نمی‌دانست!